Bændablaðið - 25.05.2022, Blaðsíða 20

Bændablaðið | Miðvikudagur 25. maí 202220
Stríðsátökin í Úkraínu virðast
vera að valda áhyggjum um að þau
geti hrundið af stað atburðarás í
fjármálakerfi heimsins sem muni
hafa ófyrirséðar afleiðingar.
Þar séu helstu peningakerfi heims,
sem byggja á fljótandi gjald-
miðlum án gulltryggingar, orðin
afar viðkvæm.
Gjáin milli Evrasíu og vestrænna
hernaðar- og leyniþjónustubandalaga
(NATO, Five-eyes, AUKUS o.s.frv.)
stækkar hratt. Þó fjölmiðlaskýringar
einblíni á hina sýnilegu hlið átakanna
í Úkraínu, þá eru efnahagslegir og
fjárhagslegir þættir sem raunverulega
skipta máli. Peningahagsmunir
eru nefnilega drifkrafturinn á
bak við öll hernaðarbandalög,
en gjaldmiðlakerfin eru lítils
virði ef þau skortir bakstuðning í
raunverðmætum. Drifkrafturinn í
peningakerfum heimsins byggist
líka á beitingu vaxta.
Áður hefur verið fjallað í
Bændablaðinu um hrikalegar
afleiðingar vaxta á hagkerfi heimsins
og afkomu fólks. Þá m.a. með
vísun í merkilegar heimspekilegar
vangaveltur Martinus Simson, í bók
sinni „Hugleiðingar um vaxtakerfið
og hin skynsama óvita“, sem hann
gaf út á Ísafirði árið 1965.
Því er fróðlegt að sjá hvernig
reyndur fjármálasérfræðingur í
heimsklassa tekur nú í raun undir
margt af því sem þar kom fram, en
57 árum seinna.
Það hriktir í undirstöðum
núverandi „Fiat money“-
peningakerfa heimsins
GoldMoney er eitt virtasta fyrirtæki
heims í viðskiptum með gull og aðra
góðmálma og í fjármálaþjónustu við
tæknifyrirtæki. Það er m.a. skráð á
verðbréfamarkaði á Toronto Stock
Exchange. Á heimasíðu þess 5.
maí síðastliðinn er grein undir
fyrirsögninni „Fjármálastríð tekur
viðbjóðslega stefnu“. Þar segir að
það sé vaxandi óumflýjanleiki við
þetta allt saman sem valdi ekki síst
áhyggjum. Einnig sú staðreynd að
undirstöður núverandi peningakerfa
„Fiat Money“, sem notast við myntir
og seðla, sem ekki eru baktryggðir
í gulli eða öðrum áþreifanlegum
verðmætum, séu orðnar afar veik-
burða. Þetta á við allar helstu
myntir heims eins og dollar, evru
sem og rúblu og hið kínverska yuan
(rembimi). Á því kann að verða
breyting fyrr en menn grunar sem
gjörbreytt getur stöðu heimsmála.
Í annarri grein á heimasíðu
GoldMoney í apríl undir fyrir-
sögninni „Verðmætaeyðing“, eða
„Value destruction“, segist höfund-
ur inn Alasdair Macleod hafa haldið
því fram í nýlegum greinum að
tímabili staðalsins sem Fiat dollar
byggir á sé að ljúka.
Hann telur að japanska yenið
og evran verði meðal fyrstu
gjaldmiðlanna til að falla í valinn.
Það byggir hann m.a. á því að
það muni reynast nauðsynlegt að
kaupa út seðlabanka sem eru á bak
við Seðlabanka Evrópu (European
Central Bank - ECB). Þeir eru þegar
yfirhlaðnir af áhættuskuldabréfum
og séu auk þess með útistandandi
endurhverf lán upp á 8.725 billjónir
evra sem vinda þurfi ofan af. Það eru
lán með veði í verðbréfum sem geta
orðið verðlaus.
Staða bandaríkjadals muni halda
í einhvern tíma en ef það takist ekki
að tryggja fall skuldabréfa muni
tugir billjóna dollara peningaeign
þurrkast út.
