Bændablaðið - 15.12.2022, Qupperneq 70

70 Bændablaðið | Fimmtudagur 15. desember 2022
Bókin Ástin á Laxá – Hermóður
í Árnesi og átökin miklu er sagan
af því þegar Þingeyingar tóku til
sinna ráða til verndar náttúrunni
og sprengdu stíflu í Laxá með
dýnamíti í eigu virkjunarinnar.
Einnig er sögð saga Hermóðs í
Árnesi og hans þætti í baráttunni
miklu fyrir verndun Laxár og
Mývatns.
Bókin fangar
ástina á náttúrunni
og bregður upp
myndum af fólkinu
sem verndaði hana með
samheldni og eldmóð að
vopni, höfundur er Hildur
Hermóðsdóttir.
Í ágúst 1970 átti sér stað
atburður sem vakti athygli
alþjóðar og jafnvel út fyrir
landsteinana. Þá tóku Þingeyingar
til sinna ráða eftir áralanga baráttu
gegn fyrirhugaðri stórvirkjun í Laxá
með tilheyrandi vatnaflutningum og
sprengdu stíflu sem virkjunaraðilar
höfðu reist í Miðkvísl og notuðu til
þess dýnamít í eigu virkjunarinnar.
Verknaðurinn olli straumhvörfum í
deilunni og er sagan rakin á síðum
þessarar bókar.
Megináhersla er lögð á aðkomu
Hermóðs Guðmundssonar í Árnesi
og hans þátt í baráttunni miklu
fyrir verndun Laxár og Mývatns
þar sem hann var í fylkingarbrjósti.
Hermóður fór gjarnan ótroðnar slóðir
og lét sig ótalmörg málefni varða.
Einkum mál sem vörðuðu framfarir,
hag íslenskra bænda, náttúruvernd
og raunar hvers kyns samfélagsmál.
Hann var uppi á tímum
mikilla þjóðfélagsbreytinga,
upprunninn í hinu rótgróna
íslenska bændasamfélagi
sem hann tók af fullum
krafti þátt í að umbylta
að hætti nútímans.
Hildur segir
sögu fjölskyldu
s innar og
sveitunga á
ljóslifandi hátt í
Ástinni á Laxá. Hún
fangar ástina á náttúrunni og
bregður upp myndum af fólkinu
sem verndaði hana með samheldni
og eldmóð að vopni.
Bókaútgáfan Salka gefur út
Ástina á Laxá, Hermóður í Árnesi og
átökin miklu eftir Hildi, stofnanda
Sölku. Eigendur Sölku eru Anna Lea
Friðriksdóttir og Dögg Hjaltalín en
þær keyptu útgáfuna af Hildi fyrir
rúmum sjö árum og má nú segja að
hringnum sé lokað þegar fyrrum
útgefandinn er orðinn höfundur á
mála hjá sínu gamla forlagi. /VH
Stíflan sprengd
„Við gerðum upp gamlan Ferguson, hundrað og sextíu fimmu. Þegar kom að
því að mála hann gerði ég það í John Deere litum, einkum til að sveitungar
mínir fengu eitthvað til að tala um. Nefndi hann Rán Deere því það var dýrt
að gera hann upp. Þetta stappar nærri guðlasti og nokkuð ófriðlegt varð
um sinn en nú eru flestir búnir að jafna sig,“ segir Óskar Magnússon á
Sámsstaðabakka. Mynd/ Aðsend
Sakamálasaga
sveitamanns
„Ég er Norðlendingur sem
hefur verið breytt í Sunnlending
með lævíslegum og kvenlegum
aðferðum Sunnlendinga,“ segir
Óskar Magnússon, bóndi og
rithöfundur á Sámsstaðabakka í
Fljótshlíð.
Óskar gefur nú út þriðju
bókina í röð bóka
um Stefán Bjarnason
hæstaréttarlögmann,
sem að hans sögn
er harðsnúinn í
r é t t a r sö lum en
ístöðulítill sem leir í
návist fagurra kvenna.
Í Leyniviðauka 4
er framið hrottalegt
morð í herstöðinni á
Keflavíkurflugvelli
og við tekur flókin
sakamálarannsókn
sem lyktar með
óvæntri fléttu. Sveitin
er aldrei langt undan í
bókum Óskars en í þeim má finna
sterka skírskotun til talsmáta og
lífshátta bænda. „Við búum á
Sámsstaðabakka sem er hluti af
Vestur-Sámsstöðum en þaðan er
eiginkona mín, Hrafnhildur Inga
Sigurðardóttir listmálari, dóttir
Sigurðar Árnasonar og Hildar
Árnason. Þar rækta ég landið og
heyja en held lítið af skepnum og
alls ekki hross,“ segir Óskar. „Ég
er nóg hross sjálfur.“
Fljótshlíðin er jafnan stutt undan í
sögum Óskars og sumar
sögurnar gerast beinlínis
þar. Þar hafa bankamenn
farið ránshöndum um
hérað, bandarískur
sendiherra verið
myrtur í sumarbústað
og strokufangi flúið af
Múlakotsflugvelli.
