Faxi - 01.12.2021, Blaðsíða 3

FAXI 3
Fram og aftur – aðallega aftur
– og Faxi 80 ára (+1) Þá og þar...
Árið 1991 vorum við félagar tvítugir
– eða þar um bil. Þrjátíu árum fyrr –
árið 1961 – varð John F. Kennedy forseti
Bandaríkjanna og bæði Víetnamstríðið
og kapphlaupið til tunglsins voru um
það bil að hefjast. Byrjað var að byggja
Berlínarmúrinn og Breakfast at Tiffanies og
Catch-22 komu út. Hipparnir voru ekki til,
pönkið var ekki til, glysrokkið var ekki til,
nýrómantíkin var ekki til, nu-metal var ekki
til, death metal var ekki til o.s.frv.
Já, og Barbie eignaðist kærasta að nafni
Ken.
Núna, þrjátíu árum eftir að við vorum
tvítugir hefur eitt og annað gerst. Ýmsir for-
setar og aðrir stjórnmálamenn hafa komið
og farið, dot com bólan, hrunið, stjórn-
arskrármálið, Klausturmálið, Besti flokk-
urinn, #MeToo byltingin, COVID o.s.frv. Í
pop kúltúr höfum við fengið gruggið, The
Matrix, Lion King, Harry Potter, Justin
Timberlake, Justin Bieber, Justin Trudeau
o.s.frv.
Þrjátíu ár eru langur tími – en samt svo
stuttur. Tíminn er svo afstæður eins og
maður skilur svo áþreifanlega eftir því sem
maður eldist.
Fyrir þrjátíu árum vorum við að ljúka
menntaskólanámi við Fjölbrautaskóla
Suðurnesja og sátum saman í íslensku-
tíma hjá Þorvaldi Sigurðssyni, kennara og
brúarsmið. Einhverju sinni kom Þorvald-
ur að máli við Pétur Gauta og bað hann
um að skrifa grein í Faxa sem átti að bera
yfirskriftina „Faxi og unga kynslóðin.“
Tímaritið var að halda upp á 50 ára afmæli
og vildi fá upplifun og álit unga fólksins á
Faxa. Sigurður hafði þá nýlokið við að halda
fyrirlestur í tíma um Ástu Sigurðardóttur
skáld, en þar sem heimildir voru nánast
engar til hafði Sigurður að mestu skáldað
fyrirlesturinn. Pétri fannst því upplagt að fá
Sigurð til liðs við sig við greinarskrifin og
varð það úr. Þótti okkur nokkur heiður af
því að vera treyst fyrir verkinu.
Greinin bar þess merki að þar voru
menntaskólapiltar að verki en var ætlað
að vera gamansöm lofgjörð um Faxa – og
um leið vorum við að gera grín að Faxa, á
góðlátlegan máta. Erfitt er að segja til um
hversu vel við vorum áttaðir á þessu ætlun-
arverki en við lestur greinarinnar þrjátíu
árum seinna virðast undirtónarnir hljóma
þar.
Þótt erfitt sé að segja að greinin eða smá-
sagan sem hún inniheldur rísi hátt í menn-
ingarlegum skilningi skemmtu höfundar
sér konunglega við verkið. Áhrif FS eru
einnig skýr en aðalpersónur sögunnar taka
nöfn sín greinilega frá starfsfólki skólans.
Þannig eru vondu karlarnir Hjalli skósóli og
Æsi vígtönn augljóslega nafnar þáverandi
skólameistara og aðstoðarskólameistara
Hjálmars Árnasonar og Ægis Sigurðssonar.
Góði drengurinn, Þolli litli, fær nafn sitt
frá áðurnefndum Þorvaldi íslenskukennara.
Persónurnar í sögunni taka þó fátt annað
frá nöfnum sínum en nöfnin. Allt voru
þetta - og eru - mætir menn og ljóst má
vera að nöfn þeirra eru notuð í sögunni
þeim til heiðurs. Þetta var virðingarvottur
þó reynt hafi verið að klæða söguna og
persónur hennar í ýktan og gamansaman
búning.
Persónusköpun sögunnar er samt sem
áður veikasti þáttur hennar þar sem vondu
strákarnir eru almennt vondir og góði
drengurinn almennt góður og fátt sem
greinir þá frá öðrum vondum og góðum
strákum. Þetta eru því kunnuglegar ster-
íótýpur en margt er enn á huldu um þeirra
bakgrunn og hver leið þeirra í gegnum lífið
var eftir þessa örlagastund í íshúsinu. Við
treystum því að við verðum beðnir um að
skrifa grein um það allt í 110 ára afmælisrit
Faxa eftir önnur 30 ár.
Í tilefni þessara skrifa höfum við aðeins
verið að velta örlögum þessara þremenn-
inga fyrir okkur. Er Þolli orðinn ritstjóri
Faxa eða las hann einfaldlega yfir sig og er
geymdur á byggðasafni? Hafði þetta kvöld
djúpstæð áhrif á hann? Er hann skemmdur
á líkama og sál? Hvað með kvalara hans?
Hvernig ná þeir að takast á við áskoranir
lífsins? Sleppa þeir óskaddaðir í gegnum
táningsárin og síkvikar gleðinnar dyr? Náðu
þeir að beisla þessa orku og beina í farveg
sem er samfélaginu þóknanlegur? Eru þeir
orðnir stórbúkkar í verslun og viðskiptum
og kaupa heilsíðuauglýsingu í hverju tölu-
blaði af Faxa? Eða skjálfa þeir í húsasundum
í gömlum kraftgöllum og hugsa um næsta
fix? Svörin við þessum spurningum – sem
án efa brenna á lesendum – munu vonandi
fást á 110 ára afmælinu.
Dvölin í FS er ákaflega ljúf í minn-
ingunni. Vissulega að einhverju leyti ljúfsár
en þannig er víst lífið. Sumir halda því fram
að fólk sé ekki orðið fullorðið fyrr en um
28 ára aldur. Það er áhugaverð pæling og
hefði kannski verið betra að maður hefði
áttað sig á því á þessum árum. Á þessum
tíma var Reykjanesbær ekki enn til, en
mikið líf í gangi í kringum FS enda komu
krakkar þangað af öllum Suðurnesjum (og
víðar). Við vorum með eigin stjórnmála-
flokk - Öfgasinnaða jafnaðarmenn - mikið
tónlistarlíf, Vox Arena á góðu flugi, öflugt
ræðulið o.s.frv. – og svo auðvitað endalaust
skemmtanalíf.
Hvað sem því öllu líður er ljóst að
menntaskólaárin voru tími mikilla og stórra
uppgötvana. Uppgötvana sem vörðuðu leið
okkar út í lífið. Við búum að þeim og yljum
okkur við minningar æskuáranna eftir því
sem árin fjúka hjá eitt af öðru - án allrar
tillitsemi við okkur sem sjáum nú lengra
aftur en fram.
Sigurður Eyberg Jóhannesson og Pétur Gauti Valgeirsson