Læknablaðið - 01.11.2022, Blaðsíða 46

522 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
„Já, ef við höfum ferla í föstum skorð-
um þurfum við ekki að hugsa um alla
lausa enda. Muna nákvæmlega hvaða
prufur þarf að taka á hverjum tíma. Hér
líður mér eins og við þurfum að passa upp
á alla þræði hvers einstaklings, því það er
ekki hægt að stóla á að hlutir gerist sjálf-
krafa í ferlinu þótt þjónustan eigi að vera
sú sama,“ segir hún.
„Ég gat stólað á í Svíþjóð að prufurnar
yrðu teknar.“ Hugsanlega gerist það hér
en án ferlanna sé ekki hægt að stóla á það.
„Allt af því að skriflega ferla vantar.“
Þörf hvert sem litið er
Um heilbrigðiskerfið sjálft segir Hildur
blasa við að hér sé þjónustuþörfin mikil
hvert sem litið er. „Alls staðar í kerfinu
er eftirspurnin mikil. Við ráðum ekki
við stöðuna. Það á ekki bara við um
Landspítala,“ segir hún og nefnir enn
skort á endurhæfingarúrræðum sem sligi
spítalann.
„Það vantar úrræði eftir innlögn fyrir
fólk sem þarf kannski eina til tvær vikur
í viðbót til að ná sér á strik. Við útskrifum
fólk í mjög svo misjöfnu ásigkomulagi og
höfum ekkert að bjóða,“ segir hún. „Þetta
er fólk sem þarf ekki lengur að vera á
bráðasjúkrahúsi en þyrfti samt umönnun
til að ná sér almennilega.“
Helga segir sambærilegan vanda hafa
steðjað að í Lundi og Malmö þar sem hún
vann. „En stóri munurinn var að við gát-
um sagt að meðferð væri lokið og þá varð
sveitarfélagið að taka við sjúklingnum.
Ýmis úrræði voru í boði; sjúkraþjálfun,
iðjuþjálfun allskyns. Ég ætla ekki að full-
yrða að alltaf hafi þetta gengið frábærlega
vel. Stundum komu sjúklingarnir aftur en
það voru ráð,“ segir hún og nefnir til að
mynda skammtímahjúkrunarheimili.
Þær nefna að á meðan spítalinn sé
svona gott hjúkrunarheimili og enginn
þrýstingur á sveitarfélög um lausn,
breytist staðan seint.
Létu stöðuna ekki ráða för
En kom þessi staða í heilbrigðiskerfinu
þeim á óvart þegar þær sneru aftur heim?
Helga svarar því neitandi.
„Ég hafði fylgst með fréttum. Ég reikn-
aði ekki með að staðan hefði vænkast frá
því að ég vann hér fyrir 10 árum,“ segir
hún: „Þetta er eins og það er og maður
reynir sitt besta.“
En ástandið hefur aldrei verið þannig
að þið ákvæðuð að koma ekki heim?
„Nei,“ svarar Helga. „Ákvörðunin snýr
ekki að spítalanum sjálfum. Hún er á öðru
plani. Hún snýst um að koma heim. Vera
nálægt fjölskyldu sinni, ala börnin sín upp
á Íslandi. Þetta er bara svona.“
En eru þær bjartsýnar á breytingar?
„Manni líður allavega eins og það sé hægt
að gera breytingar,“ segir Helga. „Það er
vilji til að fylgja meiri rútínu, hafa meira
skriflegt og vinna upp ferla sem við getum
notað,“ segir hún.
„En það er mikil vinna og við erum
auðvitað ekki mörg. Það vefst því fyrir
okkur í svona litlu landi að búa til svona
rútínur,“ segir hún og lýsir hvernig hún
nýti ferla úr gamla starfinu sínu ytra.
Katrín nefnir það einnig. „Ég finn að það
er vilji til breytinga á gigtardeildinni.
Sóknarfærin eru mörg.“
En sjá þær fram á að vinna á Landspít-
ala eftir 5 ár? „Já, ég sé ekki hvar annars
staðar ég ætti að vinna,“ segir Helga og
þær taka undir. „Ég kom heim tilbúin í
þetta.“ Hildur tekur undir. „Ég vissi vel að
hér væri ekki allt í frábæru standi þótt það
hafi heldur versnað á síðasta árinu.“
Katrín slær lokatóninn. „Ég held að
það sé hægt að laga ástandið. Ég held það.
Vonandi verður staðan betri með nýjum
spítala.“
Ávinningur af hópleit vegna krabba-
meins í ristli og endaþarmi (KRE) er
löngu ljós. Nýgengi er að aukast og ef
ekkert er aðhafst mun sú þróun líklega
halda áfram.
Vilji til að draga úr nýgengi og
dánartíðni KRE hérlendis hjá einkenna-
lausum einstaklingum 50 ára og eldri
(meðaláhætta) með skimun nær aftur
til aldamóta. Tafist hefur að koma á
skipulegri hópleit. Yfirlýst stefna heil-
brigðisyfirvalda er að henni verði hrint í
framkvæmd hið fyrsta.
Fyrstu tillögur um skimun fyrir KRE
birtust á vefsíðu Embættis landlæknis
sem klínískar leiðbeiningar 2001.1 Ráð-
lögð var árleg leit að blóði í hægðum
(FOBT, Fecal occult blood test). Alþingi
samþykkti í kjölfarið ályktun um „að
fela heilbrigðisráðherra í samráði við
landlækni að gera tillögur um hvernig
staðið skuli að forvarnar og leitarstarfi“.
Árið 2004 lagði vinnuhópur til FOBT á
tveggja ára fresti hjá 55-70 ára einstak-
lingum sem skipulega hópleit. Í báðum
tillögum var ráðlögð ristilspeglun hjá
þeim sem greindust með blóð í hægð-
um. Síðan þá hefur megináherslan verið
á skipulega hópleit. Árið 2007 sam-
þykktu 7 fagfélög undirritaða ályktun
Hópleit
vegna
krabba-
meins í
ristli og
endaþarmi
á Ísland
Sögulegt samhengi
og staðan í dag