Í þessari ítarlegu grein tekur
hann tilgátuna lengra og útskýrir
að það er ekki bara tilkoma nýrra
hrávöru tryggðra gjaldmiðla í Asíu
sem mun ógna yfirráðum vestrænna
gjaldmiðla, heldur misheppnuð
„FED“ peningamálastefna seðla-
banka Bandaríkjanna (The Federal
Reserve System) og annarra helstu
seðlabanka. Þá segir hann:
„Óstöðvandi vaxtahækkun mun
að stórum hluta valda því að þeir
falla.“
Reynslubolti í fjármálaheiminum
Alasdair Macleod er yfirmaður
rannsókna hjá GoldMoney og hefur
mikla reynslu af fjármálamörkuðum
þar sem hann starfaði sem verðbréfa-
miðlari á verðbréfamarkaði í
London í meira en fjóra áratugi.
Hann hefur m.a. haldið því fram
að Bitcoin muni deyja um leið og
Fiat-peningakerfið lognast út af.
Macleod segir að fjármála-
markaðir vanmeti þau eyðingaröfl
sem felast í fjármálabólum. Það
eru fjármálalegar eignir sem eru
baktrygg ing stærsta hluta banka-
kerfisins. Þegar verð á þeim hrynur
vegna hækkunar vaxta mun það
valda hruni fyrirtækja, banka og
jafnvel seðlabanka. Það mun gera
fjármögnun gríðarlegs ríkishalla
ómögulega nema til komi mjög
hratt fall gjaldmiðla (gengisfelling,
innskot blm.).
Macleod spyr sig hvort seðla-
bankar muni reyna að verja
verðmæti fjármálalegra eigna til að
koma í veg fyrir að fjármálakerfi
vesturlanda hrynji. Hann telur að
þessi áhætta sé ástæðan fyrir því
að Kína og Rússland séu nú að
skipuleggja nýjan mið-asískan
gjaldmiðil.
Vextirnir eru vandamálið
„Þetta snýst allt um vexti,“ segir
Macleod. – „Hækkandi vextir grafa
undan verðmæti peningaeigna og
lækkandi vextir hækka þau. Frá 1981
og fram í mars 2020 hefur þróunin
verið sú að verðbólga hefur hjaðnað
og vextir lækkað með þeim.“ Síðan
segir hann:
„Þróun vaxtalækkana er nú
á enda og fjármálavæðingin er
á undanhaldi. Nýlegir atburðir,
lokanir vegna Covid, truflanir á
birgða keðjunni og refsiaðgerðir
gegn Rússlandi veita áþreifanleg
sönnunar gögn um að svo hljóti að
vera.
Þú þarft ekki að vera sjáandi til
að spá fyrir um hrávöruverðskreppu
og horfur á víðtæku hungri vegna
skorts á korni og áburði í sumar.
Heilbrigð skynsemi segir okkur að
lok fjármálavæðingartímabilsins
muni hafa víðtækar afleiðingar, en
samt er varla hægt að merkja þetta
á fjármálamörkuðum.“
Hann segir að sérfræðingar
hafi verið með nefið klesst í
eigin hugarheimi og sjái því ekki
stóru myndina. Hann telur að
það sé þó að breytast eftir ræðu
sem Augustin Carsten hélt um
verðbólguna nýverið, en Carsten
er framkvæmdastjóri Alþjóða-
greiðslubankans og almennt kall-
aður seðlabankastjóri seðlabanka,
sem er leiðandi í samhæfingu á
alþjóða vettvangi og markar peninga-
stefnuna í heiminum.
Markmið í ræðu hans var að
aðstoða seðlabanka við að samræma
viðbrögð sín við þeim vanda sem
hann viðurkennir þó seint að sé
upphafið á nýju peningatímabili.
Segir greiningu á ástæðum
verðbólgu vera ranga
Macleod segir í grein sinni að ein
af þeim afdrifaríku mistökum sem
þjóðhagsstofnanir hafi gert snúist
um skilgreiningu á verðbólgu. Rétt
skilgreining sé að verðbólga stafi
af falli gjaldmiðils sem verður við
það að auka peningamagn í umferð.
