Íslenska leiðin - 01.11.2020, Blaðsíða 17

17
Örn er fæddur árið 1959 og því nýlega
orðinn sextugur. Hann byrjaði ungur að
pæla í gríni en hann minnist þess að
hafa byrjað að semja grín þegar hann
var tólf ára og skrifaði brandarabækur
á ritvél heima hjá sér. Örn segir að eftir
á að hyggja hafi verið greinilegt að leið
hans hafi átt að liggja inn á vettvang
grínsins þó svo að grínefni hafi verið
lítið og fáar fyrirmyndir sýnilegar þegar
hann var ungur. Grínferill Arnar hófst
síðan fyrir alvöru árið 1984 þegar Örn
og samstarfsfélagi hans úr Þjóðleikhú-
sinu, Sigurður Sigurjónsson bjuggu til
útvarpsþáttinn „Þetta er þátturinn“ fy-
rir Ríkisútvarpið. Í kjölfarið bauðst þeim
að taka þátt í fleiri verkefnum sem
síðan leiddi til þess að ákveðið var að
búa til vikulegan grínþátt sem sýndur
yrði í sjónvarpinu.
Þátturinn hlaut nafnið Spaugstofan
og var sýndur á skjám landsmanna
á laugardagskvöldum á árunum 1989
til 2014 eða í 25 ár. Örn var meðlimur
Spaugstofunnar allan þann tíma en
aðrir Spaugstofumeðlimir voru þeir
Karl Ágúst Úlfsson, Pálmi
Gestsson, Randver Þor-
láksson og Sigurður Si-
gurjónsson. Í þáttunum
var aðallega gert grín að
því sem gerðist í samtí-
manum og þeim dæ-
gurmálum sem dúkkuðu
upp. „Þetta snerist eins og
menn segja um að vera „current“ eða
að vera með puttann á púlsinum“ se-
gir Örn. Þar sem þættirnir voru sýndir
vikulega voru þeir unnir mjög hratt og
nánast öll vikan undirlögð fyrir hug-
myndavinnu, skrif, tökur og klippingu.
Örn segir að hraðinn á vinnslunni hafi
bæði falið í sér kosti og galla. „Kostir-
nir eru náttúrulega að þú ert með þátt
sem er púlstækur, þetta gerðist bara í
gær eins og það heitir en gallarnir eru
kannski þeir að þú hefur ekki mikinn
tíma til þess að fínvinna hlutina, þæt-
tirnir liðu kannski stundum fyrir það að
vera tæknilega vanbúnir.“
Örn segir að gríni Spaugstofunnar
megi að mestu leyti skipta í tvo flokka.
Annars vegar svokallað heilsársgrín
þar sem er gert grín að daglegu lífi
fólks og hins vegar pólitískt grín sem
snýst um að gera grín að því sem ge-
rist á vettvangi stjórnmálanna. Uppha-
flega var mun meira um heilsársgrín í
Spaugstofunni en með tímanum varð
pólitíska grínið meira áberandi. „Við
leiddumst alltaf meira og meira út í
það að það sem hafði svo mikil áhrif
á samfélagið okkar var náttúrulega
pólitík og margvitrir stjórnmálamenn,
misvitrir sumir, höfðu svona áhrif. Þan-
nig að þetta leiddist út í það að verða
svona dægurrevía og kannski var
pólitíkin full fyrirferðarmikil á köflum en
það er kannski bara eðli svona þáttar
að vera svona hálfgerð mini-stjórna-
randstaða“ segir Örn. Honum finnst of
lítið um pólitískt grín á Íslandi í dag og
segir að hann hefði viljað að Spaug-
stofan hefði eignast arftaka sem hefði
haldið áfram á þeirri braut.
Eins og gefur að skilja getur margs
konar umfjöllun um stjórnmálamenn
haft áhrif á pólitískan feril þeirra og er
grín þar engin undantekning. Örn te-
lur þó að Spaugstofan hafi ekki haft
bein áhrif á stjórnmál á Íslandi þó að
grínið hafi oft verið beinskeytt. Hann
útilokar hins vegar ekki að með gríni
sínu hafi Spaugstofunni tekist að se-
gja hluti sem aðrir áttu erfiðara með.
