Bændablaðið - 09.06.2022, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júní 2022
Landssamband smábátaeigenda
(LS) var stofnað 5. desember
1985. Það sem rak menn til
samstöðu var augljós ætlan
löggjafans í náinni samvinnu
við stórútgerðina að þurrka
út smábátaútgerðina og það
snarlega. Regluverkið utan um
þá útgerð var lyginni líkust.
Árið 1984 var trillukörlum ætluð
8.300 tonn af óslægðum þorski
og ekkert af öðrum tegundum.
Smábátarnir voru þá rétt innan við
900. Það þarf ekki doktorsgráðu
í kjarnorkueðlisfræði til að sjá
ætlunarverkið.
Fyrsta stóra verkefni hins
nýstofnaða félags var að fá þessa
dómadagsdellu leiðrétta. Það tókst
að hluta til strax og þáverandi
sjávarútvegsráðherra viðurkenndi
í sjónvarpsviðtali að útreikningar
Fiskifélags Íslands (forvera
Fiskistofu) hefðu verið kolrangir.
Ef Fiskifélagið hefði reiknað hlut
stórútgerðarinnar í þorski með sömu
aðferð hefði hún fengið u.þ.b. 80
þúsund tonn til ráðstöfunar, en ekki
yfir 210 þúsund tonn. Ég er ekki viss
um að LÍÚ hefði setið þegjandi undir
slíkri trakteringu.
Frelsisandi lifir enn
Mér er minnisstæð fyrsta alvöru
fyrirsögnin sem birtist í fjölmiðli
eftir stofnfund LS í Fiskifréttum.,
13. desember 1985:
Þessi frelsisandi lifir enn, góðu
heilli, meðal smábátaeigenda.
Í millitíðinni, frá 1985, hefur
sannarlega ýmislegt gengið á.
Breytingar á fiskveiðilöggjöfinni
og tengdum reglugerðum
skipta hundruðum.
Barátta LS skilaði því smám
saman að veiði smábátaflotans árið
2016 náði hæstu hæðum, eða tæp
96 þúsund tonnum í heildarafla og
voru á síðasta fiskveiðiári yfir 85
þúsund tonn.
Þessi árangur smábátaeigenda er
alger undantekning frá þeirri þróun
sem almennt hefur verið í heiminum.
Því fer fjarri að stórútgerðin
hérlendis sé einhver undantekning
í því að reyna að sölsa undir sig
veiðiheimildir við-
komandi hafsvæða.
Á heimsvísu hefur
smábátaútvegurinn
átt undir þung högg
að sækja. Sú botnlausa della sem
upp á íslensku heitir hagkvæmni
stærðarinnar er keyrð af fullkomnu
miskunnarleysi af ýmsum
alþjóðlegum stofnunum. Um þessar
mundir fer þar fremst í flokki WTO
(Alþjóðaviðskiptastofnunin) og
fyrir þá sem vilja fræðast nánar þar
um, ráðlegg ég að fara á vefsvæði
stofnunarinnar.
WTO hefur enga þolinmæði
gagnvart smábátaútgerðinni, þrátt
fyrir þá staðreynd að hún dragi úr
sjó vel yfir helming þess próteins
sem fiskveiðar leggja til við
fæðuöflun mannkyns.
Hlutur fiskveiða í því sambandi
er reyndar ekki hár miðað við aðra
matvælaframleiðslu, eða innan við
8% af heildarpróteinframleiðslunni.
Það er undarleg staðreynd í ljósi
þess að yfir 70% yfirborðs jarðar
eru höf og vötn.
Alþjóðasamtök strand veiði-
manna og fiskverkafólks (WFF –
World Forum of Fish Harvesters
and Fish Workers) hafa gert
alvarlegar athugasemdir við ferlið
sem WTO telur sér sæmandi að
stilla upp. Það er lyginni líkast að
fylgjast með því hvernig þjóðlegar
stofnanir hunsa kerfisbundið þá
sem minnst mega sín.
Hvorki WFF né öðrum
samtökum smábátaveiðimanna
var boðið að samningaborðinu.
Skömm WTO er alger. Þetta
er sambærilegt því að eitthvert
alþjóðlegt batterí efni til fundar
um örlög og vinnuumhverfi
lögfræðinga og hann sætu einungis
bakarar og félagsfræðingar – og
smábátasjómenn. Á sama tíma og
WTO býður upp á framangreint
efna Sameinuðu þjóðirnar (UN)
til árs smábátaveiða og tilgreina
sérstaklega handfæraveiðar. Það er
útilokað að WTO viti þetta ekki og
jafn útilokað að útspilið sé tilviljun.
