Saga - 2018, Qupperneq 25

kristín svava tómasdóttir
Spegilsmálið 1983 og afdrif nokkurra
umdeildra lagagreina
Haustið 2017 voru Frelsisverðlaun Ungra Pírata veitt í fyrsta skipti
en markmiðið með viðurkenningunni er „að verðlauna baráttufólk
fyrir borgararéttindum og aðra talsmenn frelsis“. Annar tveggja
verðlaunahafa að þessu sinni var Úlfar Þormóðsson, rithöfundur og
fyrrverandi ritstjóri skopblaðsins Spegilsins. Í fréttatilkynningu Ungra
Pírata var því lýst svo að Úlfar væri „eini núlifandi Íslend ingurinn
sem dæmdur hefur verið fyrir að gera grín að fermingarathöfnum“.1
Þar er vísað til þess að árið 1983 var Úlfar Þormóðsson kærður
og sakfelldur fyrir guðlast vegna umfjöllunar sem birtist í Speglinum
(og svo aftur í tímaritinu Samviska þjóðarinnar, sem var endur prent -
un á umræddu hefti Spegilsins og kom út nokkrum dögum eftir að
heftið var gert upptækt). Úlfar og fleiri meðlimir í leynifélaginu
„Félag áhugamanna um alvarleg málefni“ höfðu þá nýlega endur-
reist þetta gamalgróna skopblað, sem hafði ekki komið út í rúman
áratug.
Það er líklega óhætt að segja að deilur um tjáningarfrelsi hafi
víða verið meira áberandi en á Íslandi, en Spegilsmálið er eitt um -
talaðasta prentfrelsismál síðustu áratuga hér á landi. Þegar Ungir
Píratar veittu Úlfari Þormóðssyni Frelsisverðlaunin var lögð áhersla
á sakfellingu hans fyrir guðlast enda áttu Píratar sjálfir frumkvæði
að því að guðlastslögin voru afnumin árið 2015. Spegilsmálið snerist
hins vegar um fleiri greinar íslenskra hegningarlaga sem hafa verið
umdeildar í samhengi við ákvæði stjórnarskrárinnar um tjáningar-
frelsi og ritskoðun.
Ákæruvaldið gegn Úlfari Þormóðssyni
Um mánaðamótin maí-júní 1983 var annað hefti Spegilsins gert upp-
tækt eftir að lögreglunni í Reykjavík hafði borist ábending um að
efni þess væri „vafasamt“, eins og það var orðað í Tímanum. Að -
álitamál — sagan og samtíminn 23
1 Vef. „Frelsisverðlaun Ungra Pírata veitt í fyrsta sinn“, Píratar, 2. september 2017,
https://piratar.is/frettir/frelsisverdlaun-ungra-pirata-veitt-fyrsta-sinn/, sótt 5.
mars 2018.
kristín Svava Tómasdóttir, kst3@hi.is
Saga vor 2018.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 30.4.2018 12:11 Page 23