Jökull - 01.01.2020, Qupperneq 100

Að fóstra jökul
Figure 11. left. – a) Glacier reference point number 123 in front of Svínafellsjökull in Öræfi. Photograph:
Oddur Sigurðsson. b) Iron pole and glacier mark in front of Sólheimajökull. Photograph: Valur Jóhannesson,
October 6 1974. c) Helgi Björnsson (1925–2015) farmer at Kvísker kneels down by a cairn showing where the
French-Icelandic Vatnajökull expedition departed from on Breiðamerkursandur in 1951. Hálfdán, his brother
(1917–2017), is seen in the background. Photograph: Snævarr Guðmundsson, September 26 2011. d) Glacier
mark south of Nýjafell in front of Tungnaárjökull. Photograph: Hlynur Skagfjörð Pálsson, August 18 2018. e)
Glacier mark number 124 on the iron pole in front of Svínafellsjökull, probably put up in 1968. Photograph:
Svava Björk Þorláksdóttir, October 19 2019.
12. mynd. T.v. Þríhyrnd skrefamælistika sem geymd er í Reykjafirði, en hana notaði Guðfinnur Jakobsson til
þess að mæla fjarlægð frá vörðu að jökulrönd. T.h. Ragnar Heiðar Þrastarson tekur við „mælingakeflinu“ úr
hendi föður síns, Þresti Jóhannssyni, sem tók við mælingunum af Guðfinni (föðurbróður sínum). Fótabúnaður
mælingamanna Reykjarfjarðarjökuls er frábrugðinn þeim sem fyrirrennarar þeirra notuðu. Ljósmyndir: Ragnar
Heiðar Þrastarson, 26. september 2020. – Triangular striding stick stored in Reykjarfjörður, used by Guðfinnur
Jakobsson to measure the distance to the glacier from the cairn (to the left). Passing the glacier monitoring
“torch“on to the next generation, Ragnar Heiðar Þrastarson will continue the monitoring, follow in the foot-
steps of his father Þröstur Jóhannesson (Guðfinnur was his uncle). Their footwear is slightly updated compared
to the rubber boots of their predecessor (to the right).
fastmerkjum og skal annað þeirra vera svo langt frá
jökli að engin hætta sé á að jökullinn geti gengið yf-
ir merkið í bráð. Þessi tvö merki skilgreina línu og á
að mæla breytinguna eftir henni. Ef jökullinn sveigir
þarf línan að fylgja honum til þess að gefa rétta mynd
af breytingum jökulsins.
Oftast hefur verið mælt frá fastmerki, t.d. hlað-
inni vörðu, stiku eða járnstöng, að jökuljaðri með
málbandi eða spotta (9.–13. mynd). Í nokkrum til-
vikum var notað band af þekktri lengd, eða vega-
lengdin jafnvel skrefuð. Til eru dæmi um sérsmíð-
uð tæki til þessarra mælinga, svo sem þríhyrnda stiku
sem snúa má um handfang þannig að hún skrefi ná-
kvæmlega einn metra við hvern snúning. Stikan var
lengi notuð við mælingar á Reykjarfjarðarjökli og er
enn til (12. mynd). Viðmiðunarpunktar eru færðir að
eða frá jöklinum í samræmi við hop eða framgang
til þess að viðhalda hæfilegri fjarlægð. Fjarlægð frá
viðmiðunarpunkti að jökli er oftast nokkrir tugir til
hundruð metra. Við stærri jökulsporða var stundum
mælt á nokkrum stöðum og reiknað meðaltal í breyt-
ingu sporðsins. Á undanförnum árum hefur verið unn-
ið að því að hnitsetja gamlar vörður og önnur jökla-
merki (14. mynd).
JÖKULL No. 70, 2020 97