Bændablaðið - 15.12.2022, Qupperneq 4

4 Bændablaðið | Fimmtudagur 15. desember 2022
FRÉTTIR
Sauðfjárrækt:
Ekki enn verið formlega skorið úr um vernd T137
– Tafir á niðurstöðum úr rannsóknum á næmi arfgerða gagnvart riðusmiti
Í Frakklandi hefur á undanförnum
vikum verið unnið að rannsóknum
á næmi mismunandi arfgerða
íslensks sauðfjár fyrir riðusmiti.
Einn til-
gangur þeirra
er að fá það
formlega stað-
fest að arfgerðin
T137, sem
fundist hefur
í rúmlega 80
gripum á Íslandi,
sé verndandi.
Dráttur hefur
orðið á því að
fá niðurstöður úr verkefninu, en
áætlað var að þær fengjust áður en
fengitíminn hæfist.
Um svokölluð PMCA-próf
(e. protein misfolding cyclic
amplification) er að ræða, þar sem
líkt er eftir smitferlinu – aflögun
príonpróteinsins – í tilraunaglasi og
það prófað gagnvart mismunandi
arfgerðum.
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
(RML) er í forsvari fyrir verkefnið,
en rannsóknarteymið samanstendur
af Karólínu Elísabetardóttur í
Hvammshlíð, Stefaníu Þorgeirsdóttur
og Vilhjálmi Svanssyni frá Keldnum
ásamt Eyþóri Einarssyni frá RML.
„Mannariða“ veldur
rannsóknarbanni
„Markmið er að fá hér betri vitneskju
um næmi mismunandi arfgerða, til
dæmis staðfestingu á því að T137 sé
einnig fullkomlega verndandi gegn
þeirri riðuveiki sem þrífst hér á landi,“
segir Karólína.
„Í stuttu máli er smitferlið þannig að
heilabútar kinda með ákveðna arfgerð
er blandað saman við heilabúta sýktra
kinda, blandan er þá meðhöndluð
meðal annars með hljóðbylgjum og
ýmsu öðru til að flýta fyrir smitferlinu.
Á meðan er skoðað hvort upprunalegi
heilbrigði heilinn breytist – og þar með
smitast – og ef svo er, hversu hratt
það gerist. Því hraðar sem heilinn
breytist, því hærra er næmisstigið –
því næmari er viðkomandi arfgerðin
fyrir riðusmiti,“ segir hún.
Karólína segir að upprunalega hafi
verið áætlað að fá lokaniðurstöður úr
þessum prófum áður en fengitíminn
hæfist. „Aðallega tvær ástæður hafa
valdið því að þessu markmiði var ekki
náð. Í fyrsta lagi varð rannsóknarbann
í Frakklandi eftir að starfsmaður á
rannsóknarstofu þar í landi veiktist
af Creutzfeldt-Jakob-sjúkdómnum,
sem hefur stundum verið kallaður
„mannariða“. Í öðru lagi komu óvænt
upp tæknileg vandamál í þessu flókna
ferli. PMCA-próf eru einungis gerð á
örfáum rannsóknarstofum í heiminum.
PMCA-sérfræðingar frá Englandi og
Sviss komu núna nýlega inn í hópinn
til að aðstoða franska teymið í því að
leysa málin sem fyrst.
Vonir standa yfir að hægt verði
að fá haldbærar niðurstöður rétt eftir
áramótin,“ segir Karólína.
/smh
Karólína Elísa-
betardóttir.
Mynd / HKr.
Æðarræktun:
Æðardúnn á uppleið
– Ein allra dýrasta landbúnaðarafurð landsins
Hækkandi orkuverð í Evrópu
getur verið ástæða þess að
útflytjendur íslensks æðardúns
finna fyrir aukinni sölu afurðar­
innar til heimsálfunnar.
Útflutningur á æðardúni hefur
gengið vel í ár og er mun meiri en
í meðalári. Á fyrstu tíu mánuðum
ársins 2022 voru flutt út 1.917 kg
af íslenskum æðardúni til tólf landa
samkvæmt tölum Hagstofunnar.
