Fréttablaðið - 16.11.2022, Blaðsíða 2

Koppafeiti
Eiríkur hefur ekki áhyggjur af nöfnum í íslensku. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Eiríkur Rögnvaldsson, pró-
fessor í íslensku, hefur litlar
áhyggjur af breytingum á
íslenskum staðarheitum.
odduraevar@frettabladid.is
MENNTUN Fleiri erlend staðarheiti
í íslenskri tungu skipta litlu máli
þó að æskilegt sé að halda í gamlar
íslenskar myndir af þeim þar sem
þær eru til. Þetta segir Eiríkur
Rögnvaldsson, prófessor emeritus í
íslenskri málfræði.
Fréttablaðið lagði þrjú staðar-
heiti sem hafa tiltölulega nýlega
breyst fyrir prófessorinn, í tilefni
af degi íslenskrar tungu, og spurði
hvort þetta hefði einhverja þýðingu
fyrir tungumálið. Hvíta-Rússland er
nýlega orðið Belarús, Kænugarður
að Kyiv og Björgvin fyrir löngu
orðin að Bergen.
„Þessi þrjú heiti sem þú nefnir eru
gerólík innbyrðis. Björgvin er auð-
vitað hið gamla norræna heiti borg-
arinnar, sem breyttist fyrir löngu í
Bergen í norsku,“ segir Eiríkur.
Myndirnar Björgvin og Bergen hafi
verið notaðar samhliða í íslensku
hið minnsta frá því á 19. öld
Þannig að þar er ekki hægt að
segja að nein breyting hafi orðið
nýlega. Vissulega getur verið að
hlutföllin milli nafnmyndanna hafi
eitthvað breyst en ég get ekki sagt
um það – erfitt er að athuga það í
f ljótu bragði í rituðum heimildum
vegna þess að mannsnafnið Björg-
vin flækist fyrir,“ segir Eiríkur.
Að sögn Eiríks er Kænugarður
einnig fornt norrænt nafn því að
norrænir menn þekktu vel til þar
austur frá. „En heitið Kiev (eða Kiew,
og nú Kyiv) hefur einnig verið notað
í íslensku að minnsta kosti síðan á
19. öld, og allan þann tíma verið
miklu algengara en Kænugarður ef
marka má tímarit.is.“
Eiríkur segir Kænugarð frekar
vera í sókn, sérstaklega núna eftir
að Úkraínustríðið hófst. Hann segir
Belarús annars eðlis.
„Landið virðist ha fa heitið Hvíta-
Rússland á íslensku síðan farið
var að tala eitthvað um það hér
snemma á 20. öld, og samsvarandi
heiti hefur verið notað í mörgum
Evrópumálum,“ segir Eiríkur. Fyrir
nokkrum árum hafi stjórnvöld þar
í landi beðið um að landið yrði í
staðinn kallað Belarús vegna þess að
Hvíta-Rússland væri villandi. Það sé
svo álitamál hvort eigi að fara eftir
að slíku.
„Við þurfum daglega að nota mik-
inn fjölda erlendra staðarheita og
mannanafna sem bera erlent svip-
mót og eru ekki löguð að íslensku.
Það skiptir ekki máli hvort þau eru
aðeins f leiri eða færri. En þar sem
til eru gamlar íslenskar myndir af
erlendum staðarheitum er almennt
séð æskilegt að halda í þær.“ n
Belarús mun líklega ekki
rústa framtíð íslenskunnar 
Þessi þrjú heiti sem þú
nefnir eru gerólík
innbyrðis. Björgvin er
auðvitað hið gamla
norræna heiti borgar-
innar, sem breyttist
fyrir löngu í Bergen.
ljosid.is/ljosavinur
Vildi að ég gæti
átt venjulegan
miðvikudags­
morgun með
fjölskyldunni“
„
kristinnpall@frettabladid.is
VEÐUR „Þetta er heldur óvenjulegt
miðað við árstíma, en svona hlý-
indakaflar hafa komið fyrir áður,“
segir Kristín Björg Ólafsdóttir,
sérfræðingur á sviði veðurfars-
rannsókna hjá Veðurstofu Íslands,
spurð hvort veðurblíðan sem hefur
einkennt höfuðborgarsvæðið það
sem af er nóvembermánuði sé ekki
í óvenjulegri kantinum.
Ekkert bendir til að von sé á frosti
á næstu dögum þó að við séum
komin hálfa leiðina inn í nóvember.
„Það spáir svona hlýindum áfram
næstu daga,“ segir Kristín.
Hún segir að þetta sé með hlýrri
mánuðum í Reykjavík frá upphafi
mælinga. „Það sem af er mánuði
bendir til þess að hann sé með þeim
hlýrri, en ekki sá hlýjasti. Síðasti
sunnudagur var óvenjulega hlýr,
12,7 stiga hiti í Reykjavík jafnaði
met í borginni frá 1999 sem hæsti
hiti sem mælst hefur í nóvember,“
segir Kristín og segir að það sama
eigi við um landsbyggðina.
„Á mörgum veðurstöðvum mæld-
ist hæsti hiti sem mælst hefur í nóv-
ember,“ segir Kristín og nefnir að
það mældist 14,7 stiga hiti á Kjalar-
nesi á sunnudaginn. n
Sá hlýjasti frá upphafi í borginni
Kristín Björg
Ólafsdóttir,
sérfræðingur
hjá Veðurstofu
Íslands
Frúardagur, leikfélag Menntaskólans í Reykjavík, frumsýndi söngleikinn Koppafeiti eða Grease í Gamla bíó í gær. Það var svakalegt stuð eins og sjá má enda
um mikla stemningssýningu að ræða. Bjartur Örn Bachmann leikstýrir og tónlistarstjórn er í höndum Unu Torfadóttur. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
birnadrofn@frettabladid.is
SAMFÉLAG „Staðan er bara sú að
við erum ekki ennþá með neitt þak
yfir höfuðið á daginn,“ segir Ragnar
Erling Hermannsson, heimilislaus
maður í Reykjavík og félagi í Við-
móti, samtökum um mannúðlega
vímuefnastefnu á Íslandi.
Viðmót hefur undanfarið barist
fyrir því að opnað verði húsnæði í
Reykjavík þar sem heimilislausir
karlar geta verið yfir daginn en
gistiskýli borgarinnar eru lokuð á
milli klukkan tíu á morgnana og
fimm seinnipartinn.
„Það virðist ekki verið hlustað á
okkur og enn síður brugðist við,“
segir Ragnar. Á fundi Velferðarráðs
borgarinnar var lagt til að útvegað
yrði neyðarhúsnæði fyrir heimilis-
lausa karlmenn í borginni. Lagt var
til að velferðarráð samþykkti að
verja alls 155 milljónum króna til
rekstursins. Í fundargerð segir að
kostnaður rúmist ekki innan fjár-
heimilda.
„Við höfum ekkert heyrt af neinu
en höldum í vonina,“ segir Ragnar. n
Ekki enn með
þak yfir höfuðið
Ragnar Erling
Hermannsson
2 Fréttir 16. nóvember 2022 MIÐVIKUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