Fréttablaðið - 21.05.2022, Blaðsíða 16

Ég tel að
þetta
muni
styrkja
rödd
Norður-
land-
anna.
Katrín
Jakobsdóttir
Það væri líkleg leið
fyrir Rússa að reyna að
herja á NATO-löndin
með upplýsingaóreiðu,
falsfréttum og tilraun-
um til íhlutunar í
lýðræðislega ferla.
Brynja Huld
Óskarsdóttir, ör-
yggis- og varnar-
málafræðingur
Fyrirhuguð aðild Svíþjóðar
og Finnlands að Atlantshafs-
bandalaginu hefur fengið
mikinn stuðning í Evrópu en
veldur einnig titringi. Þótt
stuðningur við aðild hafi auk-
ist innan umsóknarríkjanna
tveggja er málið stórpólitískt.
Svo er einnig hér á landi.
Finnland og Svíþjóð sóttu formlega
um aðild að Atlantshafsbanda-
laginu (NATO) í vikunni. Ríkin
hafa bæði átt aðild að Evrópusam-
bandinu frá tíunda áratug 20. aldar
og sú aðild hefur hingað til ekki
breytt þeirri hlutleysisstefnu sem
lengi hefur verið byggt á í utanrík-
isstefnum ríkjanna. Svíþjóð hefur
haldið hlutleysisstefnu allt frá 19.
öld. Sagan er örlítið f lóknari hjá
Finnlandi. Árið 1939 réðust Sovét-
ríkin inn í Finnland. Finnar vörðust
valdatöku þeirra en neyddust til að
taka upp hlutleysisstefnu þegar
kalda stríðið hófst og hafa haldið
þeirri hlutleysisstefnu síðan, þrátt
fyrir að hafa verið undir miklum
áhrifum frá Sovétríkjunum.
Finnland og Rússland hafa haldið
nánum samskiptum í gegnum tíð-
ina, enda nágrannaþjóðir. Finnar
hafa þó alltaf farið varlega og fjár-
fest gífurlega í vörnum sínum, þar á
meðal haldið uppi herskyldu. Finn-
ar deila um 1.300 kílómetra landa-
mærum með Rússum og landamæri
NATO og Rússlands tvöfaldast því ef
Finnland gengur í NATO.
„Rússneska innrásin í Úkraínu
kom okkur í opna skjöldu, við
bjuggumst ekki við henni en í kjöl-
farið fór fólk að endurhugsa aðstæð-
urnar,“ segir Ann-Sofie Stude, sendi-
herra Finnlands á Íslandi.
Hún segir ótrúlegt hvað stuðn-
ingur við NATO hafi aukist mikið
á stuttum tíma en samkvæmt mæl-
ingum studdu 53 prósent Finna
aðild að NATO fyrir innrás Rúss-
lands en hann hefur nú aukist upp
í 76 prósent. Hún tekur þó fram að
umsókn Finna um aðild að NATO sé
ekki beint gegn neinum heldur séu
markmið hennar friður og stöðug-
leiki.
Í Svíþjóð hefur lengst af verið
andstaða við aðild að NATO. Sænski
jafnaðarmannaflokkurinn, flokkur
Magdalenu Andersson forsætisráð-
herra Svíþjóðar, hefur í gegnum
tíðina verið á móti inngöngu í NATO
en Andersson sagði fyrr í vikunni að
besta leiðin fyrir öryggi Svíþjóðar á
þessu stigi væri að sækja um aðild,
samhliða umsókn Finna.
Samkvæmt mælingu frá árinu
2013 voru 39 prósent sænsks
almennings andvíg aðild að NATO
en 35 prósent voru hlynnt. Við-
horfin hafa breyst töluvert á síðustu
níu árum. Nú eru 53 prósent hlynnt
aðild að NATO og stuðningurinn
hækkar í 64 prósent þegar spurt er
hvort Svíþjóð og Finnland eigi að
sækja saman um aðild, þá eru 64
prósent hlynnt aðild.
Margræð áhrif aðildar
Aðild Finnlands og Svíþjóðar hefur
bæði hernaðarlegt og stjórnmála-
legt mikilvægi fyrir NATO. Í Eystra-
saltinu liggur fjórðungur rússneska
flotans en með inngöngu Finna og
Svía yrði hafið að megninu til yfir-
ráðasvæði NATO.
Vladímír Pútín Rússlandsfor-
seti hefur kennt Vesturlöndum og
stækkun NATO um stríðið í Úkra-
ínu. Það var einmitt umræðan um
umsókn Úkraínu að NATO sem var
kornið sem fyllti mælinn hjá Rúss-
um. Frá því að þreifingar um aðild
ríkjanna hófust hafa hótanir ítrekað
borist frá Rússlandi um samræmdar
aðgerðir gegn ríkjunum verði ekki
látið af slíkum þreifingum. Í gær til-
kynntu rússnesk stjórnvöld að her-
stöðvum í vesturhluta Rússlands
verði fjölgað gangi ríkin tvö í NATO.
„Pútín gaf í skyn fyrr í vikunni
að hann sæi aðild Finnlands og
Svíþjóðar ekki sem beina ógn við
Rússland,“ segir Brynja Huld Ósk-
arsdóttir, öryggis- og varnarmála-
fræðingur. Hún segir orð forsetans
í þessa veru hafa gefið til kynna að
hann vildi reyna að draga úr spennu
á svæðinu.
„En nú berast fréttir af aukinni
hernaðaruppbyggingu í vestur-
hluta landsins frá Sergej Sjoígú,
varnarmálaráðherra Rússlands,
sem er ekki til þess að róa hlutina,“
segir hún. Það verði í höndum ráða-
manna NATO hvernig brugðist
verði við því. Þá bætir Brynja við
að Finnar og Svíar hafi verið skýrir
í vikunni með að ætla ekki að leyfa
erlendar herstöðvar eða hýsingu
kjarnorkuvopna innan sinna landa.
