Bændablaðið - 25.05.2022, Blaðsíða 10

Bændablaðið | Miðvikudagur 25. maí 202210
Stjórn Byggðastofnunar setur
almennar reglur um lánakjör
hennar með það markmið að
leiðarljósi að tryggja aðgang lands-
byggðarfólks að langtíma lánum
á sem hagstæðustum kjörum.
Samkeppnishæfni Byggða-
stofnunnar á lánakjörum til bænda
hefur því verið mönnum hugleikin,
þá hvernig þau standa á móti þeim
kjörum og vöxtum er bjóðast á
almennum markaði.
„Byggðastofnun er samkeppnis-
hæf í vaxtakjörum að mínu mati,“
tekur Arnar til máls, „en hefur
reyndar aðeins dregist aftur úr í
verðtryggðum vöxtum. Ástæðan
er sú að stofnunin er sjálf með
verðtryggð skuldabréf sem hún
getur ekki endurfjármagnað og
þar af leiðandi getum við ekki
endurfjármagnað lán viðskiptavina
okkar úr verðtryggðum kjörum
í óverðtryggð því það myndi þá
setja okkar verðtryggingajöfnuð
í ójafnvægi.
Það er ástæðan fyrir því að við
höfum ekki getað heimilað bændum
- sem hefur verið mikil krafa um -
að breyta lánunum sínum úr
verðtryggðum í óverðtryggð. Hins
vegar var stjórnin að samþykkja á
stjórnarfundi í byrjun maí að slíkar
breytingar væru nú heimilar þegar
verðtryggingajöfnuðurinn leyfir.
Staðan er þannig núna,“ segir
Arnar, „að Byggðastofnun er að
taka ný lán, sem gera okkur kleift
að koma verðtryggingajöfnuðinum
í jákvæða átt um sirka 800 milljónir.
Það gerir það að verkum að við
getum skilmálabreytt um 800
milljónum af verðtryggðum lánum
bænda, sem væri mjög einfalt verk
að gera nema hvað að verðtryggð lán
bænda í lánasafni Byggðastofnunar
eru um 6 milljarðar.
Þá stöndum við frammi fyrir því
hvernig við eigum að koma þessum
800 milljónum út með jafnræði og
gagnsæi í huga. Auðvitað eru ekki
allir bændur sem kjósa að færa
sig frá verðtryggðum lánum yfir
í óverðtryggð, enda munu slíkar
breytingar hækka mánaðarlega
greiðslubyrði þeirra svo um munar,
eða um 125 þús. kr. af 50 m.kr. láni.
Við sjáum fyrir okkur að
heimila slíkar breytingar bændum
sem tóku lán fyrir árið 2020, en þá
fórum við að bjóða óverðtryggð
landbúnaðarlán. Þeir bændur sem
tóku verðtryggð landbúnaðarlán eftir
þann tíma höfðu val um óverðtryggð
eða verðtryggð á meðan hinum sem
tóku lán fyrr bauðst einungis að
taka verðtryggð lán. Þar af leiðandi
heimilum við þessum aðilum að
sækja um skilmálabreytingu núna
og hinum þá í seinni atrennum þegar
jöfnuðurinn leyfir það, en vonandi
verður aftur í boði svipuð upphæð
á næsta ári.“
Kjör og samkeppnishæfni
óverðtryggðra lána
„En svo varðandi kjörin sjálf,“
heldur Arnar áfram. „Eins og
áður sagði höfum við aðeins setið
eftir í verðtryggðu kjörunum.
Vextir í landinu fara hækkandi
eins og er, og munurinn á milli
verðtryggðra og óverðtryggðra kjara
Byggðastofnunar hefur minnkað.
Óhagræðið við óverðtryggt lán er
að í kjölfar vaxtahækkunar, hækkar
mánaðarleg greiðslubyrði mjög
skarpt strax, en gerist mun síðar
er kemur að verðtryggðum lánum
vegna þess að verðtryggingin
leggst ofan á höfuðstólinn og
dreifist yfir lánstímann. Það gerir
það þó að verkum að verðtryggða
lánið er mun dýrara á heildina
litið, en greiðslubyrðin sem slík
meðfærilegri. Því er viðbúið, í því
vaxtastigi og miklu vaxtahækkunum
sem við búum við núna, að
afborganirnar af óverðtryggðum
lánum verði þungar og því mikilvægt
að huga að greiðslugetunni.
Óverðtryggðu kjörin okkar eru
þó klárlega samkeppnishæf og við
greinum það í gríðarlegri eftirspurn.
Landbúnaður er langstærsta
atvinnugreinin í lánasafni Byggða-
stofnunar og lánin núna rúmir níu
milljarðar, eða rétt tæpur helmingur
af lánasafninu.
