Læknablaðið - 01.11.2022, Blaðsíða 15

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 491
R A N N S Ó K N
Mynd 4. Fjöldi íslenskra líffæragjafa
á ári samanborið við meðaltal landa í
Scandiatransplant. Gögnin eru fengin
úr ársskýrslu Scandiatransplant 2019.16
altal 62 dagar), sem er talsvert lengri sjúkrahúsvist en í Banda-
ríkjunum, þar sem 70% hjartaþega liggja skemur en þrjár vikur á
sjúkrahúsi.5 Í Evrópu er legutími hins vegar almennt lengri eftir
hjartaígræðslu en í Bandaríkjunum, og nær því sem sást í okkar
rannsókn.5 Munurinn á milli legudaga í Evrópu og Bandaríkjun-
um gæti mögulega skýrst af því að í Bandaríkjunum er hefð fyrir
því að útskrifa sjúklinga fyrr á endurhæfingarstofnanir (inpatient
rehab facility) eða langtímasjúkrahús (long-term acute care hospitals)
sem geta tekið við sjúklingum strax eftir bráðafasann en samt
veitt viðeigandi sjúkrahúsþjónustu. Þessi þjónusta er í mörgum
tilfellum veitt á ígræðslusjúkrahúsunum í Evrópu og lengir þar
af leiðandi legutímann. Lengri legutími íslenskra sjúklinga eftir
hjartaígræðslu er þó viðbúinn þar sem senda þarf sjúklingana
milli landa, og það er ekki gert nema teymið á ígræðslusjúkra-
húsinu álíti að ástand sjúklings sé nægilega stöðugt fyrir flutning
milli landa.
Athyglisvert er að á rannsóknartímabilinu voru mun fleiri
hjörtu gefin til ígræðslu erlendis en fjöldi þeirra sem grædd voru
í Íslendinga, eða 42 borið saman við 25.5,17 Fjöldi líffæragjafa Ís-
lendinga hefur breyst á síðustu árum. Árið 1991 voru sett lög um
ákvörðun dauða og brottnám líffæra, sem gerði líffæragjöf mögu-
lega,22 og ári síðar hófu Íslendingar samstarf við Sahlgrenska-
sjúkrahúsið í Gautaborg um líffæragjafir og líffæraígræðslur. Til
að byrja með var tíðni líffæragjafa áþekk eða ívið lægri en í ná-
grannalöndum.23 Frá 2012 hefur hins vegar orðið töluverð aukning
og rannsókn okkar staðfestir að Íslendingar gefa nú nær tvöfalt
fleiri hjörtu en þeir þiggja. Árið 2014 birtist rannsókn á viðhorf-
um Íslendinga til líffæragjafar og voru um 80% Íslendinga í þeirri
rannsókn fylgjandi ætluðu samþykki fyrir líffæragjöf.24 Síðustu ár
hefur umtalsverð aukning orðið hér á landi í fjölda líffæragjafa og
er Ísland nú á meðal þeirra þjóða heims sem gefa flest líffæri mið-
að við mannfjölda.25 Ástæðurnar eru meðal annars aukin áhersla á
að finna mögulega líffæragjafa og upplýsa aðstandendur um gildi
líffæragjafar. Þarna hefur aukin þjóðfélagsumræða um líffæragjaf-
ir örugglega hjálpað til, eins og þegar aðstandendur líffæragjafa
hafa komið fram í fjölmiðlum.25 Einnig skiptir miklu að árið 2019
voru samþykkt lög á Alþingi um ætlað samþykki fyrir líffæragjöf,
en þá er gert ráð fyrir því að allir séu líffæragjafar nema viðkom-
andi hafi lýst yfir andstöðu við það, eða að ættingjar hins látna séu
því mótfallnir.26
Styrkleiki þessarar rannsóknar er að öllum sjúklingunum var
fylgt eftir á einni og sömu göngudeildinni, en þar liggja fyrir upp-
lýsingar um alla íslenska hjartaþega. Á hinn bóginn er veikleiki
að sjúklingarnir gengust undir hjartaígræðslu á mismunandi
sjúkrahúsum erlendis og upplýsingar um aðgerðina og fylgikvilla
hennar fyrst á eftir eru illa skráðar í sjúkraskrár Landspítala. Sama
á við um upplýsingar um bráða höfnun, sem gerði að verkum að
ekki var hægt að birta þær niðurstöður í þessari grein.
Samantekið sýnir þessi rannsókn að 5 ára lifun og árangur
hjartaígræðslu á Íslendingum er sambærilegur eða jafnvel betri
en á stærri sjúkrahúsum nágrannalandanna. Þrátt fyrir að hjarta-
ígræðslur séu ekki framkvæmdar hérlendis er mikilvægt að hafa
hjartaígræðslu í huga við meðferð sjúklinga með lokastigs hjarta-
bilun.
Loks hefur góður árangur náðst á Íslandi undanfarin ár í fjölda
líffæragjafa miðað við mannfjölda, þar með talið á hjartagjöfum og
Íslendingar skipað sér meðal betri þjóða í þeim málum.
Rannsóknin var styrkt af Vísindasjóði Landspítala
og Rannsóknarsjóði Háskóla Íslands.
Greinin barst til blaðsins 2. júlí 2022,
samþykkt til birtingar 27. september 2022.