Goðasteinn - 01.09.1966, Side 68

Helgi Hannesson frá Sumarliðabce:
Þrjár þúfur á barði
Skammt utar en þjóðvegur liggur yfir Rauðalæk í Holtum, renn-
ur lítill mýrarlækur eftir grunnu gili. Það heitir Brekknagil. Þarna
óx víðlendur birkiskógur fyrir þúsund árum. Fám hundruðum
faðma fyrir ofan veginn má finna dálítið valllendisbarð í eystri
gilbarminum. Þar sá ég nýlega nokkrar þúfur, sem ekki vilja hverfa
mér úr minni.
Þrjár þúfur, stórar, tveggja metra breiðar og fjögra til fimm
metra langar. Líkar að lögun leiðum í grafreit eru þær þar í einni
röð og snúa endum saman. En samfelldur kragi lægri þúfna myndar
umgerð kringum þær, hverja um sig, augljósar minjar siginna
tóftarveggja.
Oft hef ég áður séð gömul tóftarbrot, sum innan við aldargömul,
önnur þúsund ára, mörg á ýmsum aldri þar á milli, en þó engin
þessum tóftum lík. Hvergi annarsstaðar sá ég eina þúfu breidda
yfir allt hið gamla gólf. Hvernig urðu þessar þúfur til? Hverskonar
hús voru það, sem stóðu þarna? Hverjir voru þeir, sem reistu þau?
Var það öreiga frumbýlingur, sem reisti þar skála við tæra lind og
átti ekki betri kosta völ? Voru það útlagar þjóðfélagsins, sem föld-
ust þarna um skeið í þéttum skógi? Voru það kannski kristnir menn,
írskir, sem hraktir voru úr hellum sínum, á Brekkum, Ási eða
Ægisíðu, á fyrstu öld heiðins yfirgangs þar í sveit? Voru þetta
skyndiskálar yfirgefnir án ofantöku? Sigu þökin sjálfkrafa ofan í
tóftirnar? Urðu íbúar þessara húsa aldauða úr sótt eða fæðuskorti
og voru huslaðir í flctum sínum? Eða voru þeir drepnir hér og
dysjaðir síðan undir húsum sínum?
Þannig þaulspyr ég út í bláinn, en þögnin er sein til svars.
Ef til vill eru tóftarbrotin yngri en mér virtist við fyrstu sýn.
Þau gætu verið minjar móbyrgja frá miðöld íslandsbyggðar, þegar
66
Goðasteinn