Sjálfsbjörg - 01.07.1988, Qupperneq 42

Ferlimál
Þessa snjöllu lausn á aðgengi fatlaðra í tröppum er að finna í Vancouver í Kanada.
heild, og leiðir það oft til yfir-
stýrðra viðbragða í hina áttina
eða til fegrandi yfirskins.
Afleiðing slíkra viðbragða er
sá ótölulegi og ólýsanlegi fjöldi
einangrunarstofnana fyrir fatl-
aða, aldraða og aðra, sem sjá
má um allt, gegnandi þjóð-
hagslega hagkvæmu hlutverki
og berandi vott um skilvirka,
mannlega forsjá gagnvart
öllum þjóðfélagsþegnum. Við
höfum sko tök á hlutunum.
Rangor
forsendur
Þetta „að vilja hafa tök á
hlutunum" er þegar rangur
hugsanagangur, ef menn vilja
hanna mannvirki fyrir fatlaða,
því að hann gengur út frá eftir-
farandi forsendum:
1. Fatlaðir hafa sérþarfir.
2. Við, hinir ófötluðu, vitum
manna best, hverjar þessar
sérþarfir eru og hvernig
þeim skuli mætt. Því
byggjum við heimili fyrir
fatlaða eða, þegar best
lætur, íbúðir fyrir fatlaða,
þar sem allir fatlaðir geta
búið í sátt og samlyndi.
3. Hinir fötluðu vilja láta ala
önn fyri sér. Ef þeir nú kysu
miklu fremur, að við
sköpuðum þeim (hinar bygg-
ingarlegu) forsendur, til
þess að þeir gætu séð um sig
sjálfir, litum við sennilega á
það sem móðgun og van-
þakklæti.
4. Hinum fötluðu ber að sýna
þakklæti.
Hversu fráleitur þessi hugs-
anagangur er, verður hverjum
og einum þegar ljóst, ef sett er
annað orð í stað orðsins „fatl-
aður“ hér að ofan, t.d. „arki-
tekt“. Þá mundi sama klausan
hljóða á þessa leið:
1. Arkitektar hafa sérþarfir.
2. Við, sem ekki erum arki-
tektar, vitum manna best,
hverjar þessar sérþarfir eru
og hvernig þeim skuli mætt.
Því byggjum við heimili
fyrir arkitekta eða, þegar
best lætur, íbúðir fyrir arki-
tekta, þar sem allir arki-
tektar geta búið í sátt og
samlyndi.
3. Arkitektar vilja láta ala önn
fyrir sér. Arkitektar, sem
vilja fá að sjá um sig sjálfir,
yrðu álitnir vanþakklátir.
4. Arkitektum bar að sýna
þakklæti.
Ef lesandanum finnst þetta
dæmi ganga of nærri sér, má
auðvitað setja eitthvert annað
orð í staðinn fyrir „arkitekt“
eftir eigin vali, t.d. forstjóri,
þingmaður, dyravörður eða
stjórnmálamaður. Allir þessir
hópar eru minnihlutahópar
með sérþarfir og þyrftu því að
búa sér, snyrtilega aðgreindir á
forstjóraheimilum, þingmanna-
heimilum, dyravarðaheimilum
eða stjórnmálamannaheimil-
um. Nú vildi einhver segja, að
hér væri ólíku saman jafnað:
Nefndir hópar séu allir andlega
og líkamlega „í lagi“ og gætu
þess vegna, gagnstætt fötluð-
um, búið algerlega innan um
aðra þjóðfélagshópa. En hvað
er það þá, sem hindrar okkur,
hina fötluðu, í að taka einnig
þátt í lífi samborgara okkar, án
takmarkana? Ekkert nema
heimskulegar byggingatækni-
legar hindranir. Sá, sem einu
sinni hefur komið auga á þetta
atriði, skilur einnig þá staðhæf-
ingu mannsins í hjólastólnum,
sem var vanur að segja, þegar
svo bar undir „Ég er ekki fatl-
aður, heldur hindraður.“
Allir hafa
sömu þarfir
Og allt í einu rennur upp ljós
fyrir manni: Fatlaðir hafa ekki
sérþarfir, heldur sömu þarfir
og við öll hin. Þeir þurfa að
komast á salerni á nokkurra
klukkustunda fresti, hvort
heldur er heima eða heiman,
eins og við. Þeim þykir gaman
að skreppa á veitingahús, á
bjórstofu eða fá sér glas af víni,
40 SJÁLFSBJÖRG