„Það snýst ekki um hækkun
á almennu verðlagi, sem er það
sem efnahagskerfið vill láta
okkur trúa. Ástæðan fyrir því
að þetta er sérstaklega viðeigandi
nú, er vegna þess að stjórnvöld í
gegnum seðlabanka sína hafa farið
að treysta á að beita aukningu á
magni gjaldmiðila í umferð og
lánsfjár til að auka við skatta. Það
gerir stjórnvöldum kleift að eyða
meira en þau fá í tekjur.“
Villur vaxtastefnunnar
„Seðlabankar nota vexti sem aðal-
aðferð sína til að stjórna peninga-
stefnunni. Þeirra mistök eru að
gera ráð fyrir að vextir séu ekki
hærri en peningaverð. Ef þeir eru
hækkaðir á eftirspurn eftir peningum
að minnka og ef þeir eru lækkaðir
er gert ráð fyrir að eftirspurn eftir
peningum aukist. Með eftirspurn
eftir peningum sé hægt að stýra
eftirspurn eftir vörum og verði
þeirra. Því er gert ráð fyrir að
verðbólgu og efnahagslegri afkomu
sé stýrt með stýringu vaxta. Þetta er
þvert á fyrirliggjandi staðreyndir og
gögn.“ Síðan segir Macleod:
„Við vitum að verðmæti fjáreigna
á eftir að lækka, því með því að
neytenda- og framleiðendaverð
hækkar mikið munu vextir og
ávöxtunarkrafa skuldabréfa halda
áfram að hækka.“
Fíat-peningar hafa enga
baktryggingu í raunverðmætum
Peningar eins og íslenska krónan
er af því formi sem kallað hefur
verið „Fiat money“ sem hefur ekki
baktryggingu í neinum áþreifan-
legum verðmætum til að tryggja
sitt gengi. Samt eru peningarnir
upphaflega ávísun á raunverðmæti,
eins og kýr eða gull. Að rukka
vexti fyrir slíka peninga er því í
raun það sama og að rukka afgjald
fyrir eitthvað sem ekki er til. Hins
vegar hafa menn hingað til talið
þokkalega tryggingu í bakstuðningi
seðlabanka viðkomandi ríkja sem
nota þessa Fiat-peninga, en það er
samt ekki það sama og trygging í
áþreifanlegum raunverðmætum.
Óstjórnleg peningaprentun og
innheimta vaxta fyrir lán á peningum
veldur því að á endanum skortir
raunverðmæti sem geta staðið á bak
við þær ávísanir sem peningarnir
eru. Afleiðingin verður verðfall
eða hrun viðkomandi myntar.
Þetta þekkjum við af reglulegum
sveiflum í verðmætum gjaldmiðla
sem kallaðar eru verðbólgusveiflur.
Þær eru í eðli sínu ekkert annað en
tilfærsla á raunverðmætum til þeirra
sem innheimta vextina og eiga
sífellt fleiri peningaseðla sem settir
eru í umferð. Nú telja ýmsir, þar á
meðal sérfræðingar GoldMoney,
að það styttist í stóruppgjör í
peningaheiminum.
Nafnið Fiat money er komið úr
latínu og þýðir „láttu það gerast“.
Peningar voru fundnir upp til að
auðvelda viðskipti manna á milli í
stað beinna vöruskipta.
Ýmsir sérfræðingar telja að
núverandi kerfi Fíat-peninga sé að
renna sitt skeið og smám saman verði
slíkar myntir verðlausar. Því verði að
grípa til einhvers konar baktrygginga
í raunverðmætum, t.d. hráefni eins
og gulli. Þar eiga Bandaríkin stærsta
gullforðann, eða 8.133 tonn. Þau
eiga líka langflesta dollaraseðla í
umferð svo verðmæti þeirra yrðu í
dag langt frá því eins miklir og þeir
voru fyrir 1944 þegar Bretton Woods
ráðstefnan ákvað að hver únsa af
gulli yrði metin á 35 dollara. Eða
með öðrum orðum, þá fékkst 0,81
gramm af gulli fyrir hvern dollar
meðan gullfótur var undir þeim
gjaldmiðli. Í dag fengist lítið sem
ekkert gull fyrir hvern dollaraseðil
svo virði allra þeirra 40 billjóna
dollara (40.000.000.000.000) sem
eru í umferð myndi hrynja.
Um 59% af öllum banka-
innstæðum seðlabanka heimsins
voru í dollurum í árslok 2020 svo
hrun á dollar hefði gríðarlegar
afleiðingar. Þótt bandaríkjadalur
sé öflugasti gjaldmiðillinn í
alþjóðaviðskiptum er hann alls
ekki með sterkasta gengið og er
þar aðeins í tíunda sæti. Sterkasti
gjaldmiðill heims er talinn vera
dinarinn í Kúveit.
