Læknaneminn - 01.07.1979, Blaðsíða 34

Hins vegar bendir slík hœkkun ekki endilega til þess
að Crumudauði hafi átt sér stað, þar eð aðrir at-
burðir geta líka valdið henni, svo sem bólgubreyt-
ingar í vefjum.
Vert er að gefa því gaum, að enzymhækkun í
plasma getur gefið vísbendingu um, hve alvarlegar
þær vefjabreytingar eru, sem hækkuninni valda.
Vægar bólgubreytingar valda fyrst og fremst hækk-
un þeirra enzyma, sem er að finna í frymi, en
frumudauði veldur einnig hækun á þeim enzymum,
sem tengd eru frumulíffærum, t. d. milochondria.
Vefjaskemmdir, sem leiða til enzymhækkana, geta
orðið af margs konar völdum, svo sem truflun á að-
streymi hlóðs til vefjarins, súrefnisskorti, mekanisk-
um áverka, eitrun, sýkingu o. fl. Oft kemur við sögu
truflun á orkuefnaskiptum viðkomandi fruma, en
hæfileiki frumu til að halda himnu sinni þéttri virð-
ist háður nægu orkuframboði innan hennar.
Hvarf vnzyma úr plastna
Enzym, sem borist hafa út í plasma, hverfa þaðan
mishratt, og skiptir helmingunartími virkni þeirra
í plasma oftast örfáum dögum. Hverfur enzym-
virkni þá stundum hraðar en enzymproteinið, þ. e.
enzymin missa virkni meðan þau eru enn í plasma.
Lítið er vitað um með hvaða hætti enzym eru
fjarlægð úr plasma og brotin niður, en talið er lík-
legt að afdrif þeirra séu svipuð og annarra proteina
í plasma.
Alyentf tfiltli í plasina
I plasma heilbrigðs manns er mjög lítið af þeim
enzymum, sem mæld eru við sjúkdómsgreiningar,
enda eru þau einungis þar sem afleiðing af eðlilegri
umsetningu líkamsvefja eins og áður sagði. Eigi að
hafa gagn af niðurstöðum slikra mælinga er nauð-
synlegt að þekkja algengismörk (,,normalgildi“)
hverrar mælingar, og þá þætti, sem hafa áhrif á þau.
Meðal þess, sem rétt er að hafa í huga, eru eftirtalin
atriði: 1. Dreifing Enzymgilda er sjaldan „normal“
(Gaussdreifing) en oft nánast „log-normal“, þ. e.
dreififerillinn teygir hala til hægri. 2. Aklur, kyn,
líkamsstærð, mataræði o. fl. hafa oft áhrif á dreif-
inguna. Til dæmis er alkaliskur fosfatasi miklu hærri
í plasma barna og unglinga, sem enn eru að vaxa, en
í fullorðnum. Karlar hafa hærri gildi kreatínkínasa
en konur, væntanlega vegna meiri vöðvamassa, auk
þess sem líkamleg áreynsla getur valdið hækkun
þessa enzyms í plasma.
Mtvlintf enzifintt í plasina
Það, sem aögreinir enzym frá öðrum proteinum,
er sá eiginleiki þeirra að geta hvatað efnahvörf.
Hvert einstakt enzym hvatar eiLl ákveðið efnahvarf
eða fáein skyld hvörf. Nær allar aðferðir, sem not-
aðar eru til að ákvarða magn enzyma, byggjast á
þessum eiginleikum, þ. e. enzymmælingin er fólgin
í mælingu þeirra áhrifa, sem enzymið hefur á til-
tekið efnahvarf.
Hraði enzymhvataðs efnahvarfs stendur í beinu
hlutfalli við konsentration enzymsins í hvarflausn-
inni. Magn enzyma er mælt í enzymvirknieiningum.
Til skamms tíma var mjög breytilegt hvernig slíkar
einingar voru skilgreindar, og var jtað til allmikils
óhagræðis, þar eð mælinganiðurstöður frá mismun-
andi rannsóknastofum voru lítt eða ekki sambæri-
legar. Því hafa menn komið sér saman um eftirfar-
andi skilgreiningu á aljjjóölegri enzymvirkniein-
ingu (International unit (TJ)):
Ein alþjóðleg enzymvirknieining er jrað magn en-
zyms, sem hvatar ummyndun eins míkrómóls af
súbstrati á mínúlu við skilgreindar (,,optimal“)
aðstæður.
Við mælingar á enzymvirkni í serumi er venju-
lega gefið upp magn enzyms í einingum per lítra af
serumi (U/l).
Með tilkomu hins aljrjóðlega mælieiningakerfis,
SI kerfisins, hefur reynst nauðsynlegt að skilgreina
nýja enzymvirknieiningu til samræmis við J}aö að
grunneiningar SI kerfisins fyrir efnismagn og tíma
eru mól og sekúnda. Hin nýja eining nefnist katal
(katl (dregið af catalysis = hvötun) og er skil-
greind á sama hátt og alþjóðaeiningin:
Eitt katal er það magn enzyms, sem hvatar um-
myndun eins móls af súbstrati á sekúndu við skil-
greindar (,,optimal“) aðstæður.
30
LÆKNANEMINN