Heimili og skóli - 01.08.1960, Blaðsíða 5

Heimiu og skóli
TÍMARIT UM UPPELDISMÁL
19. árgangur Maí—Ágúst 1960 3.-4. heíti
Frjálsræéi eáa afskiptaleysi
Á seinni árum heyrist ósjaldan að
því vikið, að frjálsræði á börnum sé
komið út í öfgar, þeim sé ekkert bann-
að og látin gera sem þeim sýnist, en
afleiðingin verði tillitsleysi og frekja í
fari barnanna. Fylgir þá gjarnan með,
að þetta sé hinni „nýju uppeldisfræði“
að kenna. Sálfræðingar og uppeldis-
fræðingar hafi boðað, að ekki mætti
banna börnunum, það gæti haft hin-
ar margvíslegustu og skaðlegustu af-
leiðingar í för með sér. Allt er þetta
tal óljóst og þokukennt og greinilega
fremur byggt á fyrirfram ákveðnum
hugmyndum en raunverulegri þekk-
ingu á viðfangsefninu. Um þetta mikil-
væga atriði í uppeldi skal farið nokkr-
um orðum, þótt stikla verði á stóru.
Það mun gömul og ný kenning í
uppeldisfræði síðan sú vísindagrein
varð til í þeim skilningi, sem við nú
leggjum í hugtakið, að barnið verði
að fá svigrúm til að þroskast samkvæmt
sínum eigin meðfæddu og einstaklings-
bundnu eiginleikum. Óhæfilegar
þvinganir, líkamlegar eða andlegar, til
að breyta barninu að geðþótta ein-
hvers aðila, séu hættulegar geðheilsu,
persónulegum þroska og velferð barns-
ins. Uppeldisfræðingar hafa gengið
misjafnlega langt í því að halda fram
þessari kenningu eftir því hvernig lífs-
skoðun þeirra var háttað. Löngum var
uppeldi talið fólgið í ögun barnsins,
ósjaldan beitt til þess líkamlegum refs-
ingum af hrottalegasta tagi, svo að
það lyti vilja uppalandans og tileink-
aði sér þau sjónarmið og vinnubrögð,
sem hann taldi máli skipta. Hlýðni
var ekki aðeins nauðsynlegur eiginleiki
í fari barnsins vegna þess, að án henn-
ar var ekki hægt að framkvæma áður-
greinda uppeldisaðferð, heldur var
hún dyggð í sjálfu sér og að mér virð-
ist ein helzta undirstaða manngildis og
siðferðilegs þroska, að ekki sé minnzt
á gildi hennar að því er varðaði velferð
einstaklingsins í veraldlegum efnurn.
Hér er ekki unnt að rekja þá þræði,
sem bggja að uppeldishugsjón hlýðn-
innar, þeir standa djúpt í félagslegri
þróun aldanna, evrópskri arfleifð
grísk-rómverskrar menningar og gyð-
ingdóms.
Frelsi er að mínum skilningi fólgið
í því að gera það, sem mig langar til,
livorki meira né minna. Sagt er, að
slíkt hljóti að leiða til fullkomins
óskapnaðar, ofbeldis og árekstra, þar
eð langanir manna myndu rekast