Örn telur að sá eiginleiki gríns að se-
gja hluti sem aðrir eiga erfiðara með
sé nánast horfinn í dag þar sem fólk
á sífellt auðveldara með að nýta sér
nafnleynd til að koma skilaboðum á
framfæri. „Nú geturðu farið á netið
og í skjóli nafnleyndar geturðu hrau-
nað svoleiðis yfir mann og annan og
það er beinlínis ósmekklegt, því miður.
Menn gátu ekki vegið úr launsátri eins
og í dag.“ Örn viðurkennir að Spaug-
stofan hafi oft gengið langt í sínu gríni
og reynt markvisst að ganga fram af
fólki. Oft á tíðum tókst það hins vegar
ekki og vöktu mörg atriði sem meðlimir
Spaugstofunnar töldu vera á grensun-
ni enga hneykslan meðal almennings.
Örn telur að fólk sé yfirleitt hrifið af því
að ekkert sé skafið af hlutunum og þar
af leiðandi ánægt með það þegar grín
er beinskeytt og hlífir fólki ekki. Þrátt fy-
rir að grín Spaugstofunnar hafi átt að
ögra og stuða fólk telur Örn að grínið
hafi aldrei gengið of langt. „Það getur
vel verið að við höfum einhverju sinni
einstaka sinnum verið eins og menn
kalla ósmekklegir en ég held að við
höfum aldrei farið yfir strikið.“ Þá segist
Örn heldur ekki hafa neina eftirsjá af
því gríni sem hann hefur tekið þátt í.
„Það væri nú illt að vera atvinnuleikari
eða grínisti ef maður myndi sjá eftir því
sem maður gerir.“
Það getur reynst flókið verkefni að
gera grín að ákvörðunum stjórnmála-
manna þar sem þær eru oft gríðar-
lega umdeildar og eins og aðrir geta
grínistar haft margs konar skoðanir á
hinum og þessum málefnum. Af þes-
sum sökum getur það verið auðvelt
fyrir grínista að koma sínum eigin
skoðunum að og beita sér pólitískt í
þágu ákveðinna málefna. Örn segir
að það sé fín lína á milli þess að gera
grín að stjórnmálum og því að koma
sínum eigin skoðunum á framfæri í
gríninu. Hann segir að í Spaugstofunni
hafi meðlimir hennar reynt eins og þeir
gátu að fara milliveginn í stað þess að
koma sínum skoðunum
að og bendir á að þeir séu
fimm ólíkir einstaklingar
með fimm ólíkar skoðanir.
Til þess að koma í veg fy-
rir að þeirra skoðanir yrðu
allsráðandi í þáttunum
reyndu þeir eftir fremsta
megni að vera skipulagðir
í sinni vinnu. „Við skrifuðum niður um-
fjöllunarefnin og hvaða svona „take“
við ættum að taka á sketsinn, hver
væri hans vinkill, hvar liggur grínið í
þessu eða er yfirhöfuð hægt að gera
grín að þessu eða er þetta bara skít-
legt eðli?“ Þá kom það einnig fyrir að
atburðir og ástand í þjóðfélaginu gat
verið viðkvæmt meðal almennings og
erfitt að líta á spaugilegu hliðarnar við
fyrstu sýn. Þetta átti t.d. við um efna-
hagshrunið 2008 en Örn segir að fyrst
um sinn hafi meðlimum Spaugstofun-
nar fundist ótrúlegt að þeim tækist að
kokka upp eitthvað grín úr þeim aðs-
tæðum. Það kom hins vegar á daginn
að það var vel hægt og segir Örn að
honum finnist þættirnir í kjölfar hrun-
sins vera með betra gríni af því sem
Spaugstofan gerði á sínum ferli.
Annað krefjandi verkefni sem fólgið
var í gerð þáttanna var að leika sjál-
fa stjórnmálamennina en Örn sá um
að leika fjölmarga stjórnmálamenn og
„Við vorum kannski svona svolítið
eins og ventill, ofþrýstingsventill.
Ef fólki var ofboðið og kvartaði og kveinaði
og kannski hafði þörf fyrir það að sjá
„nú tuskum við hann aðeins til.“