Bændablaðið - 15.12.2022, Qupperneq 50

Bændablaðið - 15.12.2022, Qupperneq 50
50 Bændablaðið | Fimmtudagur 15. desember 2022 LÍF&STARF Heyefnagreiningar: Margföldun í fjölda heysýna – Elísabet Axelsdóttir er hæstánægð með hvað bændur eru duglegir að nýta sér þjónustu Efnagreiningar Í vinnuskúrum við Lækjarflóa 10a á Akranesi er rannsóknarstofa Efnagreiningar ehf. Fyrirtækið er í eigu hjónanna Elísabetar Axels- dóttur og Arngríms Thorlacius. Þar eru langflest heysýni íslenskra bænda greind og hefur aðsóknin aukist umtalsvert undanfarin ár. Elísabet er í fullu starfi við efnagreiningar og var lengi vel með starfsstöð á Hvanneyri, en flutti á núverandi stað árið 2020. Arngrímur er dósent við Landbúnaðarháskólann. Haustin eru háannatími hjá Efnagreiningu ehf. þar sem þjónusta við landbúnaðinn er viðamesta viðfangsefni fyrirtækisins. Elísabet er með 1-2 starfsmenn í vinnu hjá sér allt árið, en þegar álagið er mest fær hún til sín nemendur við Fjölbrautaskólann á Akranesi. Hingað til hefur langstærstur hluti starfseminnar verið efnamæling hey- og jarðvegssýna. Nýlega náði Elísabet samningum við stóriðjufyrirtæki á svæðinu og mun starfsemin því verða jafnari yfir allt árið og bjóða upp á að hafa fleira fólk í fastri vinnu. Þegar heysýnatörnin er að mestu yfirstaðin hefst vinna við mælingar í jarðvegs- og mykjusýnum en þar hefur orðið mikil aukning. Fyrirtækið annast einnig greiningu baktería úr vatnssýnum og öðru tilfallandi. Elísabet segir að síðastnefnda þjónustan gagnist vel sumar- bústaðaeigendum og bændum sem kanna gæði vatnsins hjá sér án þess að fara í of mikil útgjöld. Skýrar merkingar skipta máli Þar sem álagið á haustin er gífurlegt – og bændur oftar en ekki óþreyjufullir að fá niðurstöðurnar sem fyrst – hvetur Elísabet þá sem sinna heysýnatökum til að ganga mjög vel frá öllum merkingum. Ef merkingar eru óskýrar fara margir klukkutímar í leiðréttingar og aðrar tafir, sem tekur tíma frá greiningarvinnu. Einnig þarf að passa að þeir sem taka sýnin skili þeim sem fyrst á rannsóknarstofuna og þeir sem senda út niðurstöður þurfa að gera það eins fljótt og auðið er. Til stendur að setja saman greinargóðar leiðbeiningar um réttan frágang hey- og jarðvegssýna sem verða aðgengilegar á heimasíðu Efnagreiningar ehf. Í byrjun vertíðarinnar í haust gerði Elísabet tilraun með að stytta tímann sem tekur að fara með sýnin gegnum greiningarferlið. Fljótlega kom í ljós að þetta var ekki góð ráðstöfun, þar sem það olli skekkju í svonefndum NIR-greinningum, og þurfti að greina sum fyrstu sýnin aftur. Vandinn var rakinn til ónógrar/ ójafnrar rakajöfnunar. Strax og upp komst var bætt úr þessu með því að lengja rakajöfnunartímann, en síðan verður farið í ítarlegri úttekt á þessu og úrbætur tryggðar fyrir næsta haust. Alltaf er hætta á skekkju í niðurstöðum heyefnamælinga – hvort sem greiningin fer fram ytra eða hér heima. Elísabet segir hins vegar auðsótt mál að fá endurteknar mælingar hjá sér ef eitthvað virðist vera óeðlilegt, en hins vegar sé ekki hlaupið að því ef sýnin eru greind erlendis. Einnig er mikilvægt að fólk velji þjónustu íslenskra aðila ef það vill viðhalda rekstrargrundvelli þeirra. „Okkar aðalsmerki er persónuleg og góð þjónusta,“ segir Elísabet. Metfjöldi heysýna Þegar Bændablaðið hafði samband við Elísabetu í byrjun mánaðar höfðu 2.000 heysýni verið greind frá því í byrjun hausts – sem er met. Undanfarin ár hefur verið stöðug aukning, en á sama tíma í fyrra höfðu 1.700 sýni verið greind. Efnagreining ehf. tók til starfa árið 2015 og fyrsta haustið fengu þau 800 sýni til greiningar. Eftir áramót berast alltaf einhver heysýni og reiknar Elísabet með að heildarfjöldi heysýna vetrarins