Morgunblaðið - 02.07.2005, Page 18

18 LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 2005
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Tillaga Gerhards Schröders kanslara um traustsyfirlýsingu felld á þýska þinginu
Líklega kosið
18. september
í Þýskalandi
I þriðja sinn sem ríkisstjórn biður um vantraust
hann sér öruggan meirihluta. Hitt
dæmið er frá 1983 þegar Helmut
Kohl fór eins að og með sama ár-
angri.
Kannanir í Þýskalandi sýna að um
70% kjósenda vilja að kosningum
verði flýtt, að sögn BBC. Schröder
benti einnig á í ræðu sinni á þingi að
allir helstu flokkar landsins vildu
flýta kosningunum. Stjórn hans
hefði nú takmarkaða möguleika á að
koma málum sínum í gegn vegna
margra ósigra í kosningunum í sam-
bandsríkjum, ekki síst hefði áfallið í
Nordrhein-Westfalen í maí verið
þungbært. Hún yrði því að fá nýtt
umboð.
Kveðjuræða eða upphaf að
öflugri kosningabaráttu?
Schröder er 61 árs og hefur haft
vindinn í fangið síðustu árin, honum
hefur ekki tekist að fá kjósendur til
að styðja róttækar umbætur á efna-
hagslífi og félagsmálum til að gera
atvinnulífið samkeppnishæfara.
Hann hét því á sínum tíma að
minnka verulega atvinnuleysið en
það er nú 11,3%, hefur ekld verið
meira í sex áratugi og hagvöxtur er
einnig með minnsta móti. Sumum
fréttaskýrendum fannst að tónninn í
ræðu kanslarans minnti á kveðju-
ræðu en ekki upphafið að öflugri
kosningabaráttu.
Eftir Svein Siqurðsson
svs@mbl.is
Berlín. AFP. | Þýska þingið felldi í gær
tillögu um traustsyfirlýsingu við rík-
isstjórn Gerhards Schröders kansl-
ara. Með þeirri niðurstöðu fór af stað
ferli, sem ætlað er að ljúki með al-
mennum kosningum í haust.
Schröder vildi að tillagan yrði felld
til að unnt yrði að boða til nýrra
kosninga og hann hafði beðið sam-
flokksmenn sína á þingi að sitja hjá.
Það gekk líka eftir en traustsyfirlýs-
ingin var felld með 296 atkvæðum
gegn 151 en 148 sátu hjá.
I 68. grein þýsku stjórnarskrár-
innar segir: „Ef tillaga kanslara um
traustsyfirlýsingu er felld á þingi
getur forseti sambandslýðveldisins
leyst upp þingið innan 21 dags að ósk
kanslara."
Forsetinn hefur þriggja
vikna umhugsunarfrest
Samkvæmt þessu hefur Horst
Köhler, forseti Þýskalands, frest til
22. þessa mánaðar til að leysa upp
þingið og ef hann gerir það, þá verð-
ur að efna til kosninga innan 60 daga.
Þær mega þó aðeins fara íram á
sunnudegi eða öðrum frídegi og ekki
meðan á sumarleyfum skólanna
stendur. Nokkru munar á þeim frá
einu sambandsríki til annars og sem
Horst Köhler Angela Merkel
dæmi má nefna að í Bæjaralandi
standa sumarleyfin til 12. septem-
ber. Með það í huga veðja flestir á, að
kosningamar verði 18. september.
Ekki eru allir sáttir við að til kosn-
inga skuli efnt með þessum hætti,
það er að segja að undirlagi ríkis-
stjórnar sem hefur meirihluta á
þingi. Vegna þess ætla fulltrúar
nokkurra smáflokka og nokkrir
þingmenn núverandi samsteypu-
stjórnar jaftiaðarmanna og Græn-
ingja að höfða mál því til ógildingar.
Ekki í fyrsta skipti sem slík
tillaga er borin upp í þinginu
Fyrir þessu er þó tvö dæmi í sögu
þýska sambandslýðveldisins. 1972
tapaði Willy Brandt í atkvæða-
greiðslu um traustsyfirlýsingu en
hann bað um hana vegna þess hve
tæpur stjórnarmeirihluti hans var. I
eftirfylgjandi kosningum tryggði
Á útleið?
