Bændablaðið - 23.03.2023, Qupperneq 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. mars 2023
Í vikunni hafa birst fregnir af áhyggjum
afurðastöðva um mögulegan kjötskort á
markaði.
Það er því tilefni til þess að rifja upp
tilkynningu á vefsíðu einnar afurðastöðvar
sem birtist þann 4. janúar 2021, svohljóðandi:
„Vegna birgðasöfnunar og versnandi stöðu á
kjötmarkaði lækkar innleggsverð nautgripa frá
og með 18. janúar næstkomandi. Allir flokkar
nema ungkálfar lækka um 5% og gripir sem eru
undir 200 kg lækka um 3-5% umfram almennu
lækkunina. Ungkálfar eru hækkaðir um 10% til
að hvetja til minni ásetnings.“ Hér hafa menn
ekki sýnt mikla fyrirhyggju þar sem það tekur
næstum 2 ár að ala naut. Strax þarna voru send
röng skilaboð til frumframleiðenda.
Í mínum huga er það því furðuleg
afstaða, þegar sömu aðilar tala um kjötskort
þar sem heimildir til innflutnings eru
án takmarkana. Meginvandi íslenskrar
framleiðslu er að afurðaverð til bænda er
ekki að ná framleiðslukostnaði hér heima
eftir gríðarlegar aðfangahækkanir síðustu
misseri. En afurðaverð til bænda hefur ekki
haldið í við þær hækkanir sem hafa áhrif
á framleiðslukostnað hér heima. Hvað er
til ráða? Afurðaverð verður að hækka til
bænda svo þeir sjái einhverja framtíð í
framleiðslunni. En á sama tíma eru felldir
niður tollar á öllum landbúnaðarvörum frá
Úkraínu. Þar til ársins 2018 óx alifuglaræktun
til jafns við fólksfjölgun á Íslandi. Eftir 2018
hefur þetta samband slitnað og framleiðsla á
mann fór minnkandi en innflutningur jókst.
Eru þetta afleiðingar viðskiptasamninga við
Evrópusambandið sem stækkaði tollkvóta á
innfluttum matvælum fimmfalt, þar af jukust
tollkvótar á alifuglakjöti úr 200 tonnum í yfir
1.000 tonn. Við þetta lækkuðu tollaálögur á
innflutt kjúklingakjöt töluvert. Þetta hefur ekki
einungis áhrif á alifuglakjöt heldur hefur þetta
áhrif á allan kjötmarkað á Íslandi.
Tollfrjáls innflutningur
Bændasamtök Íslands vöruðu við þessum
afleiðingum fyrir rúmu ári síðan þegar
frumvarp um tollfrjálsan innflutning á
landbúnaðarvörum frá Úkraínu var til umræðu
á Alþingi. Engir fyrirvarar voru settir við
frumvarpið, líkt og ríki Evrópusambandsins
gerðu, enda var um að ræða táknrænan
stuðning við Úkraínumenn. Annað hefur þó
komið á daginn og hafa Frakkar m.a. stöðvað
innflutning á kjúklingi frá Úkraínu.
Nú þegar hafa verið flutt inn á fimm mánaða
tímabili um 185 tonn af hreinum vöðvum. Það
gerir u.þ.b. 730 tonn af alifuglum. Heildar-
framleiðsla á Íslandi eru 8.700 tonn og því
nema þessar afurðir tæp 10% af ársframleiðslu
á Íslandi á þessu fimm mánaða tímabili. Til
viðbótar má nefna að þegar grannt er skoðað
hverjir eru raunverulegir framleiðendur á
þessu kjöti frá Úkraínu, þá kemur í ljós að
viðkomandi fyrirtæki er skráð í Hollandi og
framleiðir á ársgrunni um 250.000 tonn af
kjúklingi. Það er því augljóst í mínum huga
að samkeppni við svona framleiðslufyrirtæki
mun aldrei ganga og þarna er ekki verið að
styðja við úkraínska bændur, heldur alþjóða
viðskiptaveldi sem velur sér staðsetningu
með hagkvæmasta framleiðslugrunninn að
leiðarljósi, þ.e. ódýrt fóður og ódýrt vinnuafl.
Á Íslandi eru það störf og lífsviðurværi
500 einstaklinga sem starfa í alifugla-
framleiðslu sem verið er að leggja að veði
og ruðningsáhrifanna mun gæta á alla
kjötframleiðslu á Íslandi.
Heilnæmi afurða
Íslenskum bændum hefur verið gert að starfa
við umfangsmikið regluverk, aðbúnaðarreglum
sem settar hafa verið af hinu háa Alþingi og
bændum er gert að uppfylla. Þar skorumst
við ekki undan þar sem velferð dýra er okkur
umhugað. Við verðum þó á sama tíma að
gera sömu kröfur til innfluttra afurða svo
framleiðendur standi jafnfætis þeim kröfum
sem þeim er gert að keppa við. Bændur á
Íslandi hafa staðið fremst í heimi með
framleiðslu afurða án lyfja og hormóna við
framleiðslu á íslenskum afurðum.
Rammasamningur landbúnaðarins
Við endurskoðun búvörusamninga sem
undirritaður var þann 4. febrúar 2021 kemur
fram í 10. gr. samningsins:
„Tollvernd er hluti af starfsskilyrðum
landbúnaðarins. Aðilar eru sammála um að
þróun tollverndar þarfnist áframhaldandi
skoðunar í kjölfar nýlegrar skýrslu sem unnin var
fyrir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið.
Þá eru samningsaðilar sammála um að
forsendur fyrir tollasamningi Íslands og
ESB sem tók gildi í maí 2018 eru breyttar,
sérstaklega hvað varða útflutningstækifæri.
Utanríkis- og þróunarsamvinnuráðherra hefur
þegar óskað eftir endurskoðun samningsins.
