Læknaneminn - 01.01.1983, Blaðsíða 37

Línuritið sýnir hlutfall þeirra borðsiðaatriða sem var ábótavant.
Hver punktur sýnir meðaltal 5 daga.
AÐFERÐ
Einstaklingurinn og umhverfi
hans
Sá sem rannsóknin og meðferðin
beindist að, er 33 ára karlmaðursem
dvelur á deild fyrir vangefna. Þar búa
níu einstaklingar sem eru nokkuð vel
sjálfbjarga við flestar athafnir dag-
legs lífs (A.D.L) og lausir við meiri
háttar atferlisvandkvæði. Pótt við-
komandi vistmaður hafi að mestu
verið fær um að framkvæma þau
mörgu atriði sem felast í atferlisþátt-
um eða athöfnum daglegs lífs, svo
sem borðsiöum, persónulegri hirðu
og heimilisstörfum, lét hann eigin
geðþótta ráða hvort og hvernig hann
sinnti því sem til var ætlast. Viðbrögð
hans við athugasemdum starfsfólks
voru venjulega að hann reifst og
skammaðist heiftarlega eða þóttist
ekki heyra þótt á hann væri yrt.
Markmið meðferðarinnar var að
vistmaðurinn framkvæmdi hinar
ýmsu athafnir daglegs lífs á óæskileg-
an hátt, en hver atferlisþáttur var
brotinn niður í skilgreind atriði.
Borðsiðir tóku til 11 atriða t.d.: a)
þvær sér um hendur fyrir mat; b)
kemur að borða innan 5 mín. frá því
að kallað er í mat; c) notar hníf til að
skera kjöt eða fisk; d) sullar ekki út
fyrir diskinn o.s.frv. Markmiðið
hafði bæði gildi fyrir vistmanninn við
þær aðstæður sem hann bjó og var
skref í þeirri viðleitni að gera hann
sjálfstæðari og hæfari til búsetu við
aðstæður þar sem minni aðstoð, að-
hald og vernd eru veitt.
Meðferð
Atferlismeðferð var notuð í þessari
rannsókn, nánar tiltekið tákna-hag-
kerfi. Hún byggir á því að umbuna
viðkomandi í kjölfar æskilegs atferlis
með táknum (gjarnan táknum sem
líkjast peningum). Þessi tákn má síð-
án nota í skiptum fyrir eitthvað eftir-
LÆKNANEMINN '-4/1M3 - 36. árg.
sóknarvert. Hið síðarnefnda kallast
stuðningsstyrkir (back-up reinforc-
er) og voru í þessari meðferð m.a
heimferðir, bíóferðir, kaffi milli mál-
tíða, peningar, símhringingar og
upplestur úr dagblöðum. Kostir þess
að nota tákn eru m.a., að auðvelt er
að gefa þau strax og viðkomandi hef-
ur hegðað sér vel, þau trufla ekki
máltíð, vinnu, leiki eða aðrar athafn-
ir hans eins og sælgæti og sígarettur
gera. Ahrifamáttur táknanna er
óháður ástandi einstaklingsins, s.s.
hvort hann er saddur eða svangur.
Einnig gefa táknin einstaklingnum
möguleika á að skipta gjaldmiðlinum
fyrir það sem honum finnst eftir-
sóknarverðast í það skiptið.
Nokkrum dögum áður en með-
ferðin hófst var vistmaðurinn undir-
búinn með viðtölum, þar sem honum
var gerð grein fyrir í hverju meðferð-
in yrði fólgin. Athygli hans var og
vakin á því sem hann gæti keypt sér
fyrir táknin. Táknin urðu því skilyrði
þess að hann fengi ýmislegt sem fram
að þessu hafði verið án skilyrða.
Hverju viðtali lauk með æfingum þar
sem vistmaðurinn fékk sjálfur að
reyna það sem rætt hafði verið, en á
þennan hátt var líka hægt að ganga úr
skugga um að hann hefði öðlast
skilning á því sem talað var um.
í fyrstu beindist meðferðin aðeins
að einum þætti í fari vistmannsins, en
eftir að starfsfólk var orðið öruggara
í framkvæmd meðferðarinnar var
fleiri þáttum bætt við. Þannig voru
borðsiðir teknir fyrir fyrst. Þegar þeir
voru komnir í gott horf beindist með-
ferðin að klæðaburði hans, seinna
voru eldhússtörf, þrif og umgengni í
herbergi og á baði tekin fyrir. (Ekki
verður fjallað um þennan síðast-
nefnda þátt hér þar sem meðferð var
rétt á byrjunarstigi þegar þetta var
skrifað).
Forathugun var gerð á atferlisþátt-
unum til þess að kanna hve mikið
þeim var ábótavant. í ljós kom aö
varðandi borðsiðina voru það 11
atriði og aðra þætti voru það 7, 17 og
16 atriði.
í meðferðinni var gengið út frá
35