Læknaneminn - 01.10.1975, Blaðsíða 11

rannsaka sullaveikina og skrifaði bók8 um rann-
sóknir sínar og var hún prentuð 1865. Þar segir á
bls. 47: „I efteraaret 1862 sendte distriktslæge Fin-
sen i Ofjord mig et glas med bændelorme, som han
havde fundet i en ung Hund hvilken han nogle
maaneder i forvejen havde fodret med echinococcus
udtömt fra et menneske ved operation efter den
Recamierske metode. Disse bændelorme fandt jeg
at være taenia cucumerina, men i det samme glas
fandtes tillige et modent led af taenia echinococcus.
Da han dengang ikke kendte denne lille bændelorm,
er det rimeligt ?t han har overset den; men det
kan næppe være tvivlsomt at den har været der,
da han ikke paa det tidspunkt havde undersögt nogen
anden hund hvorfra den tilfældigt kunne være komm-
et i glasset“.
Síðar gerði svo Finsen og Krabbe samskonar til-
raun á fimm hundum og sannaðist þá að fullu, að
taenia echinococcus og sullur í mönnum var sama
dýrið.
Krabb'e krufði 100 hunda á Islandi ársgamla og
eldri og fann taenia echinococcus í 28 þeirra og
aragrúa af orminum í sumum.
Var nú að fullu ljóst hvernig menn og fé sýktust
af sullum.
Taenia echinococcus lifir ofarlega í mjógirni
hunda. Hún er örlítil, 4-5 mm á lengd, hefur 3-4
liði aftan við hausinn, en á honum eru fjórar sog-
skálar og tveir hakakransar. Þegar aftasti liðurinn
hefur náð fullum þroska, er í honum 500-800 egg.
Utan um hvert egg er himna en innan í því fóstur
— oncosphera -. Komist egg niður í mann, sauðkind,
svín eða nautgrip, meltist himnan, oncospheran gref-
ur sig inn í slímhúð þarmanna og kemst inn í bláæð.
Hjá mönnum staðnæmist hún langoftast í háræðum
lifrarinnar, en fyrir kemur, að hún strandar í lunga.
Komist hún í gegnum háræðakerfi lungnanna, get-
ur hún borist hvert sem er um líkamann.
Þegar oncospheran er sest að, byrjar hún að vaxa
og verður að vökvafylltri blöðru. Blaðran er gerð
ur tveimur lögum, hið ytra er kitinkennt, hið innra
er frumulag. 1 frumulaginu myndast svo nýjar blöðr-
ur með bandormshausum. Eti hundur sull, meltist
blaðran, en hausinn festist í slímhúð garnanna og
hringferðinni er lokið.
Til er líka önnur þróun á sullum. Setjum svo, að
sullur springi og innihaldið fari t. d. inn í kviðar-
hol. Hausarnir festast þá í lífhimnu en nú verða þeir
ekki að bandormum heldur blása þeir út og mynda
nýja sulli, sem vaxa svo öldungis á sama hátt og sá,
sem spratt af oncospherunni. Þennan veg getur
myndast sullager — echinococcosis —.
Á 7. tug 19. aldar var mikið af hundum á íslandi.
Krabbe8 telur, að þeir hafi verið 15-20 þúsund, en
íbúar landsins um 70 þúsund.
Flest ef ekki allt roskið sauðfé og nautgripir voru
með sulli og var búpeningur raunar líka sýktur af
tveimur öðrum sullum, sem ekki þrífast í mönnum,
cysticercus tenuicollis og c. coenurus. Og ekki skorti
hunda sullaætið, sollin líffæri þóttu ekki mannamat-
ur og var þeim fleygt fyrir hundana. Var engan að
sakfella fyrir það meðan ekki var þekkt lífshlaup
sullsins.
Að sullasýking hafi verið útbreidd hér á landi fyrr
á tíð, á því leikur enginn vafi. Ekki er hægt að segja
með neinni vissu hve algeng hún hefur verið. Hafa
ýmsir reynt að gera sér hugmyndir um útbreiðsluna
en allt eru það getgátur.
Guðmundur Magnússon3 telur, að 1918 hafi fjöldi
sullsjúklinga verið um það bil 4%e af þjóðinni.
Þessa tölu byggir hann á ágiskunum Jónassen’s
(1882),° en hann segir að í 12 héruðum utan
Reykjavíkur með 7382 íbúa hafi verið 121 sulla-
veikur eða um það bil 16,4%e. í Reykjavík voru
þá 2600 íbúar og þar var aðeins einn maður sulla-
veikur.
1 skýrslum lækna um sullaveika á öllu landinu,
voru taldir fram 235 sjl. árið 1896, en þá voru lands-
búar 74 þúsund, en 68 sjl. árið 1911, en þá var
fólksfjöldinn 85 þúsund. Hefði fólkinu ekkert fjölg-
að frá 1896 hefði sjúklingafjöldinn 1911 átt að vera
59 eða fjórðungur þess, sem talinn er 1896, að til-
tölu við fólksfjölda.
Guðmundur Magnússon3 telur að þær tölur, sem
læknar nefna í skýrslum sínum séu of lágar, en ætla
má, að hlutfallstölurnar séu réttar, að fjórurn sinn-
um færri sjúklingar séu 1911 en voru 1896.
Að mati Jónassen’s voru sullsj úklingar 16,4%o af
íbúum landsins árið 1882. Eftir framtölum lækna
1896 voru þeir 3,2%o en 1911 voru þeir 0,8%o
eða tuttugu sinnum færri en 1882. Þó að þessar tölur
séu of lágar þá má ætla, að þær séu sambærilegar,
læknaneminn
9