Alls er lánasafn Byggðastofnunar
rétt rúmir 20 milljarðar og hefur
tvöfaldast síðan 2016.
Þessi tvöföldun er að langmestu
leyti drifin áfram af landbúnaði og
ferðaþjónustu, en tvennt má telja
að valdi þessu. Annars vegar það
að bændur í mjólkurframleiðslu
þurfa að taka ákvörðun um hvort
þeir ætli að fara í lausagöngufjós
samkvæmt nýrri reglugerð, eða
hætta í mjólkurframleiðslu.
Gamla fyrirkomulagið með
básafjósunum er að renna sitt
skeið og ný reglugerð gerir það
að verkum að bændur verða að
vera með lausagöngufjós. Það er
stór og dýr framkvæmd sem ég
tel að skýri að mestu leyti þessa
gríðarlegu aukningu á lánveitingum
frá Byggðastofnun.“
Kaup yngri kynslóðarinnar
á bújörðum
„Hins vegar svo, að árið 2020
fórum við að bjóða upp á sérstök
kynslóðaskiptalán í landbúnaði.
Ástæðan var sú að erfitt er oft fyrir
unga bændur að kaupa sér bújarðir.
Þær eru dýrar og hafa leikreglurnar
verið þannig á fjármögnunarmarkaði
að hefðbundin eiginfjárkrafa í
lánveitingum er yfirleitt 25% á móti
75% láni.
Sem dæmi þurfa þá ungir bændur
sem kaupa sér bújörð fyrir hundrað
milljónir að eiga 25 milljónir í eigið fé
– og það er eðlilega oftar en ekki erfið
krafa. Fólk hefur til dæmis verið að
brúa þetta bil með því að fá seljendalán
frá núverandi eigendum búsins – sem
gerir það aftur að verkum að vegna
seljendalánsins eiga seljendur þá
sjálfir í vanda með aðra búsetukosti.
Við fórum því af stað með 90%
lán með tilkomu ábyrgðakerfis
Fjárfestingasjóðs Evrópu, (EIF). Þá
er hámarks veðsetning allt að 90% í
tilfelli kynslóðaskipta.“
Markmið með lánveitingum
„En aftur varðandi vextina, þá
stendur öllum bændum til boða að
taka verðtryggt eða óverðtryggt lán.
Vonandi gefst okkur kostur á að laga
verðtryggðu kjörin á næstunni. Við
reynum alltaf að vera samkeppnishæf
í kjörum og tökum sérstaka umræðu
um vexti í stjórn tvisvar sinnum á
ári, oftar ef þurfa þykir. Ræðum þar
vaxtaumhverfið á Íslandi, förum yfir
okkar fjármögnun, hvort að einhvers
staðar sé þörf á að endurskoða
vaxtakjör og hvaða möguleika
við höfum út frá því fjármagni
sem við höfum. Vaxtabreytingar
og vaxtaumræða er því mjög tíð
hjá Byggðastofnun enda er okkar
markmið að bjóða landsbyggðunum
öllum samkeppnishæf kjör. Takmark
Byggðastofnunar með lánveitingum
er að veita lán í dreifðari byggðir þar
sem hugsanlegt aðgengi að lánsfé á
markaði er þyngra, en það er ekki
mikil hjálp í því að veita lán í dreifðari
byggðir á slæmum kjörum.
„Það er því markmiðið hjá okkur,“
lýkur Arnar máli sínu, „og það sem við
glímum við daglega – að geta veitt
lán á jaðarsvæðin á sambærilegum
lánakjörum og eru í þéttbýlinu.“ /SP
FRÉTTIR
Það er betra að vera
skjó r en skjóur
Skoðun dagsins:
Sími 570 9090 • www.frumherji.is
Nældu þér í óumdeildari skoðun, komdu
með hestakerruna á næs skoðunarstöð
og hafðu hana klára
rir vorið og sumarið.
Arnar Már Elíasson, settur forstjóri Byggðastofnunar:
Lánskjör Byggðastofnunar eru samkeppnishæf
– Bændum er nú heimilt að breyta verðtryggðum lánum í óverðtryggð
„Takmark okkar með lánveitingum er að veita lán í dreifðari byggðir þar sem hugsanlegt aðgengi að lánsfé á markaði er þyngra,“ segir Arnar Már Elíasson,
settur forstjóri Byggðastofnunar. Mynd / SP
Fjárfestingasjóður
Evrópu var stofnaður í júní
1994 til að styðja við markmið
Evrópubandalagsins með
því að hvetja til fjárfestinga í
samevrópskum netum og að
lítil og meðalstór fyrirtæki nái
umhverfismarkmiðum.