Fréttablaðið - 21.05.2022, Blaðsíða 18

Sif
Sigmarsdóttir
n Mín skoðun
n Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jón Þórisson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@
frettabladid.is , Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is . Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is
VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is, HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Hlutleysið
hefur verið
afhjúpað
með nýju
stríði í
Evrópu. Og
það hefur
ekki reynst
vera annað
en með-
virkni með
árásaröfl-
unum.
Svo virð-
ist sem
úkraínsk
mannslíf
séu ekki
öllum
íslenskum
fyrirtækj-
um næg
ástæða til
að láta af
viðskipt-
um við
Rússland.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
Neytendasamtök um alla Evrópu hyggjast
taka saman upplýsingar um þau fyrirtæki
sem enn stunda viðskipti í Rússlandi. Er það
gert svo að neytendur geti sjálfir ákveðið
hvort þeir skipti við fyrirtækin eða sniðgangi
þau. „Við fengum alveg magnaða ræðu frá
fulltrúa neytendasamtaka Úkraínu og í kjöl-
farið var samþykkt að búa til þennan lista,“
sagði Breki Karlsson, formaður Neytenda-
samtakanna, í samtali við Fréttablaðið í
vikunni þar sem hann var staddur í Brussel á
fundi Evrópusamtaka neytenda.
Við upphaf innrásar Rússa í Úkraínu hvatti
Volodímír Selenskíj, forseti landsins, fyrir-
tæki til að hætta viðskiptum í Rússlandi því
að þau væru „drifin blóði“ Úkraínumanna.
Fjöldi alþjóðlegra fyrirtækja varð við þeirri
bón. En ekki öll. Yale-háskóli í Bandaríkj-
unum heldur úti lista yfir fyrirtæki sem
enn stunda viðskipti í Rússlandi. Á honum
má finna nokkur íslensk fyrirtæki, svo sem
Hampiðjuna og Knarr Maritime, sem gera sér
blóðpeninga að góðu.
Væntanlegur listi Neytendasamtakanna er
upp á líf og dauða. Ekki er þó víst að starfsemi
allra íslenskra fyrirtækja sem á honum lenda
sé þess eðlis að neytendur geti tjáð þeim hug
sinn með veskinu. Það er hins vegar hægt að
fanga athygli eigenda þeirra eftir fleiri leiðum
en í gegnum rekstrarreikninginn.
Eins dauði, annars brauð
Hinn 20. apríl árið 1879 var haldinn fjölda-
fundur í þorpinu Irishtown á Írlandi. Óhag-
stæð veðurskilyrði, uppskerubrestur og lágt
búvöruverð ollu því að leiguliðar í nær-
liggjandi sveitum bjuggu við sára fátækt og
gátu ekki lengur staðið skil á leiguafgjaldi til
jarðeigenda. Fimmtán þúsund manns mættu
til fundarins sem markaði upphaf „írska
landstríðsins“, áralangrar baráttu um lækkun
jarðleigu, breytingar á eignarhaldi lands og
bann við útburði fjölskyldna af heimilum
sínum.
Charles Cunningham Boycott var enskur
bústjóri landeiganda eins á Vestur-Írlandi. Í
september 1880 óskuðu leiguliðar á landi í
umsjá hans 25 prósenta leigulækkunar vegna
bágrar afkomu. Boycott neitaði. Í mótmæla-
skyni hættu leiguliðarnir alfarið að greiða
leiguna. Boycott gerði sig líklegan til, eins og
venjan var, að bera leiguliðana og fjölskyldur
þeirra út. Honum varð þó ekki kápan úr því
klæðinu. Í samhentu átaki samfélagsins alls
var Boycott sniðgenginn. Hvert sem hann fór
var hann hunsaður. Hann fékk ekki afgreiðslu
í verslunum. Þjónustufólk hans hætti. Vinnu-
menn neituðu að starfa fyrir hann. Meira
að segja póstburðarmaðurinn hætti að færa
honum póst.
Aðferðafræðin vakti gífurlega athygli. Hún
breiddist um Írland og varð þáttur í því að
leiguliðar hlutu að endingu aukin réttindi.
Boycott, orðinn alræmdur fyrir miskunn-
arleysi sitt, hrökklaðist burt frá Írlandi. Hann
varð þó frægur fyrir fleira. Bústjórinn komst
á spjöld sögunnar sem maðurinn sem breytt-
ist í sagnorð. Nafn hans lifir enn í enskri
tungu, þökk sé samtímamönnum hans sem
tóku að nota orðið „boycott“ í merkingunni
að sniðganga einhvern eða eitthvað.