GERHARD Schröder, kanslari Þýskalands, yfirgefur þinghúsið í gær eftir
að hann náði fram markmiði sínu að láta fella tillögu um traust til ríkis-
stjórnarinnar. Schröder lagði tillöguna sjálfur fyrir þingið í gær og hvatti
stjórnarþingmenn til að sitja hjá við atkvæðagreiðsluna til að knýja fram
þessa niðurstöðu. Það er þó í höndum Horst Köhler, forseta landsins, að
ákveða hvort þing verði rofið og boðað til nýrra kosninga og hefur hann
þijár vikur til þess. Schröder hefur farið fram á það við forsetann að boðað
verði til kosninga í haust.
Kissinger iðrast
orða um Gandhi
Nýju Delhí. AP. | Varla þykir við hæfi
að leiðtogi risaveldis kalli leiðtoga
annars mikils ríkis „gamla norn“. En
það gerði Richard M. Nixon, þáver-
andi Bandaríkjaforseti, samt í einka-
samtali við þjóðaröryggisráðgjafa
sinn og síðar utanríkisráðherra,
Henry Kissinger, 5. nóvember 1971
er þeir ræddu um Indiru Gandhi,
forsætisráðherra Indlands. Kemur
þetta fram á segulbandsupptöku
sem nú hefur verið birt. Jafnffamt
kom fram að Kissinger var ekki síð-
ur ruddalegur og kallaði indverska
ráðherrann „tík“.
Kissinger, sem nú er 82 ára gam-
all, hefur beðist afsökunar á ummæl-
unum og sagt að hann og Nixon hafi
verið að fá útrás fyrir reiði vegna
steftiu Gandhi. Pakistanar voru þá
sem nú nánir bandamenn Banda-
ríkjamanna en Gandhi, sem átti gott
samstarf við Sovétríkin, undirbjó
styijöld gegn Pakistan og hófust
átökin í desember. Þeim lyktaði með
því að Paldstan klofnaði og til varð
nýtt ríki, Bangladesh.
„Þetta var ekki formlegt samtal,"
sagði Kissinger í gær. „Við vorum að
blása eftir fund [með Gandhi] þar
sem við Nixon forseti lögðum
áherslu á að við hefðum reynt að
koma mjög vel fram við frú Gandhi
og sýna henni gott viðmót. Fundur-
inn olli okkur vonbrigðum. Orðfærið
var dæmigert fyrir Nixon.“ Forset-
inn heyrist m.a. segja um tilraunina
til að blíðka Gandhi: „Við slefuðum
yfir gömlu nornina." Kissinger bætti
um betur. „Indverjar eru nú fjárans
þrjótar hvort sem er. Þeir eru að
hefja styrjöld þarna... Hún var alger
tík en við fengum það í gegn sem við
vildum. Hún getur ekki farið heim til
AP
Indira Gandhi, fyrrverandi for-
sætisráðherra Indlands.
sín og sagt að Bandaríkjamenn hafi
tekið sér illa og þess vegna verði hún
í örvæntingu að fara í stríð.“
Kissinger segir að þessi orðaskipti
hafi ekki endurspeglað stefnu
Bandaríkjanna um þetta leyti. „Ég
harma að þessi orð skuli hafa verið
notuð. Ég virði ffú Gandhi mjög sem
stjórnmálaleiðtoga. Við höfðum ólík
markmið við þær aðstæður sem voru
ríkjandi en hún var mikill leiðtogi
sem vann mikil affek fyrir þjóð
sína.“
Gandhi lét síðar lífið í tilræði en
ætt hennar er ein helsta valdaætt
Indlands. Upplýsingamar um orða-
skiptin í Hvíta húsinu hafa ekki trufl-
að góð samskipti Indverja og Banda-
ríkjamanna sem hafa batnað hratt
síðustu árin.
Time afhendir minnis-
punkta blaðamanns
Hart deilt um fjölmiðlafrelsi og vernd heimildarmanna
í Bandaríkjunum vegna máls tveggja blaðamanna
New York. AFP. | Ritstjórar banda-
ríska tímaritsins Time hafa fallist á
að afhenda sérskipuðum saksóknara
minnispunkta eins af blaðamönnum
þess. Málið snýst um rannsókn á
leka sem varð til þess að opinberað
var nafn eins af njósnurum banda-
rísku leyniþjónustunnar, CIA. Málið
þykir hið alvarlegasta árum saman
vestra þegar kemur að samskiptum
fjölmiðla og dómsvaldsins.