verði 2.300. /ÁL Ólíkt því sem sumir halda, þá er mikil vinna á bakvið hverja mælingu og fjölmörg skref sem heysýnin þurfa að fara í gegnum áður en hægt er að greina og skila niðurstöðum. Eftir að Elísabet tekur við heysýnum í loftþéttum plastpokum vigtar hún hluta heysins og setur í opna bréfpoka. Jafnframt er sýnunum gefið raðnúmer strax í upphafi sem fylgir því í gegnum allt ferlið. Hluti sýnisins er geymdur í nokkrar vikur í frysti – ef eitthvað kemur upp á. Bréfpokarnir fara í þurrkunarofn og heyið er þurrkað í tvo daga við 60 °C. Þegar pokarnir koma úr ofninum hefur allur rakinn gufað upp, því er hægt að sjá hvert þurrefnisinnihaldið var í upphafi með því að vigta sýnin aftur. Þurrt heyið er malað og er skipt niður fyrir nokkrar mismunandi mælingar. Mæling gerjunarafurða Meðfram þurrkuninni fer hluti óþurrkað í sýrustigs- og gerjunarafurðamælingar. Hingað til hefur einungis verið hægt að mæla mjólkur- og ediksýru, en í haust bættist smjörsýra við. pH-gildið er mælt með því að setja heysýnið í afjónað vatn og mæla sýrustigið eftir ákveðinn tíma. NIR-skönnun Innrauð litrofsgreining, sem yfirleitt er kölluð NIR (skammstöfun á near-infrared reflectance), gefur mjög miklar upplýsingar um eiginleika sýnisins á skömmum tíma. Sú mæling virkar þannig að geisla er beint að sýninu sem mælir endurvarpað litróf í 40 sekúndur og þetta róf er nýtt til að meta innihald fóðurþátta í heyinu út frá fjölbreytulíkönum. Líkönin eru byggð á eiginleikum fjölda heysýna sem áður hafa verið greind með hefðbundnum efnagreiningaraðferðum. Með þessu er hægt að meta gildi fyrir meltanleika, prótein, tréni (NDF og iNDF) og sykur. Til að mælingin sé áreiðanleg skiptir miklu máli að þurrkstigið sé jafnt og þurfa því heysýnin að rakajafna sig við stofuhita í a.m.k. þrjá daga eftir að þau koma úr þurrkofninum. Öskumæling Malað heysýni er sett í litlar keramikdeiglur. Þær fara í ofn í minnst fjóra klukkutíma við 550 °C sem brennir burt allt lífrænt efni. Það sem eftir verður í deiglunni er aska. Sýnin eru látin kólna í sérstökum þurrköskum sem koma í veg fyrir aðgang raka og vigtuð að því loknu. Klóríðmæling Sérstakt skref er fyrir mælingu klórs. Þá er malað heyið leyst upp í daufri saltpéturssýru og lausnin greind með sértæku skauti sem næmt er á klórið-jónir. Steinefnamæling 0,1 gramm af möluðu heyi er vigtað í glerglös, sem fyllt eru með saltpéturssýru og bætt við dropum af oktanóli til að hemja froðumyndun í upphafi upplausnar. Glösin fara í sérstaka blokk, lokað fyrir hvert og eitt með glerkúlum, og sýnin látin sjóða yfir nótt. Þá er lausnin þynnt út með afjónuðu vatni og gerð tilbúin fyrir stein- og snefilefnamælingu. Hér er notað tæki sem nefnist rafgas-massagreinir. Lausn er úðað inn í argon rafgas, 8.000-10.000 gráðu heitt, sem sundrar öllum efnatengjum og myndar atómjónir. Jónunum er síðan skotið inn í massagreini þar sem þær eru greindar í sundur með breytilegu rafsegulsviði og magngreindar. Í hverri keyrslu eru höfð viðmiðunarsýni með þekkt gildi – sem og sýni sem eiga ekki að gefa nein gildi. Með því er hægt að sjá hvort einhver skekkja komi frá umhverfinu. Elísabet Axelsdóttir, annar eigenda Efnagreiningar ehf., stendur við nýjan rafgas-massagreini sem mælir stein- og snefilefni við 8.000-10.000 °C. Myndir /ÁL Ferill heysýna Þurrkofn og sýni í bréfpokum. Rannsóknarstofa Efnagreiningar ehf. við Lækjarflóa á Akranesi lætur ekki mikið yfir sér. Kvarnir sem mala sýnin. NIR-skanni og möluð heysýni. Brennsluofn þar sem lífræn efni eru brennd. Blokk þar sem sýni í glösum eru soðin.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112

x

Bændablaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.