Jökull - 01.01.2020, Qupperneq 149

Aðdragandi og viðureign við Jökulsá var annars á
þessa leið:
„Okkur hafði verið sagt að varpland gæsanna væri
á næstu grösum, en nú kom í ljós að það var hand-
an Jökulsár og þangað væri heil dagleið. Við töldum,
að fjórir dagar myndu nægja til að skoða gæsavarpið,
keyptum því nægar matarbirgðir og héldum af stað.
Möðrudalsbónda fengum við til að ferja okkur vestur
yfir ána á bátkænu sem var mesta skrifli, enn laslegri
en fleytan norður á lögferjunni. Áin hlýtur að hafa
verið góðir 100 yardar á breidd og straumur í henni
var hraður. Hér og þar stóðu steinar upp úr og á þeim
hvítfyssaði flaumurinn. Vesturbakkanum náðum við
eftir að hafa borist langt ofan eftir. Þar skildi bóndi
við okkur og var ákveðið að hann skyldi sækja okkur
á fimmta degi aftur. Það var áliðið dags og við fór-
um ekki lengra þann daginn, en kvöddum bónda og
settust að. Honum var um og ó að skilja okkur þarna
eftir, minntist slysfara þar sem þrír menn höfðu týnst
af gúmmíbát við rannsóknir á vatni einu, en sá fjórði
bjargaðist og fannst ráfandi um vitskertur og gat ekk-
ert upplýst“. (Þannig gengu enn ýkjusögur af slysför-
unum í Öskju 1907).
Daginn eftir fóru þeir Byrd á stúfana að leita að
þeim bleikfættu, en þótt farið væri um allt, eins og þar
stendur, fundu þeir einungis tvö bleikfætlu-hreiður og
sneru aftur til tjaldsins.
„Okkur hraus hugur við að bíða fjóra daga eftir
að verða sóttir, og á endanum ákváðum við að synda
austur yfir ána. Síðan þá hefur mér lærst að eina leið-
in til að synda í hröðum straumi sé að beina fótun-
um niður og stefna undir 45◦ horni á straumstefnuna.
Ekki yrði hjá því komist, að höfuðið fari í kaf ef synt
væri með fætur nærri yfirborði í iðuköstum straum-
vatns, stundum svo að freyddi. Við urðum að vera í
skónum vegna eggjagrjóts sem hætt var við að stíga á
þar sem grynningar voru. Og í fötunum urðum við að
synda, því að löng ganga tók við til bæjar þegar yfir
kæmi. Við óðum út í ána og straumurinn kippti fótun-
um óðar undan okkur. Það kom sér vel fyrir okkur að
áin var mjög breið og sums staðar grynningar þar sem
við gátum hvílst. Þegar fjórðungur var eftir leiðar, fór
hausinn á mér tvisvar eða þrisvar í kaf, og ég gleypti
gúlfylli af vatni. Hvít straumiðan fór yfir höfuð mér
og ég fór að halda, að ég næði ekki til lands. Straum-
urinn bar mig að smánibbu og í örvæntingu náði ég
með síðustu sundtökum til hennar. Fingurnir fundu þó
enga festu, og höfuðið fór enn í kaf. Fæturnir námu
botn, og ég snerist um í hringiðu. Þar kom að hendur
mínar fundu fyrir ósléttri klöpp og með síðustu kröft-
um gat ég stöðvað mig og dróst upp á árbakkann. Þar
lá ég um stund með andköfum, frussandi og hóstandi
upp vatni. Edward sá ég ekki ná landi, en hann sagði
mér, að það hefði ekki mátt tæpara standa. Við geng-
um svo til bæjar. Bóndi ætlaði ekki að trúa okkur, að
hægt væri að komast yfir Jökulsá öðruvísi en á bát,
vegna þess hvað köld hún er og straumur mikill“.
Eftir þetta fór hvor í sína átt að sinna hættuminni
fuglaskoðun, Byrd út á Langanes, en Haig-Thomas
að Mývatni. Þaðan lýsir hann kátlegri aðferð við
ljósmyndun fugla, kynnum við Mývetninga og annan
landa sinn, Robinson, sem þar var í svipuðum erind-
um og hann sjálfur, hálfgerðan furðufugl, en það er
önnur saga.
HEIMILDIR
Bragi Sveinsson 1948. Sundriðið yfir Jökulsá á Fjöllum.
Þjóðviljinn jólin 1949, bls. 42–43.
David Haig-Thomas 1936. I leap before I look, 271 bls.
Um Ísland. Kaflar: „To Iceland“ og „Bird Photo-
graphy“, bls. 176–204,
Halldór Stefánsson 1943. Þættir úr sögu Möðrudals á
Efra-Fjalli, 96 bls.
Peter Scott og James Fisher 1953. A Thousand Geese,
240 bls. Um Haig-Thomas, sjá bls. 187–189.
146 JÖKULL No. 70, 2020