Með ákvörðun sinni vilja rit-
stjórar Time verja blaðamanninn
Matt Cooper og koma í veg fyrir að
hann verði hnepptur í fangelsi. Sak-
sóknari sem rannsakar lekann hafði
fyrirskipað Cooper að koma fyrir
rétt og veita umbeðnar upplýsingar
en sæta fangelsi ella.
Cooper og starfsystir hans á dag-
blaðinu The New York Times, Jud-
ith Miller, hafa bæði lýst yfir því að
þau fari ff ekar í fangelsi en veita
upplýsingar um heimildarmenn sína.
Eiginmaðurinn gagnrýndi
George W. Bush
Mál þetta er nokkuð flókið. Árið
2003 þegar hart var deilt vestra um
réttmæti innrásarinnar í Irak upp-
lýsti íhaldssamur dálkahöfundur,
Robert Novak, að Valerie nokkur
Plame, væri á mála hjá bandarísku
leyniþjónustunni, CIA. Átta dögum
áður hafði eiginmaður hennar, Joe
Wilson, fyrrum sendiherra Banda-
ríkjastjórnar, gagnrýnt þá fullyrð-
ingu George W. Bush forseta að
írakar hefðu reynt að kaupa úran-
íum frá Afríkuríkinu Níger. Wilson
heldur því fram að nafn eiginkon-
unnar hafi verið birt í hefndarskyni.
Slík nafnbirting þykir vitanlega al-
varleg þegar leyniþjónustan er ann-
ars vegar og bindur enda á feril við-
komandi. Blaðamennirnir unnu að
fr éttaskrifum um málið en urðu sem
fyrr segir ekki fyrstir til að birta
nafn Plame. Þau voru á hinn bóginn
kölluð fyrir saksóknara vegna fyrir-
spurna sinna í tengslum við ff étta-
skrifin sem snerust um hvernig
nafni Plame hefði verið lekið í
Novak. Þau áffýjuðu úrskurði þess-
um en svo fór á mánudag að Hæsti-
réttur Bandaríkjanna úrskurðaði að
þeim bæri að koma fyrir rétt innan
viku en sæta ella 18 mánaða fang-
elsi.
Eftir því sem næst verður komist
hefur Novak á hinn bóginn ekki ver-
ið gert að upplýsa hverjir heimildar-
menn hans voru. Segja talsmenn
The New York Times það líklega til
marks um að hann hafi aðstoðað við
rannsóknina.
Frjálst flæði upplýsinga einn af
hornsteinum lýðræðisskipulags
Ritstjóri Time sagði í yfirlýsingu
sem birt var á fimmtudag að niður-
staða þessi hefði orðið til þess að
„hrollur [færi] um alla þá“ sem telja
að fjölmiðlaff elsið beri að verja í
Bandaríkjunum en blaðamennimir
höfðu vísað til þess að það væri
tryggt í stjórnarskránni. Sagði rit-
stjórinn og að frjálst flæði upplýs-
inga væri einn af homsteinum lýð-
ræðisskipulagsins og hélt því efeis-
lega fram að úrskurður réttarins
gæti skaðað það alvarlega. Rit-
stjórar The New York Times hörm-
uðu að Time skyldi hafa ákveðið að
afhenda gögn Coopers og sögðu
málið einstakt í bandarískri réttar-
sögu. Þeir kváðust hvergi mundu
bila í stuðningi sínum við Judith
Miller.
Deilt um hvort blaðamenn megi
neita því að mæta fyrir rétt
Að undanfömu hafa nokkur sam-
bærileg mál kallað fram harðvítugar
deilur vestra. Mál það sem hér hefur
verið rakið þykir á hinn bóginn sér-
lega mikilvægt og stóryrði hafa
hvergi verið spöruð. I grundvallar-
atriðum snýst ágreiningurinn um
hvort réttur blaðamanna til að neita
að mæta fyrir rétt og veita upplýs-
ingar í opinberum málum sem tengj-
ast störfiim þeirra er varinn í stjórn-
arskrá Bandaríkjanna.
Kveðið er á um fjölmiðlafrelsi í
stjómarskránni en árið 1972 úr-
skurðaði Hæstiréttur Bandaríkj-
anna að þessi vemd ætti ekki við í
þeim tilfellum sem nauðsynlegt
þætti að kalla blaðamenn fyrir í al-
varlegum afbrotamálum. Breytti
engu í því efni þótt heimildarmanni
hefði verið heitið því að nafn viðkom-
andi yrði ekki birt.