Úrval - 01.02.1959, Síða 26

■ORVAL KVIKMYNDAHÍTSIN GETA ORÐIÐ MUSTERI LISTARINNAR
myndabúning hins villta vest-
urs.
Við kvörtum oft undan því
hve steinrunnar þær manngerð-
ir eru sem kvikmyndirnar sýna
okkur, en hljótum þá um leið
að sjá, að hér kann að vera á
ferðinni mjög athyglisverð hlið-
stæða við siðaleiki miðaldanna.
í siðaleikjunum komu fram
persónugervingar dyggðarinn-
ar, hégómaskaparins, lastsins
o. s. frv. Félagsfræðingurinn
Parker Tyler segir um mann-
gerðirnar í amerískum kvik-
myndum: hetjuna, þorparann,
kaupsýslumanninn, léttúðar-
drósina o. fl., að þeim sé ekki
lýst eins og persónum í veru-
leikanum, heldur samkvæmt
venju sem ákveðin hefur verið
í eitt skipti fyrir öll. Þær eru
ekki fólk, ekki einu sinni mann-
gerðir (týpur) heldur tákn sem
búin eru augljósum andleg-
um og líkamlegum eiginleikum,
svo að áhorfandinn veit um leið
og hann sér þær hvað þær eiga
að tákna.
Ef til vill er einnig nokkurt
svipmót með kvikmyndunum og
þeirri paradís, sem negrarnir í
Suðurríkjum Bandaríkjanna
töfruðu fram í söngvum sínum
og bændurnir í Dölunum í vegg-
skreytingum sínum. Öbrotið,
barnslegt fólk átti sér sína
óskadrauma um þann himneska
sætleik, sem kirkjan hét því að
það skyldi einhverntíma fá að
kynnast. Hrifnæmt ímyndunar-
afl sameinaðist glöggu veru-
leikaskyni, sem var undir sterk-
um áhrifum frá hinu þrönga
hversdagsumhverfi þess. Nú-
tímamaðurinn sér hugmyndir
sínar um betri heim birtast á
kvikmyndatjaldinu þar sem
mannfólkið er fagurt sem goð
og lifir í himneskri dýrð laust
frá öllum áhyggjum. Tyler telur
að líta megi á þennan flótta
inn í billega himnaríkissælu
kvikmyndanna sem útvatnað og
auðvirðilegt form hreintrúnað-
ar.
En í þessum trúarinnar hug-
myndaheimi var ekki aðeins
himnaríki heldur einnig helvíti.
Fritz Lang, sérfræðingur í
glæpasögum og -kvikmyndum,
sagði nýlega í blaðaviðtali:
,,Fólk trúir ekki lengur á hel-
víti. En það óttast líkamlegan
sársauka. Þessvegna er hrotta-
skapurinn orðinn nauðsynlegur
þáttur í kvikmyndlalistinni."
Ef við getum orðið sammála
um það, að fólk sem hætt er
að sækja kirkju, sæki í stað-
inn pólitíska fjöldafundi eða
bíó, ættum við einnig að geta
orðið sammála um, að þetta sé
merki um djúprætta tilfinninga-
þörf mannanna, sem ekki megi
gera lítið úr. Á að fullnægja
þessari þörf — sem einnig er
þörf mannsins til að gera að
veruleika það bezta í sjálfum
sér — með trúariðkunum, með
óeigingjarnri þátttöku í stjóm-
málabaráttu eða gegnum sjálfs-
prófun og sjálfsþekkingu sem
auðug listræn reynsla lætur í
24