Bændablaðið - 27.04.2023, Qupperneq 41

41Bændablaðið | Fimmtudagur 27. apríl 2023
Ekki heimanaut síðan 2002
Búið á Helgavatni fékk verðlaun fyrir
besta kynbótanautið á búgreinaþingi
fyrir nokkrum vikum. „Þetta er bara
tilviljun,“ segir Pétur aðspurður
um ástæður árangursins. Eftir að
sæðingar urðu mjög útbreiddar
er sjaldgæft að sami bærinn fái
þessa viðurkenningu oftar en einu
sinni. „Öll hjörðin á Íslandi er einn
erfðahópur. Samsetningin í þessu
tilfelli var rétt – það er ekki til neins
að segja neitt um þetta.“
Árið 2002 tóku þau þá ákvörðun
að hætta alfarið að nota heimanaut
á bænum og hafa allar kvígur
og kýr verið sæddar með sæði
frá Nautastöðinni síðan þá. Þau
keyptu hreyfiskynjara þegar þau
létu slag standa og þakka þau góðri
aðstöðu fyrir að geta haldið þessu
til streitu. „Það breytir samt ekki
því að þú þarft að hafa fyrir því að
ná í kvíguna, í staðinn fyrir að láta
nautið sjá um þetta.“
Viðtekin venja er að bændur
hleypi heimanauti í kvígur sem
hafa ekki haldið eftir aðra eða þriðju
sæðingu. Pétur segir að ef kvígur
hjá honum séu orðnar eldri en 400
daga, án þess að hann hafi séð þær
yxna, eigi viðvörunarbjöllur að fara
í gang. Allar heilbrigðar kvígur
verða yxna. Hann segir skipta miklu
máli hvernig kvígur eru fóðraðar
á þessum aldri, en ef þær eru á of
sterku fóðri eru þær fljótar að fitna,
sem gerir erfitt að koma í þeim kálfi.
Sé ekki gætt að fóðruninni endi þær
sem „spikfeitir gripir í hamborgara“.
Þau láta dýralækni skoða kvígur sem
ekki festa fang og sker hann úr um
hvort þær séu þess virði að halda í.
Pétur segir að erlendis hafi
verið gerðir útreikningar sem
sýna fram á að kostnaðurinn
við að fá sæðingarmann og/eða
dýralækni til að sæða alla gripi
með besta erfðaefninu sem býðst
á hverjum tíma, komi til baka með
erfðaframförum. Einnig sé rétt að
taka inn kostnaðinn sem fylgir því
að fóðra og ala heimanaut.
„Mér fannst líka svo leiðinlegt
að ná í sæðiskvígurnar og vera með
einhvern bola þarna inn á milli sem
enginn veit fyrir hvað stendur.
Það þarf að átta sig á því að
heimanautið kemur yfirleitt aldrei
til greina sem naut á sæðingastöð –
það er oftast mörgum klössum fyrir
neðan,“ segir Pétur.
Rúllutæknin fór framhjá þeim
Bændurnir á Helgavatni hafa
verið frumkvöðlar í verkun heys
í útistæður. Lengi vel var allur
heyforðinn verkaður í yfirbyggðar
flatgryfjur og þurrhey. Í kringum
aldamótin var búið stækkandi og
þörf fyrir meira fóður.
Þau gátu ekki hugsað sér
að koma upp rúlluverkun og
héldu því áfram að verka heyið í
lausu, nema í stæðum utandyra.
Hérlendis var enginn annar búinn
að taka upp þessa aðferð, en Pétur
hafði séð verklagið á ferðalagi til
Danmerkur og innleiddu nokkrir
bændur heyverkunaraðferðina rétt
fyrir aldamót. Fyrsta útistæðan
var gerð á Helgavatni árið 1999,
og hafa þau útbúið slíkar á hverju
sumri síðan þá. Þurrheysverkun var
hætt 2004. „Við vorum auðvitað
með flatgryfjurnar og áttum allan
nauðsynlegan búnað. Þá lá beinast
við að gera nákvæmlega það
sama með útistæðurnar með sömu
tækjunum, þannig að rúllutæknin
fór framhjá okkur.
Það eru ákveðin lögmál sem
þarf að virða. Í fyrsta lagi þarf
að vera með almennilegt hey og í
öðru lagi þarf að nenna að ganga frá
þessu. Við tókum þetta strax föstum
tökum, en við þekktum auðvitað
flatgryfjuna.“
Hann viðurkennir að þetta sé
ekki einfalt á snjóþungum vetrum
og þessu fylgi ákveðnir gallar.
Með því að vera með vetrarheyið
fyrir mjólkurkýrnar í yfirbyggðum
flatgryfjum nái þau að komast
yfir helstu erfiðleikana. Í flestum
útistæðunum er geldneytahey sem
ekki þarf að nálgast á hverjum degi
ásamt mjólkurkúaheyi sem hugsað
er sem fóður á sumrin.
Ókostirnir við þetta samanborið
við rúllurnar er að það þarf fleira
fólk í heyskapnum á sumrin, en að
lágmarki þarf þrjá á hverjum tíma
til að láta þetta ganga nógu hratt.
Þá einn niðri á túni til að raka og
slá, annar á heyhleðsluvagninum
og þriðji heima á bæ að jafna út og
þjappa hey í stæðuna.
Má ekki kosta hvað sem er
„Ég held að einhver stærsta
áskorunin fyrir okkur Íslendinga
núna er að manna þessa grein.
Við þurfum að fá fólk með
þekkingu. Þjóðfélagið er orðið
eitt allsherjar þekkingarsamfélag
og landbúnaðurinn er ekkert
undanskilinn. Það er mikil áskorun
fyrir þessa grein að fá öflugt fólk,
þar sem búin stækka og krafan um að
hlutirnir gangi vel vex í hlutfalli við
fjárbindingu. Þetta er púra rekstur
þar sem menn eru að kaupa inn vörur
til að skila frá sér afurðum. Bóndinn
er ekkert annað en milliliður í þessari
atburðarás.
Ég hef alltaf verið harður á því
að bændur þurfa að leggja sitt af
mörkum til að láta þennan rekstur
ganga og við megum ekki láta
það kosta hvað sem er. Eftir allar
þessar tollabreytingar og aukinn
innflutning, er eina leiðin til að láta
landbúnaðinn lifa af að hann verði
samkeppnishæfur.
Markaðurinn hefur áhuga á
því að fá vöru á samkeppnishæfu
verði og ef við ætlum að halda
landbúnaði í landinu verðum við
bændur að taka þátt í þessu. Það er
bara lífið eða dauðinn í þessu máli.
Það þýðir ekkert fyrir okkur bændur
að vera með gamla íhaldssemi. Við
verðum að vera þátttakendur í því
að auka framleiðni í landbúnaðinum
alveg eins og allt þjóðfélagið er á
fleygiferð í.“
Á Helgavatni þurfti aukinn heyforða með stækkandi búi rétt fyrir aldamót og
vildu bændurnir ekki innleiða rúllutæknina. Pétur sá útistæður á ferðalagi í
Danmörku og hefur verkað hey með þeim hætti síðan 1999.
Afi núverandi bænda keypti Helgavatn árið 1947, en hann sá mikla möguleika
í heitu vatni á jörðinni.
570cc fjórgengismótor
44 hestöfl, 48 Nm tog
2WD/4WD hátt/lágt drif
26” dekk / 14” beadlock felgur
Læsanleg mismunadrif
23 l. bensíntankur
Þyngd 384 kg.
27 cm. undir lægsta punkt
T3b dráttarvélaskráning