Óskar gaf líka út á
árinu bókina Jagúar
skáldsins sem fjallar
um landsfræga bifreið
Nóbelskáldsins. Það er
lítil bók en lagleg. Um
hana er sagt á bókarkápu:
„Hér segir
Óskar Magnússon dásamlegar
skemmtisögur af bílnum og eiganda
hans, Halldóri Laxness, en hann
kynntist báðum og hlutaðist nokkuð
til um samferð þeirra.“ /ghp
Rannveig Magnúsdóttir leggur
metnað í bakstur piparkökuhúss
ár hvert. Í ár er það innblásið af
Harry Potter.
„Við fjöl-
skyldan erum
miklir Harry
Potter aðdáendur
og því sótti ég
innblástur minn
í ár til þeirrar
töfraveraldar.
Fyrirmyndin er
heimili Weasley
fjölskyldunnar.
Húsið í ár var virkilega mikil
áskorun og ég var ekki alveg
sannfærð um að ég næði að láta
það standa. Ég var 21 klukkustund
að baka, byggja og skreyta húsið,
sem er mitt hæsta hús til þessa,
58 sentímetrar. Það er samsett af
um 110 piparkökum, þakskífurnar
eru Shreddies morgunkorn og
gluggarnir eru gerðir úr brjóstsykri.
Ég set húsið saman með „royal
icing“, sem samanstendur af
eggjahvítu og flórsykri og ég geri
jafnframt alla kransa og slaufur
frá grunni með sama kremi,“ segir
Rannveig.
Rannveig er 38 ára Súgfirðingur
en er búsett á Akureyri en þar býr
hún með eiginmanni sínum og
tveimur börnum. Hún er uppeldis-
og menntunarfræðingur að mennt
og starfar sem aðstoðarmaður
lögmanna á Juris lögmannsstofu.
„Ég hef alltaf haft gaman af alls
konar föndri og byrjaði að baka sem
lítil stelpa. Ég var vön að hanga í
eldhúsinu og fylgjast með mömmu
minni og ömmu baka, báðar voru
mjög myndarlegar í bakstrinum
og þær lögðu mikla áherslu á að
kökurnar væru jafnfallegar og þær
væru góðar.
Ég ólst þó ekki upp við
piparkökuhúsahefðina en ég byrjaði
upprunalega á þeim bakstri því ég
átti svo lítið af jólaskrauti. Það eru
15 ár frá því að ég gerði mitt fyrsta
hús og á hverju ári reyni ég að takast
á við nýjar áskoranir og þannig
verða húsin yfirleitt tilkomumeiri á
hverju ári,“ segir Rannveig aðspurð
um áhuga sinn á bakstri og ekki síst
á piparkökuhúsum. /mhh
Akureyri:
Harry Potter piparkökuhús
Rannveig var 21 klukkustund að baka,
byggja og skreyta piparkökuhúsið. Eftir
jólin brýtur Rannveig húsið og hendir
því. Hvert smáatriði þarf að vera í
lagi en húsið er samsett af u.þ.b. 110
piparkökum, þakskífurnar eru Shreddies
morgunkorn og gluggarnir eru gerðir úr
brjóstsykri svo eitthvað sé nefnt.
Myndir / Aðsendar
Rannveig
Magnúsdóttir.
Saga og menning:
Brennið þið vitar
Sögu- og menningarstund var
haldin um Elfars Guðna Þórðar-
sonar listmálara í Menningar ver-
stöðinni Hólmaröst á Stokkseyri
fyrir skömmu.
Tilefni var að 20 ár eru frá því
að listaverkið Brennið þið vitar var
afhjúpað.
Af þessu tilefni tók Hrúta-
vinafélagið Örvar á Suðurlandi,
undir verkstjórn Björns Inga
Bjarnasonar, saman veglegt rit um
tilurð menningarverstöðvarinnar og
listaverksins Brennið þið vitar.
Menningarverstöð verður til
Hraðfrystihús Stokkseyrar var
endurbyggt og stækkað verulega
eftir mikinn bruna þann
30. maí 1979. Reisugildi hins
nýja endurbyggða húss var þann
12. október sama ár.
Árið 2006 var hafist handa
við breytingar á húsnæðinu til
þess að gera það aðgengilegt fyrir
þessa nýju notkun og til varð
Menningarverstöðin Hólmaröst.
Elfar Guðni Þórðarson var
fyrsti listamaðurinn sem var með
vinnustofu í Hólmaröst. Elfar
kallaði vinnustofu sína Svartaklett
og er heitið sótt í fjöruna rétt vestan
við Stokkseyrarbryggju.
Hluti af innkomu Elfars Guðna í
Menningarverstöðina árið 2001 var
að mála 30 fermetra Íslandsmynd
þar sem allir helstu vitar landsins
voru settir á ströndina með
tölvustýrðum ljósabúnaði. Síðan
var lag Páls Ísólfssonar við ljóð
Davíðs Stefánssonar Brennið þið
vitar, í flutningi karlakórs, leikið
undir meðan ljós á öllum vitum
landsins komu inn á rúmum fjórum
mínútum. /VH
Guðni Ágústsson afhenti Elfari Guðna Þórðarsyni ritið um Menningarver-
stöðina á Stokkseyri og listaverkið Brennið þið vitar. Mynd / Aðsend