Verktækni - 2019, Síða 7

7

mældur heildargerlafjöldi við 22°C og eru leyfð mörk 100 í ml, kólígerlar og E.coli og þar eru mörkin 0 í 100
ml. Greinist E.coli í sýni er það öruggt merki um saurmengun.
Til að fá gróft mat á umfang áhrifanna var gagna aflað frá Heilbrigðiseftirliti Norðurlands eystra (HNE) þar
sem vatnsból eru mörg hver í fjallshlíð og sérstaklega í skriðuhættu vegna hárra fjalla á Tröllaskaga, í
Dalsmynni, Fnjóskadal, Ljósavatnsskarði og Köldukinn. Skriðuhætta og flóðahætta var metin gróflega sem
lítil, meðal eða mikil eftir aðstæðum; hæð og halla fjalla, jarðvegsþekju, nálægðar við straumvötn og sögu.
Tafla 1 sýnir fjölda vatnsveitna, vatnsbóla og fjölda sýna.

Tafla 1 Fjöldi vatnsveitna, vatnsbóla og sýna í úrtaki
Stærð Fjöldi vatnsveitna Fjöldi vatnsbóla* Fjöldi sýna
Úrtak fyrir
áhættuþætti
Fleiri en 500 íbúar 48 68 2396
Færri en 500 íbúar 748 770 2091
Samtals 796 838 7787
Úrtak HNE
fyrir áhættu-
þætti
Fleiri en 500 íbúar 3 6 152
Færri en 500 íbúar 169 173 454
Samtals 172 179 606
*Eitt vatnsból er öll vatnstaka sömu gerðar á vatnstökusvæðinu.
Út frá þessum gögnum eru dregnir fram helstu áhættuþættir vatnsveitna sem geta orðið fyrir áhrifum frá
loftslagsbreytingum og mögulegar afleiðingar greindar. Að lokum voru gerðar tillögur um hvernig
stjórnvöld og vatnsveitur geta brugðist við þessum áskorunum til að tryggja vatnsafhendingu og
vatnsgæði.

Niðurstöður og umræður
Vatnsveitur á Íslandi
Hér á landi eru um 800 eftirlitsskyldar1 vatnsveitur á skrá 2012, 48 þjóna fleirum en 500 manns en hinar
eru minni og litlar vatnsveitar sem þjóna fáum með fasta búsetu en oft þjóna þær mörgum ferðamönnum
og/eða stórum sumarhúsasvæðum (Gunnarsdóttir o.fl., 2015a; 2015b). Vatnsveitur sem þjóna fleirum en
500 eru flestar í eigu sveitarfélaga meðan þær minni eru í einkaeigu. Að lokum eru ótaldar litlar
einkavatnsveitur sem ekki eru eftirlitsskyldar og þjóna fáum húsum eða sumarhúsum, en vatnsgæði og
fjöldi þeirra er óþekktur.
Neysluvatn er skilgreint sem matvæli í íslenskum lögum og vatnsveitur því sem matvælafyrirtæki (lög um
matvæli nr. 93/1995). Það þarf hreint vatn í flesta starfsemi, þar með talið matvælaframleiðslu, og því eru
vatnsveitur mikilvægustu matvælafyrirtæki á hverjum stað. Neysluvatn á Íslandi er að stærstum hluta
grunnvatn, eða um 95%, en fátítt er að hafa svo góðan aðgang að grunnvatni. Á Norðurlöndum eru það
aðeins Danir og Íslendingar sem geta nýtt sér nær eingöngu grunnvatn sem neysluvatn (Klöve o.fl., 2017).

1 Eftirlitsskyld vatnsveita skv. neysluvatnsreglugerð er vatnsveita sem þjónar 50 manns eða fleirum, eða 20
heimilum/sumarbústöðum, eða þjónar matvælafyrirtækjum.