Jökull - 01.01.2020, Page 152

Leó Kristjánsson, in his office. Ljósmynd/Photo. Kristinn Ingvarsson.
Leó Kristjánsson, 1943 – 2020
Minning
Með fráfalli Leós Kristjánssonar lýkur merkum kafla
í sögu jarðvísindarannsókna á Íslandi. Hann hóf
starfsferil sinn á upphafsárum mikilla byltinga í hug-
myndaheimi jarðvísindanna. Kenningar um stórfelld-
ar hreyfingar jarðskorpunnar voru að ryðja sér til
rúms. Kenningin um færslu meginlandanna, land-
rekskenningin, gekk í endurnýjun lífdaga, og kenn-
ingin um gliðnun hafsbotnsins út frá úthafshryggjum
var nýkomin fram. Þessar kenningar voru undanfari
flekakenningarinnar, sem nú myndar ramma utan um
flestar hugmyndir í jarðvísindum. Einn af hornstein-
um kenningarinnar er skilningur á því að segulsvið
Jarðar hefur snúist við með hálf-reglulegum hætti í
jarðsögunni og þannig segulmagnað gosberg sem orð-
ið hefur til á ýmsum stöðum á Jörðinni á kerfisbundinn
hátt. Þykkir staflar af basalti geyma þannig sögu seg-
ulsviðsins og jafnframt má lesa aldur einstakra hraun-
laga út úr segulmögnun þeirra. Sumar af grundvallar-
rannsóknum á þessu sviði voru gerðar á Íslandi um
miðja síðustu öld. Það var á þessu spennandi sviði
sem Leó valdi sér viðfangsefni. Þar átti hann sam-
starf við helstu vísindamenn heimsins og lagði sín lóð
á vogarskálarnar. Hann var óþreytandi við mæling-
ar á segulmögnun í íslensku basalti og mældi mörg
snið í gegnum jarðlagastafla Íslands. Með mæling-
unum má annars vegar ráða í sögu segulsviðs Jarð-
arinnar síðustu 15 milljón ár, og hins vegar jarðsögu
Íslands á sama tíma. Rannsóknir Leós höfðu því bæði
ríkulega alþjóðlega skírskotun og staðbundna þýðingu
fyrir rannsóknir á jarðfræði Íslands. Fyrir framlag sitt
til þessara rannsókna var Leó kjörinn heiðursfélagi í
Jarðeðlisfræðisambandi Ameríku.
JÖKULL No. 70, 2020 149