„Það væri líkleg leið fyrir Rússa að
reyna að herja á NATO-löndin með
upplýsingaóreiðu, falsfréttum og
tilraunum til íhlutunar í lýðræðis-
lega ferla, sem er í rauninni það sem
heitir fjölþáttaógnir,“ segir Brynja
Huld en segir hlutina þó geta breyst
hratt.
Afstaða Tyrkja sker sig úr
Búist er við að umsóknarferli Finn-
lands og Svíþjóðar taki einungis
nokkrar vikur og það yrði stysta
umsóknarferli í sögu varnarbanda-
lagsins. Aðildarferli Norður-Make-
dóníu, nýjasta aðildarríkisins, tók
um það bil tvö ár.
Umsóknarferill ríkjanna hófst
formlega með bréfi til Jens Stolten-
berg, framkvæmdastjóra NATO.
Viðræður um aðildarsamninga fara
nú í gang og í kjölfar undirritunar
þeirra hefst fullgildingarferli í öllum
aðildarríkjum, oftast með aðkomu
þjóðþinganna. Hér á Íslandi leggur
utanríkisráðherra samningana fyrir
ríkisstjórn og í kjölfarið verður mælt
fyrir þingsályktunartillögu um
aðildina á Alþingi. Fullgildingunni
lýkur svo með atkvæðagreiðslu
á Alþingi og undirritun forseta
Íslands í kjölfarið.
Nýtt ríki verður ekki tekið inn
í NATO fyrr en öll aðildarríki
hafa fullgilt aðildarsamninginn.
Þegar þeim áfanga er náð fullgilda
umsóknarríkin samninginn fyrir
sitt leyti og með því lýkur ferlinu.
Umsóknunum hefur verið tekið
fagnandi af leiðtogum flestra aðild-
arríkja NATO og Jens Stoltenberg,
framkvæmdastjóri NATO, hefur
sagt að tekið verði á móti ríkjunum
opnum örmum. Hann telur þó að
andstaða Tyrklands gæti hægt á
umsóknarferlinu en er þó vongóður
um að þeim snúist hugur.
Recep Tayyip Erdoğan hefur
lýst yfir andstöðu við inngöngu
ríkjanna tveggja í NATO, en Tyrk-
land hefur verið aðildarríki frá
1952. Erdoğan segir ríkin tvö vera
„gistiheimili“ fyrir hryðjuverka-
starfsemi, þar virðist hann vísa til
Kúrda sem flúið hafa Tyrkland til
Svíþjóðar. Hann segist ekki ætla að
samþykkja umsókn ríkjanna nema
að þau framselji 33 „hryðjuverka-
menn“ sem dvelja í Finnlandi og
Svíþjóð.
Brynja Huld bendir á að ríki sem
sækir um aðild að NATO hefur aldr-
ei fengið höfnun. „Ég tel mjög líklegt
að næstu daga munum við sjá sendi-
nefndir Svíþjóðar og Finnlands en
líka bara ráðamenn frá Brussel
reyna að koma þannig að málum
við Erdoğan að hann muni sam-
þykkja aðildina,“ segir hún.
Lofar engu um þingflokk VG
„Við stöndum með lýðræðislegri
niðurstöðu Finna og Svía og munum
greiða fyrir þessu máli í gegnum
Alþingi,“ segir Katrín Jakobs-
dóttir forsætisráðherra um aðild-
arumsóknir ríkjanna í Atlantshafs-
bandalagið. Hún segir málið hafa
þverpóli tískan stuðning hérlendis
og býst við að þingið afgreiði málið
fljótt eftir að tillaga um það verður
lögð fram á Alþingi.
Andstaða við aðild Íslands að
NATO hefur verið grundvallar-
stefna Vinstri grænna frá stofnun
flokksins. Þegar Norður-Makedónía
gekk í NATO sátu þingmenn VG
ýmist hjá í atkvæðagreiðslunni eða
voru fjarverandi. Katrín segist engu
geta lofað um hvernig flokksfélagar
hennar greiði atkvæði um aðild Svía
og Finna. Sjálf hafi hún tilkynnt for-
sætisráðherrum ríkjanna tveggja að
hún muni styðja þá niðurstöðu sem
ríkin hafi sjálf komist að.
Katrín segist hafa fullan skilning
á aðstæðum Svíþjóðar og Finn-
lands og telur ekki að aðild þeirra
að NATO muni spilla friðinum sem
ríkt hefur á Norðurlöndum.
„Ég tel að þetta muni styrkja rödd
Norðurlandanna,“ segir Katrín og
bendir á að sameiginlegt markmið
Norðurlandanna hafi verið að halda
norðurslóðum og Norðurlöndunum
sem lágspennusvæði. n
Finnar og Svíar fá flýtimeðferð inn í NATO
Joe Biden
Bandaríkjafor-
seti gekk um
stíga Rósagarðs
Hvíta hússins
með Sauli
Niinistö, for-
seta Finnlands,
og Magdalenu
Andersson,
forsætisráð-
herra Svíþjóðar,
á fimmtudag
eftir fund þeirra
um aðildarum-
sóknir ríkjanna
að Atlantshafs-
bandalaginu.
Flest aðildar-
ríkin hafa tekið
umsóknunum
fagnandi.
Fréttablaðið/
Getty
Sigurjón
Torfason
sigurjon
@frettabladid.is
16 Fréttir 21. maí 2022 LAUGARDAGURFréttablaðiðfRéttAskýRinG Fréttablaðið 21. maí 2022 LAUGARDAGUR