„Eins dauði er annars brauð“ öðlast
bókstaflega merkingu nú um stundir. Svo
virðist sem úkraínsk mannslíf séu ekki öllum
íslenskum fyrirtækjum næg ástæða til að
láta af viðskiptum við Rússland. Kannski að
óttinn við sniðgöngu – efnahagslega eða sam-
félagslega – leiði til sinnaskipta stjórnenda
þeirra. Dugi hann þó ekki til mætti grípa til
óhefðbundinna aðferða. Samhliða birtingu
lista Neytendasamtakanna væri hægt að
efna til nýyrðasamkeppni. Landsmönnum
yrði falið að mynda sögn úr nafni fyrirtækis
á listanum sem, eins og Boycott bústjóri,
ætti á hættu að komast á spjöld sögunnar í
gegnum tungumálið. Sögninni væri ætlað að
fanga merkinguna: Að fara með blóðpeninga
í bankann. ■
Blóðpeningar
Umsókn Finna og Svía um aðild að
Atlantshafsbandalaginu er afstaða
með lýðræðinu, gegn einræði og
yfirgangi.
Hún er yfirlýsing um að slátrun
saklausrar alþýðu manna er ekki liðin. Hún er
heitstrenging um að standa með fólki og rétt-
indum þess, framar öllu öðru.
Og hún er alger stefnubreyting, einhver sú
sögulegasta frá því um miðja síðustu öld þegar
eldarnir slokknuðu í Evrópu.
Það er vegna þess að merking þess að geta
talað við alla hefur tæmst að innihaldi. Hlut-
verki hins saklausa sáttasemjara, sem Finnar og
Svíar töldu sig svo lengi vera, er lokið, einmitt
vegna þess að innistæðan hefur ekki reynst
vera nokkur þegar í nauðirnar rekur.
Hlutleysið hefur verið afhjúpað með nýju
stríði í Evrópu. Og það hefur ekki reynst vera
annað en meðvirkni með árásaröflunum. Og
raunar hrein og klár afstaða með þeim illu
skröttum sem láta sér ekki segjast með sam-
talinu einu.
Þess vegna hafa Finnar og Svíar komist að
sinni niðurstöðu. Og af sömu sökum kjósa
Danir um það í næsta mánuði hvort þeir eigi
að láta af einni af helstu undanþágu sinni að
Evrópusambandsaðild sem varðar sameigin-
legt hernaðarbandalag í álfunni.
Viðhorfið er einmitt það sama í Danmörku
og í Finnlandi og Svíþjóð: getum við lengur
verið værukærir áhorfendur að framvindu
mála í álfunni okkar, getum við sem lýðræðis-
þjóðir látið hjá líða að taka afstöðu?
Þetta eru stærstu spurningar Evrópu í dag. Og
allar þjóðir hennar verða að svara þeim, enda
er annað ábyrgðarleysi á tímum alvarlegustu
stríðsglæpa sem sögur fara af í álfunni um
langa hríð.
Innrás Rússa í Úkraínu er stærsta áminning
Evrópuþjóða í mannsaldur. Hún er þeim stærri
lexía í lýðræði en flestir núlifendur hafa kynnst.
Þess vegna blasir sú breytta heimsmynd við
sem knýr æ fleiri þjóðir álfunnar til bandalags-
þátttöku. Það á við um Atlantshafsbandalagið
og það á við um Evrópusambandið.
Ekki færri en tólf ríki Evrópu eru misjafnlega
langt komin með að bætast í hóp 27 ESB-ríkja,
en þau eru Albanía, Svartfjallaland, Norður-
Makedónía, Serbía, Tyrkland, Bosnía, Kósovó,
Moldóva, Georgía, Armenía og Aserbaísjan, auk
auðvitað Úkraínu.
Jafnvel á Íslandi gætir þessarar sömu við-
horfsbreytingar, en nýlegar kannanir sýna að
tveir af hverjum þremur landsmönnum sem
gefa upp afstöðu sína vilja nú fulla aðild.
Og til þess þurfti stríð. ■
Gegn yfirgangi
Sjálfvirkur
opnunarbúnaður og
snertilausir rofar frá
Þýsk gæðavara.
Snertilausir rofar
Skútuvogi 1h - Sími 585 8900
www.jarngler.is
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 21. maí 2022 LAUGARDAGUR