Læknaneminn - 01.01.1983, Blaðsíða 16

Mynd 1. Sjá lesmál.
mín minnkar einnig í nucl. accum-
bens, neðan á caput nuclei caudati.
Sá kjarni virðist lúta að hreyfistjórn
og gæti dópamínskortur í honum átt
þátt í að valda klínískum einkenn-
um.4
t>að hefur líka komið í ljós að gyrus
paraolfactorius inniheldur allmikið
dópamín sem minnkar í paralysis
agitans. Petta er hluti limbíska kerf-
isins. Pykir freistandi að tengja þenn-
an dópamínskort þeim geðrænu
breytingum sem verða á Parkinsons-
sjúklingum: Punglyndi og stundum
ruglkenndu ástandi (confusio ment-
is)4
Loks er að geta þeirra uppgötvun-
ar að ensímið glútamsýrudecarboxy-
lasi minnkar í subst. nigra hjá Parkin-
sonsveikum. Þetta ensím stuðlar að
myndun GABA, sem er boðefni
brautar frá corpus striatum til subst.
nigra (andfætis dópamínergu braut-
unum). Einnig fækkar bindistöðum
íyrir GABA í síðastnefnda kjarnan-
um, líklega vegna þess að þeir eru á
frumum sem drepast. Óvíst er um
klínísk gildi þess arna.
Parkinsonismus eftir heilabólgu var
eins og áður drap á fyrst lýst upp úr
faraldri encephalitis lethargica sem
gekk yfir Evrópu 1916 til 1926. Far-
aldurinn byrjaði í Vínarborg. Nú til
dags sést slíkt einstöku sinnum eftir
héilabólgu af völdum Coxsackie B
veiru.1 Auk þess sést oft skemnrd á
substantia reticularis í miðheila og
pons, ásamt með rýrnun (atrophia) á
tegmentum mesencephali.8
Parkinsonismus af arteriosclerotisk-
um toga er hugtak sem valdið hefir
dálitlum ruglingi. Það er enginn vafi
á að Parkinsonlík einkenni koma
fram við kölkunarsjúkdóma í heila-
æðum og aðrar uppákomur þar. En
það er sjaldan um að ræða einangr-
aða skemmd í þeim djúpkjörnum
sem rætt er um að framan. Og subst.
nigra er merkilega lítið hvumpin fyrir
hamförum eins og blóðtappa, þvert á
móti mjög lífseig. Fremur er hugtak-
ið Parkinsonismus arterioscleroticus
notað um dreifða skemmd í heilan-
um þar sem saman fara Parkinsonlík
einkenni. dementia og rýrnun auk
pýramídal einkenna. Líkjast þau ein-
kenni meira Parkinsonismus eftir
eitrun og áverka , sem og „punch-
drunk syndrome“ atvinnuboxara.
Hitt er svo til, að einangraðar
skemmdir í subst. nigra komi til af
áverka, berklum eða æxlisvexti, en
það er fádæma sjaldgæft.4-9
Parkinsonismus sem aukaverkun af
lyfjum skýrist á tvennan hátt út frá
brautum og boðefnum sem áður
voru nefnd: Lyf sem auka áhrif
acetýlkólíns, t.d. fysostigmín, og lyf
sem hamla áhrifum dópamíns, t. d.
perfenazín og halóperidól valda slík-
um Parkinsonismus. Breytingar eru
aðallega á efnafræðilegum grunni og
meinafræðirit lýsa engum sérstökum
skemmdum. Það gæti þó stafað af því
að vefjalitunaraðferðir til að sýna
fram á að lyfjasameindir sitji á við-
tækjum eru engar til. í framtíðinni
gæti rafeindasmásjá kannski hjálpað
til við að sýna fram á slíkt.
Þá er loks þess að geta að Parkin-
sonismus getur átt sér ýmsar aðrar
skýringar: Má þar nefna heilaæxli
sem valda þrýstingi á miðheila, sýfilis
í heilahimnum og æðum, kolmónox-
íð- og manganeitrun.2 4
Meinafræðilega einkennast eitran-
irnar vítt og breitt af frumudauða í
globus pallidus og stundum í cere-
bellum, en subst. nigra er oft hlíft. Er
þetta tiltölulega frábrugðið Mb.
Parkinson.
14
LÆKNANEMINN ‘-/,»,3 - 36. árg.