Samningsaðilar eru sammála um að
meginmarkmið endurskoðunar samningsins
verði að auka jafnvægi milli skuldbindinga
samningsaðila út frá ávinningi af samningnum.
Fjármála- og efnahagsráðherra hefur skipað
starfshóp sem er ætlað að greina og koma
með tillögur að úrbótum varðandi skjölun og
eftirfylgni tollafgreiðslu ákveðinna tegunda
landbúnaðarvara vegna mögulegs misræmis
í gögnum um innflutning landbúnaðarafurða.
Þegar niðurstaða vinnunnar liggur fyrir
munu stjórnvöld kynna Bændasamtökunum
niðurstöður og fyrirhuguð viðbrögð.“
Ég tel að nú verði stjórnvöld að koma að
borðinu og bregðast við þeirri grafalvarlegu
stöðu sem komin er upp í landbúnaði.
LEIÐARI
Tölur óskast
Hagtölur á borð við framleiðslutölur
og neyslutölur, tölur um framboð og
eftirspurn, eru nauðsynlegar fyrir
stefnumótun. Ef stefnan er að auka
hlutdeild í framleiðslu verður að liggja
fyrir hver hlutdeild í framleiðslu er.
Í fréttaskýringu blaðsins er fjallað
um skort á gögnum um lífrænan
búskap. Í skýrslu ráðgjafarfyrirtækisins
Environice um eflingu lífrænnar
matvælaframleiðslu á Íslandi kemur
fram að skortur sé á gögnum um
markaðshlutdeild lífrænt vottaðra
matvara á Íslandi. Aðrar grundvallartölur
eru heldur ekki fyrir hendi: Fram-
leiðslumagn í lífrænum búskap hér
á landi liggur ekki fyrir. Slík gögn
eru hins vegar nauðsynleg forsenda
stefnumótunar á sviði framleiðslunnar.
Í blaðinu er einnig fjallað um
íslenskan eggjabúskap en hann stendur
undir innlendri þörf á ferskum eggjum.
Nú er von á miklum fjölda ferðamanna
og fækkun eggjabúa en framleiðendur
telja eggjaskort ekki fram undan.
Þó liggja ekki fyrir neinar tölur þess
efnis. Hver er þörfin? Hver er áætluð
neysla ferðamanna og landsmanna?
Hvernig mæta framleiðslueiningarnar
þeirri neyslu?
Upplýsingar um eggjaframleiðslu
liggja ekki fyrir á opinberum vettvangi,
ólíkt tölum um kjötframleiðslu sem
hægt er að nálgast á Mælaborði land-
búnaðarins. Þessar tölur segja okkur
margt. Þær eru mælikvarði á gengi
landbúnaðarframleiðslu ár frá ári, þær
geta sýnt fram á framfarir (eða afturfarir)
í framleiðslunni. Hún er mælikvarði á
fæðuöryggi.
Fæðuöflun
Fæðuöryggi er ein af frumábyrgðum
hverrar þjóðar. Ríkari þjóðir njóta meira
fæðuöryggis vegna aðgangs þeirra
að fjármagni til matvælakaupa. Þær
þjóðir sem verst hafa orðið úti vegna
hækkandi matvælaverðs í heiminum eru
þær sem ekki hafa bolmagn til að mæta
verðhækkunum.
Geta landa til aukinnar fæðufram-
leiðslu takmarkast oft af vatns- og
landauðlindum. Miðað við það er
Ísland í þeirri stöðu að geta framleitt
fæðu langt umfram þörf. Engu að síður
er landið eitt af því sem flytur inn hvað
hæst hlutfall af fæðunni sinni. En sem
auðug þjóð á eyju fullri af auðlindum
og þekkingu erum við í einstakri stöðu.
Þannig ættum við að nýta stöðu okkar til
að skipuleggja þá fæðuöflun sem hér er
möguleg frekar en að stunda innflutning
í stórum stíl.
Á innihaldi skýrslu starfshóps um
eflingu kornræktar má ráða að það væri
ekki eingöngu skynsamleg notkun á
ríkisfjármagni, heldur bókstaflega
hagstæð til lengri tíma, að fjárfesta nú
þegar í innviðauppbyggingu svo hér geti
þrifist ný búgrein innan nokkurra ára.
Á máli matvælaráðherra mátti ráða
að slík ráðstöfun sé í forgangi innan
ráðuneytisins. Fram kemur að búgreinin
þurfi styrk til að halda af stað í þá
vegferð en gæti staðið undir sér og
framleitt korn á samkeppnishæfu verði
innan fárra ára.
Ég hef heyrt um óskynsamlegri
notkun á almannafé.
Guðrún Hulda Pálsdóttir
ritstjóri.
Hvað er kjötskortur?
Vinnuvélanámskeið á Hvanneyri um miðja síðustu öld. Auk þátttakenda er á myndinni jarðýta af gerðinni Bucyrus-Erie frá Bucyrus International,
Inc., Suður Milwaukee í Wisconsin-ríki í Bandaríkjum Norður-Ameríku. Mynd / Myndasafn Bændasamtaka Íslands.
GAMLA MYNDIN
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
Bændablaðið kemur út 23 sinnum á ári.
Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim
í pósti gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (23. tölublöð) kostar þá kr. 14.900
með vsk. Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar kr. 11.900 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Borgartún 25, 4. hæð - 105 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Kt: 631294-2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
Ritstjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir (ábm.) gudrunhulda@bondi.is – Sími: 563 0300 – Blaðamenn: – Ástvaldur Lárusson astvaldur@bondi.is – Hulda Finnsdóttir hulda@bondi.is
Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 866 3855
Netfang auglýsinga: thordis@bondi.is − Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Sigrún Pétursdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621