Yfir í allt annað
Mér var boðið að flytja erindi á
risaráðstefnunni Rio+20 í Rio de
Janero í Brasilíu árið 2012.
Mér þótti sérstakt að Svía-
konungur og Svíadrottning settust
beint fyrir framan mig á fremsta
bekk í sömu andrá og ég gekk í
pontu. Ekki uppveðraðist ég vegna
þessa. Í gegnum tíðina hef ég hitt
góða handfylli af „fyrirfólki“ en
hef hingað til ekki séð að það sé
neitt öðruvísi eða merkilegra en t.d.
heiðurshjónin sem reka búðina og
veitingastaðinn Skerjakolluna á
Kópaskeri. (Innskot: þar smakkaði
ég bestu fiskibollur allra tíma).
Ég ákvað, þar sem ég stóð í
pontunni með allt þetta fínifólk fyrir
framan mig að byrja ávarpið með
eftirfarandi spurningu: „Hversu
margir hér í salnum eru fiskimenn,
fyrst allt þetta tilstand gengur út á
að ákveða örlög þeirra?“
Ég tók eftir því að Svíakonungur
hló ofan í bringuna á sér. Hann vissi
greinilega hvers konar skrípaleikur
allt þetta tilstand var.
Af troðfullum salnum, (u.þ.b.
500 manns), rétti einn upp hönd.
Sá stóð við útidyrnar. Ég fór eftir
athöfnina og ræddi við hann.
Honum hafði ekki verið boðið. Sem
sagt, boðflenna í partíi fyrirmenna
sem þótti ekkert eðlilegra en að
ráðskast með örlög hans.
Þetta lýsir í hnotskurn
vandanum sem smábátaeigendur
og -veiðimenn glíma við, ekki bara
hérlendis, heldur alls staðar. Þeir
eru ekki hafðir með í ráðum, þeirra
þekking og skoðanir eru hunsaðar
og undantekningarlítið gert sem
minnst úr þeim.
Og þá er það þetta með frelsið
Í dag steingerast flestir stjórn-
málamenn og skriffinnar við að
nefnt sé frelsi varðandi fiskveiðar.
Á Íslandi gefa ákveðin stjórn-
málaöfl sig út fyrir að vera fulltrúar
einstaklingsfrelsisins, önnur að
þau vilji standa vörð um jafnan
rétt þegnanna, en það vinsælasta
hjá þeim öllum er að kyrja frasann
að „fylgja beri bestu vísindalegu
þekkingunni“.
Ég man vel þegar verið var að
koma strandveiðikerfinu á koppinn.
Á Alþingi voru höfð uppi stór orð
um að með því að lögfesta slíkt kerfi
myndu þúsundir manna flykkjast
á vettvang og sprengja öll viðmið
í tætlur.
Þessi ofsahræðsla við frelsið,
ekki síst af þeim sem segjast
standa vörð um það, var beinlínis
pínleg. Skynsamasta fólk týndi sér
í ímynduðum veruleika sem hefur
ekki staðist nokkra skoðun.
Stöplaritið sýnir að áhyggjur
þeirra sem héldu að „þúsundir báta“
myndu streyma inn í hið nýja kerfi
voru óþarfar. Það eru 10 ár síðan
bátafjöldinn náði hámarki. Meðaltal
þessara 12 ára er 659. Þetta er
nú öll ógnin við þorskstofninn.
NYTJAR HAFSINS
Fjöldi strandveiðibáta frá árinu 2010. Ástæða þess að ég sleppi árinu 2009
er sú að það ár stóðu veiðarnar frá júní–ágúst og kerfið sett á með svo
stuttum fyrirvara að fæstir vissu hvaðan á þá stóð veðrið.
Arthur Bogason, formaður
Landssambands smábátaeigenda.
Mynd / Landssamband smábátaeigenda.
Síðumúli 16 I 108 Reykjavík I Sími 580 3900 I fastus.is
fastus.is
ÖFLUGAR IÐNAÐARÞVOTTAVÉLAR OG ÞURRKARAR
FYRIR FYRIRTÆKI OG STOFNANIR
Nánari upplýsingar veitir
sölufólk okkar í síma 580 3900
Verkstæði
Slökkvistöðvar
Heilbrigðisstofnanir
Fiskvinnslufyrirtæki Hótel og gistiheimili
Skóla
Íþróttafélög og sundlaugar
Efnalaugar og þvottahús
Tilvalið fyrir:
Óttinn við frelsið
Í dag steingerast flestir stjórnmálamenn og skriffinnar við að nefnt sé frelsi varðandi fiskveiðar.