Læknaneminn - 01.10.1975, Blaðsíða 12

því að þær eru allar fengnar eins, taldir eru fram
sjl. með klíníska sullaveiki.
Guðmundur Magnússon3 telur, að 1911 muni um
það bil 4f/oo af landsfólkinu vera sollið og fær þá
tölu þann veg að telja, að sullsjúklingum hafi fækk-
að um þrjá af hverjum fjórum síðan um 1880, að
jónassen fær sínar tölur en fækkunin, sem hann
miðar við, byggist á framtölum lækna 1896 og 1911
og hefur þá fækkað um 75% frá því 1896, en ekki
frá því bók Jónassen’s kemur út árið 1882. Frá þeim
tíma hefur þeim fækkað tvítugfalt, sé byggt á
þessum tölum.
Nú vissi Guðmundur Magnússon, að fleiri sull-
sjúklingar voru á landinu 1911 en 68; giskar hann á,
að þeir kunni að vera um 300 talsins og kemur það
betur heim við töluna 4%c sem hann nefnir. Séu
tölur læknanna frá 1882, 1896 og 1911 hlutfallslega
réttar og sé sú ágiskun Guðmundar Magnússonar
nálægt lagi, að 300 hafi verið sollnir árið 1911,
þá hafa sullsjúklingar 1882 verið 6000 en þá var
fólksfjöldi í landinu 71175 í árslok10 eða um það
bil 84%c
Eg hefi tínt saman þessa útreikninga til þess að
benda á, að varlega þarf að fara með tölur og gildir
það eins þó þær séu raunsannar, en þegar þær byggj-
ast allar á ágiskunum að meira eða minna leyti, þá
kastar tólfunum.
Fleiri hafa reynt að geta sér til um fjöida sulla-
veikra á öldinni sem leið. Schleisner0 segir: „Iblandt
de 2600 sygdomstiifælde findes 328, det er omtrent
1/8 levertilfælde. Iblandt mine 327 patienter vare de
57, det er mere end 1/6 leverpatienter. Lands-
physicus Thorsteinsson som har praktiseret i landet
i mere end 20 aar antager at hvert 7de levende indi-
vid har denne sygdom, hvilket vistnok ikke er over-
drevet“.
Jón Finsen11 telur fram 189 tilfelli í Austur-
héraði Norðuramtsins og voru þar þá 10144 íbúar
og þá sjúkir 13%c. Hann segist auk þess hafa skoðað
561 íbúa á 46 bæj um og voru 13 af þeim sullaveikir
eða 23%o.
Arthur Leared12 segir í Þjóðólfi 23. des. 1862:
„Dr. Hjaltalín, hinn margfróði landlæknir í Reykja-
vík, fullyrti við mig þegar ég fyrir skemmstu var á
Islandi, að nærri fimmtungur allra dáinna dæu
úr sýki þessari (þ. e. sullaveiki)“.
Ekki er að efa að rétt er haft eftir landlækni, því
að Hjaltalín kemur sjálfur greininni á framfæri og
hefur væntanlega snarað henni á íslensku fyrir bret-
ann.
Þær tölur, sem hér hafa verið nefndar eru allar
miðaðar við kliniskt veikt fólk og vantar þá mikið
á að allir séu taldir, sem sýktir eru, enda vitað að
fjöldi fólks gekk með leynda sulli og hafði ekki
mein af, í öllu falli ekki svo mikið, að það leitaði
læknis enda óhægra um vik þá en nú.
Til þess að vita um alla þá, sem sýktir voru
hefði þurft að kryfja alla landsmenn og segja þeir
alli'r, Guðmundur Magnússon,3 Jón Finsen,11 og
jónas jónassen,0 að ekki verði annan veg fengin
örugg vitneskj a um það en með krufningum.
Á þeim tíma, sem sullaveikin geysaði, var lítið
um krufningar og enn er alltof lílið krufið af líkum
landsmanna. Er það kunnugt öllum læknum en verð-
ur ekki gert að umræðuefni hér. Þó höfðu einstakir
læknar framtak urn þetta. Schleisner0 segir: (Skúli
Thorarensen) „har obduceret flere leverpatienter
(hvilke obductioner desværre ikke findes anförte i
medicinal beretningerne) og altid fandt han hyda-
tider saavel i leveren som i andre underlivsorganer,
ja han har flere gange fundet disse ved obduction af
patienter som vare döde af ganske andre aarsager“.
Hér á Schleisner við Skúla á Móeiðarhvoli, sem
var læknir í Austurhéraði Suðuramtsins frá 1834
til 1869. Hann stundaði ekki nám við Háskólann, en
lauk prófi frá Kirurgisku Akademíunni og hefur e. t.
v. af þeim sökum verið röskari við krufningar en
tíðkanlegt var á þeim tíma.
Svo líður langur tími. Guðmundur Magnússon3
segir 1913, að Sæmundur Bjarnhéðinsson hafi kruf-
ið 86 lík holdsveikra í Laugarnesspítala og fundið
sulli í 26 af þeirn. Þetta eru fyrstu krufningatölur
sem til eru og treysta má. Þar eru 30% eða nærri
þriðji hver maður sollinn.
Níels Dungal13 segir, að á Rannsóknarstofu Há-
skólans hafi verið krufin 3576 lík á árunum 1930-
1956. Af þeim reyndust 3,6% hafa sull eða nærri
tíu sinnum fleiri en Guðmundur Magnússon áætlar
eftir aldamótin. Þess ber og að gæta, að mikill hluti
þessa fólks er úr Reykjavík, sem hefur verið sulla-
laus að kalla síðan á dögum Jónassen’s a. m. k.
Þegar litið er á aldursflokkana í krufningaskýrsl-
10
LÆICNANEMINN