Læknaneminn - 01.07.1979, Blaðsíða 18

líka vaka, sem eru þó ónæmislega (immunologiskt)
frábrugðnir insúlíni.
Maður á ætíð að hafa insulinoma í huga, þegar
sýnt hefur verið fram á, að einkenni sjúklings or-
sakast af hypoglycaemia. Fyrst verður að reyna að
útiloka aðrar orsakir hypoglycaemia, sem minns-t
hefur verið á hér að framan. Sé sú athugun nei-
kvæð, skal rannsókninni haldið áfram og nú með til-
liti til að um insulinoma geti verið að ræða.
Itannsóhnir meS tilliti til insulinomu
I fyrsta lagi verður að sýna fram á að um hypo-
glycaemia sé að ræða. Við organiskan hyperinsulin-
ismus (insulinoma) koma einkenni um hypoglycae-
mia oftast fram eftir föstu eða líkamlega áreynslu.
Mælingu á blóðsykri og insúlíni í blóðvökva (þar
sem útbúnaður er til staðar), verður að gera strax
og einkenni koma í ljós. Blóðsykur er þá oftast und-
ir 40 mg% (2.22 mmol/’l) og insúlínmagn í plasma
hátt. Óeðlilega hátt insúlnmagn í blóði miðað við
blóðsykur er höfuðeinkenni virks betafrumuæxlis.
Whipple kynnti 1938 hina svokölluðu Whipples
þrennd (Whipples triad ), sem er sj aldgæf nema um
insulinoma sé að ræða. Þessi þrennd er skilgreind
sem:
1. Einkenni frá taugakerfi eða meltingarfærum,
sem koma í köstum og samtímis eru til staðar.
2. Hypoglycaemia þar sem blóðglúkósa er undir
40 mg% (2.22 mmol/1), og
3. einkennin hverfa fljótlega ef sjúklingur fær
glúkósu.
Fasta í þrjá sólarhringa og líkamleg áreynsla í
lok þriðja sólarhringsins (ergometer) gefur jákvætt
svar í u. þ. b. 95% þeirra tilfella þar sem um in-
sulinoma er að ræða.5,9’18'21,29 Að sjálfsögðu eru
gerðar mælingar á blóðsykri (og insúlíni) reglulega
og samtímis meðan á föstunni stendur og auk þess
samstundis ef einkenni um hypoglycaemia koma í
lj ós.
Ef engin ákveðin niðurstaða hefur fengist sam-
kvæmt því, sem sagt hefur verið hér að framan, er
rannsókninni haldið áfram og nú með prófum, sem
byggjast á þeirri athugun að þættir, sem örva inn-
rennsli insúlíns frá frískum betafrumum, geta stór-
0 J
0 10 20 30 40 50 60 min.
Mynd 1 (Fig. 1) sýnir jákvœða svörun eins sjúklings, með
insulinoma, við tolbutamidepróf. Til samanburðar eru teknir
30 frískir einstaklingar (meðalgildi).
aukið innrennslið, þegar um insulinoma er að ræða.
'Folbutamide próf (mynd 1). Með þessu prófi
veldur maður tillölulega auðveldlega hypoglycaemia.
Ef áður hefur verið sýnt fram á að sjúklingur hefur
hypoglycaemia við föstu, skal þetta próf ei gert, þar
eð það getur valdið hypoglycaemia, sem erfitt er að
vinna bug á.18 Mælingar eru gerðar á blóðglúkósu
við föstu, 1 g tolbutamide er síðan gefið i. v., blóð-
glúkósa mæld eftir 5 mínútur og síðan á hálftíma
fresti í 3 klst. Að sjálfsögðu er plasmainsúlínpróf
tekið samtímis og blóðsykur, þar sem því verður við
komið og á þetta einnig við um þau próf, sem gerð
verður grein fyrir hér á eftir. Við tolbutamidepróf
verður blóðglúkósugildið oft lægra en hjá frískum,
en fyrst og fremst verður hypoglycaemia langærri.
Insúlín í plasma verður miklu hærra en hjá frísk-
um. Þetta próf er talið vera jákvætt hjá u. þ. b. 80%
þeirra sem hafa insulinoma.5’27
Glukagonpróf (mynd 2). Hjá frísku fólki eykur
glukagon (1 mg i. v.) glúkósumagn í blóði með
auknu innrennsli glúkósu frá lifur. Hin hypergly-
caemiska verkun þess er meiri en sú hypoglycaem-
iska, sem glukagon hefur einnig vegna áhrifa þess á
16
LÆKNANEMINN