Langmest, eða 900 kg, fóru til
Japans, 586 kg til Þýskalands, 107
kg til Sviss og 105 kg til Danmerkur.
Meðalverð á kíló í ár hefur verið
um 190.000 krónur, en verðið er
frá rúmum 160.000 krónum upp í
262.000 krónur.
Sveiflukenndur markaður
Erla Friðriksdóttir, eigandi og
framkvæmdastjóri hjá Íslenskum
æðardúni ehf., segir markaðinn
kominn til baka eftir niðursveiflu
undanfarinna ára. Talsverðar sveiflur
geta orðið í sölu á æðardúni eftir
eftirspurn og gengisþróun. Þannig
voru 1.851 kíló flutt út árið 2020
fyrir tæpar 390 milljónir króna,
en meðalkílóaverð nam þá tæpum
210.000 krónum samkvæmt tölum
Hagstofunnar.
„Markaðurinn gengur í sveiflum,
svipað eins og með grásleppuhrogn
og minkaskinn. Kaupendur halda að
sér höndum þegar verðið er of hátt
og þá safnast birgðir upp,“ segir hún.
Sú var raunin í fyrra en þá seldust
3.839 kg af æðardúni út fyrir tæpar
638 milljónir íslenskra króna og
meðalverðið þá rúm 180.000 krónur
á kílóið, eftir að birgðir höfðu safnast
upp árin á undan.
Erla segist finna fyrir aukinni
eftirspurn frá Evrópu í ár. „Ég hef
grun um að það sé út af orkukrísunni.
Húsin eru ekki hituð eins mikið og
fólk leitar í að hafa eitthvað hlýtt að
sofa við,“ segir Erla, en samkvæmt
tölum Hagstofunnar fer dúnninn
til Þýskalands, Sviss, Danmerkur,
Bretlands, Hollands, Ítalíu, Noregs,
Póllands og Liechtenstein.
Íslenskur æðardúnn er óneitanlega
dýrasta landbúnaðarafurð landsins,
en dúnninn er alla jafna notaður í
gæða æðardúnsængur sem geta
kostað vel yfir 1.500 þúsund krónur.
Oft er sagt að æðardúnsængur séu á
bílverði í Asíu.
Ísland er með um 70-80% af
heimsmarkaðshlutdeild æðardúns.
Tæplega 400 æðardúnsbændur eru
starfandi hér á landi og falla um
2.500–3.000 kíló af dúni til árlega.
/ ghp
Dúnn þurrkaður á grindum. Á fyrstu tíu mánuðum ársins 2022 voru flutt út 1.917 kg af íslenskum æðardúni til tólf landa.
Mynd /Helga María Jóhannesdóttir
Erla Friðriksdóttir. Mynd / Aðsend
Markaðssjóður sauðfjárafurða
ætla að úthluta 6,6 milljónum
króna til fjögurra verkefna.
Þetta kemur fram í tilkynningu
frá sjóðnum.
Markaðssjóður sauðfjárafurða
er vistaður hjá Icelandic Lamb
og starfar samkvæmt samningi
við matvælaráðuneytið. Fimm
umsækjendur með alls sex umsóknir
sóttu um styrki í sjóðinn upp á
rúmar 14 milljónir króna. Eftirtaldir
umsækjendur hlutu styrki:
• Brákarey. Markaðssetning
fersks kindakjöts utan hefð-
bundins sláturtíma.
• Frávik. Þróun og markaðs-
setning námskeiða í kjötvinnslu.
• Matfélagið og Pylsumeistarinn.
Hrápylsur fyrir hunda.
• Matfélagið og Pylsumeistarinn.
Nýjar matvörur úr ærkjöti.
Útgreiðsla styrkja er ávallt háð
fullum skilum á þeim verkefnum
sem sótt er til.
/ghp
Fjögur verkefni hlutu styrk
Sauðaostar frá Brúnastöðum í Fljótum, en þau hafa fengið styrki úr
Markaðssjóði sauðfjárafurða á liðnum árum.
Austri frá Stóru-Hámundarstöðum, annar tveggja fullorðinna hrúta með
arfgerðina T37. Hann er kominn á sæðingastöð. Mynd / Snorri Snorrason