Læknablaðið - 01.11.2022, Blaðsíða 28

504 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
Y F I R L I T G R E I N
þverfaglegt teymi tók á mismunandi þáttum í meðferð sjúklings-
ins. Einnig var lögð áhersla á að hafa góð samskipti og samvinnu
við aðstandendur í ríkari mæli en áður hafði tíðkast. Þannig má
segja að Ísland hafi þarna verið í fararbroddi og átt mjög öfluga
slageiningu snemma í sögu þessa mikilvæga meðferðarhluta slag-
sjúklinga.11
Bráðaslagdeild var komið á fót á taugalækningadeild Landspít-
ala árið 2000 og strax frá upphafi var það markmið deildarinnar
að taka á móti öllum sem leituðu til spítalans vegna bráðaslags.
Þetta gekk mjög vel og nær samstundis voru allir með bráðaslag
lagðir inn á taugalækningadeildina og var það nýjung hér á landi.
Þetta fyrirkomulag var síðan flutt á taugalækningadeildina (B-2)
í Fossvogi í nóvember 2002 og hefur verið við lýði þar síðustu 20
árin. Eina hindrunin hefur verið viðvarandi skortur á sjúkrarúm-
um á deildinni þannig að margir slagsjúklingar hafa dvalið fyrstu
dagana á bráðamóttöku sjúkrahússins og þannig farið á mis við
það sem bráðaslagdeild getur boðið.
Öllum er nú orðið ljóst að endurhæfing strax í bráðafasa er
mikilvæg. Rannsóknir hafa sýnt ótvíræðan árangur hvað varðar
lífslíkur, fötlunarstig og styttingu legutíma.12 Því er víðast hvar
orðið fast í sessi að starfandi séu teymi fagaðila sem sinna þessum
sjúklingahópi á slageiningum sjúkrahúsa.
Segaleysandi meðferð
Segaleysandi meðferð með streptokínasa var orðin nokkuð föst í
sessi fyrir sjúklinga með bráða kransæðastíflu þegar læknar fóru
að nota hana við blóðþurrðarslagi. Þótt hugmyndin virtist góð
olli árangurinn vonbrigðum. Tíðni heilablæðinga reyndist há og
árangurinn ekki nægilega góður.13 Menn hurfu því frá notkun
streptokínasa en beindu sjónum sínum að tissue-Plasminogen
Activator (t-PA, Alteplasa®) sem þá var viðurkennd bráðameðferð
við kransæðastíflum og blóðsegum í lungnaslagæðum.
Sett var af stað rannsókn á gagnsemi tPA við blóðsegum í
heilaslagæðum (National Institute of Neurological Disorders and
Stroke, NINDS). Niðurstöður voru birtar 1995 og bentu til mun
betri árangurs og lægri tíðni einkennagefandi blæðinga saman-
borið við streptokínasa.14 Á þeim grunni samþykkti bandaríska
lyfjaeftirlitið t-PA-meðferð við blóðþurrðarslagi 1996. Þar sem
ákvörðun bandaríska lyfjaeftirlitsins byggði eingöngu á niður-
stöðu einnar rannsóknar voru Evrópulönd tregari til að samþykkja
meðferðina. Frekari rannsóknir þurfti til að lyfjaeftirlitið í Evrópu
féllist á notkun t-PA við heilaslagi en eftir niðurstöður kanadískrar
fjölsetrarannsóknar nokkru síðar var meðferðin viðurkennd bæði
í Kanada og Evrópu árið 1999.15
Íslendingar voru fljótir að taka við sér og árið 1999 var t-PA
fyrst gefið hér á landi við bráðaslagi. Þar átti stærstan þátt Albert
Páll Sigurðsson taugalæknir sem hóf störf á taugalækningadeild
Landspítala árið 1998. Hann lauk sérnámi í Bandaríkjunum í
lyflæknisfræði, síðar taugalæknisfræði með áherslu á heilaæða-
sjúkdóma. Þar kynntist hann vel því nýjasta sem var á döfinni
í þeim efnum og var virkur í klínískum rannsóknum. Eitt af
þeim rannsóknaverkum sem hann tók þátt í var ATLANDIS-
B-rannsóknin þar sem kannaður var árangur t-PA-meðferðar.16
Fljótlega innleiddi hann þessa meðferð á Íslandi á meðan lyfið var
enn í samþykktarferli hjá Evrópska lyfjaeftirlitinu. Gerðir voru
verkferlar og var meðferðinni fyrst beitt á Íslandi þann 8. septem-
ber 1999. Það var 74 ára gömul kona sem hafði fengið segarek frá
hjarta og farnaðist henni vel eftir það. Meðferðin var síðan tekin
upp á Sjúkrahúsi Reykjavíkur sama ár undir stjórn taugalækna og
byggði á leiðbeiningum Alberts Páls. Ísland varð þannig annað
Norðurlandanna til að taka upp t-PA-meðferð, á eftir Finnlandi, og
þessi lönd voru í fararbroddi í innleiðingu á segaleysandi meðferð
í Evrópu. Þetta var mikilvægt skref fyrir taugalækna því þá strax
var ljóst að ef taugalæknar tæku ekki að sér þessa meðferð, myndi
það hafa miklar afleiðingar fyrir framtíð sérgreinarinnar á Íslandi.
Reynsla annarra landa sýnir hvað hefði auðveldlega getað gerst
Elias Ólafsson, taugalæknir
Einar Már Valdimarsson, taugalæknir Taugalæknarnir Finnbogi Jakobsson (vinstri) og Albert Páll Sigurðsson (hægri).