Faxi - 01.12.2021, Blaðsíða 32

32 FAXI
Föstudagskvöldið 19. mars gerðist
það sem vitað var að myndi gerast en
Suðurnesjamenn bjuggust ekki við að
myndi gerast. Eftir mikla jarðskjálftahrinu
hófst eldgos á Reykjanesinu, í Geldingadöl-
um austan megin við Fagradalsfjall.
Hafandi rölt um Reykjanesið frá unga
aldri og verandi jarðfræðiáhugamaður
með staðarleiðsögunám að baki vissi ég að
eldgos á Reykjanesskaga eru tíð – svona
jarðsögulega séð – en samt átti ég einhvern
vegin ekki von á því að það myndi gjósa á
skaganum á minni lífstíð.
En í Geldingadölum var sem sagt hafið
fyrsta gosið á Reykjanesskaganum sjálfum
síðan á 13. öld eftir um 800 ára hlé. Enn
lengra er síðan gaus við Fagradalsfjall, eða
að minnsta kosti 6.000 ár.
Okkar færustu jarðvísindamenn höfðu
sýnt fram á í aðdragandanum að um 7 km
langur kvikugangur milli Keilis og Fagra-
dalsfjalls hafði myndast og gosið hófst þegar
kvikan braut sér leið upp á yfirborði við
SA-hluta kvikugangsins í Geldingadölum.
Eldgosið ber þess merki að um dyngjugos
sé að ræða, fyrsta dyngjugosið á svæðinu í
7.000 ár, og vísbendingar gefa til kynna að
frumstæð möttulbráð hafi streymt af miklu
dýpi upp á yfirborðið í Geldingadölum.
Lengstum var kvikustreymið stöðugt og
jafnt eða um 5-10 rúmmetrar á sekúndu.
Ég eins og margir landsmenn var ekki í
rónni fyrr en ég hafði barið gosið augum,
minna má nú ekki vera þegar gýs í bak-
garðinum hjá manni. Ég hafði áhyggjur af
því það myndi fjara út fljótlega enda lýsti
einn fremsti eldfjallafræðingurinn gígnum
sem „óttalegum ræfli” í byrjun.
Alltaf eitthvað nýtt að sjá
Ferðirnar urðu svo nokkrar upp að eld-
stöðvunum á þessum 6 mánuðum sem
mest líf var í gosinu enda mátulegar 9-10
km fjallgöngur með smá hækkun sem hægt
var að njóta í góðum félagsskap. Röltið í
Geldingadali breyttist svo úr fjallgöngu-
ferðum yfir í fjallahlaup um sumarið. Gosið
var góð ástæða til þess að kíkja á fjall þegar
tækifæri gafst og fá sér ferskt loft. Alltaf
eitthvað nýtt að sjá í hverri ferð og ég hef
öðlast nýjan skilning á Reykjanesskaganum
okkar fallega og dýpri skilning á jarðfræði
almennt.
Það var stórmerkilegt að koma að
gígnum fyrstu dagana og svo seinna og sjá
Geldingadalina fyllast af hrauni. Sjá síðan
Gosið nokkurra vikna gamalt. Ljósm. Þráinn Kolbeinsson fyrir SSS
Þægilegt gos á „góðum” stað
sem „hætti” á réttum tíma?
Eysteinn og „ræfillinn“.
Ljósm. Rán Ísold Eysteinsdóttir