Læknaneminn - 01.07.1979, Blaðsíða 44

Nokkur atriði um iög, lagafrumvörp
og tilskipanir um lyf og lyfjamál á íslandi
Þorkeil Jóhannesson prófessor
Ritstjóri Læknanemans fór þess á leit við mig fyrr á
þessu ári, að ég semdi nokkra greinargerð um lyfja-
lög nr. 49/1978, er tóku gildi 1. janúar 1979. Raun-
var mér margt annað hugleiknara en skrifa um þessi
lög. Hitt var þó jafnsatt, að ég hafði átt sæti í nefnd
þeirri, er samdi frumvarp að lyfjalögum. Var mér
málið þannig svo skylt, að örðugt var undan að
víkjast.
Þegar ég tók að velta þessu efni fyrir mér, varð
mér ljóst, að forsaga lyfjalaga var miklum mun
lengri og meiri en ég hafði haldið. Er með ólíkind-
um, hve treglega hefur gengið að setja lög um lyf
og lyfjamál, ekki síst lyfsölumál, hér á landi. Eg hef
hvergi séð gerða tilraun til þess að fjaila um sam-
fellda sögu þessara mála á prenti. Hef ég því látið
freistast til þess að rekja sérstaklega í ritgerð nokk-
uð efni laga, lagafrumvarpa og tilskipana, er að
þessu efni lúta, allt frá tilskipun Kristjáns 5. Dana-
konungs um lækna og lyfsala og full 300 ár fram á
veg til okkar tíma. Geri ég mér þó fyllilega ljóst, að
hér er sitthvað ótalið, er aðrir verða síðar um að
bæta.
Ég hef leyft mér að láta uppi skoðun á ýmsum
þeim atriðum, er fyrir koma. Má vera, að sumum
þyki stundum sagt um of eða van eða gæti ósann-
girni af minni hálfu. Ég tel mig þó ætíð hafa beitt
eins jákvæðri gagnrýni í hverju máli og unnt er og
ég hef frá öllu skýrt samkvæmt bestu vitund.
Lögum og tilskipunum um kennslu í lyfjafræði
lækna og lyfsala er viljandi sleppt.
Tilshipun Kristjúns honuntfs 5. uni
lœhna og lyfsala frá 4. dcscmhcr 1672
Tilskipun þessi er sérstök á ýmsan hátt. Má þar
fyrst nefna, að hún gilti hér á landi a. m. k. fyrir
lyfsala í full 290 ár. Tilskipunin var birt á Alþingi
1673 (athugasemdir Lyfsalafélags íslands, sbr. 3.
lið) og var fyrst afnumin með gildistöku lyfsölulaga
nr. 30/1963 1. júlí 1963. Varðandi lækna er vafa-
samt, hvort ákvæði tilskipunarinnar hafi efnislega
fallið úr gildi fyrr en ineð lögum um lækningaleyfi,
um réttindi og skldur lækna og annarra, er lækn-
ingaleyfi hafa og um skottulækningar nr. 47 23.
júní 1932." Einnig í Danmörku giltu ákvæði þess-
arar tilskipunar a. m. k. að hluta langt fram á þessa
öld.
I öðru lagi er í hæsta máta athyglisvert, hve á-
kvæði tilskipunarinnar eru yfirleitt ljós og kjarn-
mikil. Hefur þetta valdið því, að flestar greinar til-
skipunarinnar eru í raun í gildi enn í læknalögum,
lyfjalögum eða lyfsölulögum. I þriðja lagi má á
drepa, að sum fyrirmæli um starf lyfsala og rekstur
lyfjabúða eru svo ítarleg, að tæpast hefur verið við
aukið. - Hér er stuðst við texta tilskipunarinnar
(Kgl. Forordning om Medici og Apotekere af 4.
December 1672) eins og hann er birtur í Ijósriti í
Medicinalhistoriske dokumenter til belysning af
lægevæsenets og pharmaciens udvikling i Danmark I
(gefið út af H. Lundbeck & Co., Kaupmannahöfn,
MCMXL).
Tilskipunin er samtals 30 greinar. Konungur nefn-
ir sig konung í Danmörku og Noregi. Gildistaka til-
skipunarinnar hér á landi er þannig bundin konungs-
tign Kristjáns 5. í Noregi. Ástæða er þó til að ætla,
að tilskipunin hafi í upphafi fyrst og fremst verið
miðuð við Kaupmannahöfn.
I 1. og 2. gr. ræðir um kunnáttu lækna og próf.
I 3. gr. er tekið fram, að einungis þeir, er samkvæmt
ákvæðum 1. og 2. gr. hafi hlotið viðurkenningu sem
læknar, megi starfa að læknisstörfum. I 4. gr. er
staðfest sú meginregla, að einungis læknar megi
* Ég hef ekki getað fundið, hvenær tilskipunin var felld
úr gildi að því er lækna varðar.
36
LÆKNANEMINN