Þjóðir íhuga á ný gulltryggingu
sinna gjaldmiðla
Talið er að Rússar vinni nú hörðum
höndum að því að setja gulltryggingu
á bak við sína rúblu sem gerði
gengi hennar stöðugt. Þannig verði
hún óháð sveiflum í verði fljótandi
gjaldmiðla og um leið óháð Fiat-
peningakerfinu. Þetta eru m.a. sögð
viðbrögð Rússa við ítrekuðum
refsi aðgerðum Vesturlanda vegna
stríðsaðgerða þeirra fyrrnefndu í
Úkraínu.
Rússar eiga 2.299 tonn af gulli
(um 74 milljón únsur) sem er mun
minna en Bandaríkja menn, en
rúblurnar í umferð eru líka langtum
færri. Einn af helstu ráðgjöfum
Pútíns, Nikolai Patrushev, staðfesti
í viðtali við Rossiyskaya Gazeta
fyrir skömmu að verið væri að
skoða mögulega tengingu rúblu við
framleiðsluvörur, eða hrávöru, sem
yrði þá væntanlega gull.
Þar á bæ virðast menn nokkuð
sann færðir um að bandaríski doll-
ar inn sé að missa fótfestu sína í
alþjóðlegu samhengi. Evran hefur
þó verið í frjálsu falli gagnvart dollar
nær allt þetta ár sem bætist við mikið
fall evrunnar á síðasta ári. Þá er því
spáð á mörkuðum að evran haldi
áfram að falla út næsta ár.
Rúblan féll mjög hratt við upphaf
stríðsátaka í Úkraínu, en var búin
að ná jafnvægi gagnvart dollar
upp úr miðjum apríl. Síðan hefur
rússneska rúblan verið að styrkjast
umtalsvert gagnvart dollar þvert á
allar spár sem gerðu flestar ráð fyrir
algjöru hruni rúblunnar í kjölfar
viðskiptaþvingana.
Kínverjar eru sagðir vera á
sömu braut og Rússar með sitt yuan
(rembimi). Rætt er um að aðrar þjóðir
íhugi nú með hvaða hráefnum þær
geti tryggt sína gjaldmiðla. Gull er
augljós kostur en það er af skornum
skammti. Sumar þjóðir eru ríkar af
silfri og öðrum framleiðsluvörum
eins og stáli, kopar og hveiti svo
eitthvað sé nefnt. Slíkt mætti
mögulega nota sem tryggingu og
viðmið fyrir verðmæti gjaldmiðla.
Ísland á gríðarleg raunverðmæti
sem eru meira en gullsígildi
Ísland á ekki mikinn gullforða
(um 1,98 tonn), en Ísland á önnur
verðmæti sem eru ómetanleg í þessu
samhengi, eins og áhugasamur
lesandi Bændablaðsins hefur bent
greinarhöfundi á. Sú áhugaverða
FRÉTTASKÝRING
Hörður Kristjánsson
hk@bondi.is
Kolsvartar vangaveltur fjármálasérfræðinga um „Fiat money“ peningakerfi heimsins:
Fljótandi gjaldmiðlar með enga baktryggingu
í raunverðmætum sagðir dæmdir til að hrynja
– Kína og Rússland þegar sögð lögð í vegferð við að mynda nýtt peningakerfi með baktryggingu í gulli eða öðrum raunverðmætum
Vextir í lánaviðskiptum og vaxtahækkanir munu að stórum hluta valda því að „Fiat-gjaldmiðlar“ með enga baktryggingu
í raunverðmætum eins og gulli, munu falla að mati fjármálasérfræðings hjá GoldMoney.
Land/sæti Tonn
1. Bandaríkin 8.133,00
2. Þýskaland 3.359,00
3. Ítalía 2.452,00
4. Frakkland 2.436,00
5. Rússland 2.299,00
6. Kína 1.948,00
7. Sviss 1.040,00
8. Japan 846,00
9. Indland 754,00
10. Holland 612,00
29. Svíþjóð 126,00
42. Danmörk 66,55
49. Finnland 49,14
89. Ísland 1,98
Noregur 0,00
Heimild: World Gold Council
Gulleign í árslok 2021