Goðasteinn - 01.09.1966, Síða 74

Haraldur Guðnason bókavörður:
örlagarík kirkjuferð
Mál Sigvalda á önundarstöðum 1683-84-
Langt er nú síðan ég heyrði fyrst nefnda Drápstótt í Austur
Landeyjum. Þar var, er ég fyrst mundi til, hóll eða kofarústir suð-
austur af bænum Krossi, þar sem verið hefur kirkjustaður um
margar aldir. Annar síðasti ábúandinn á Krossi, Guðni Gíslason,
er átti heimili í Skógum síðustu æviárin og andaðst þar í hárri
elli 24. nóv. 1964, reisti fjárhús á þessum stað fyrir mörgum tug-
um ára.
Fáir eða engir kunnu á því greinileg skil, hver sá atburður var,
er varð tilefni þessarar ömurlegu nafngiftar. En allmargir eldri
manna í sveitinni sögðust hafa heyrt, að þar hefði maður verið
drepinn fyrir ævalöngu, en sumir sögðu það munnmæli, að tveir
bændur á leið til Krosskirkju, þar sem þeir hugðust neyta sakra-
mentis, hefðu orðið ósáttir og lauk deilu þeirra svo að til átaka
kom. Fór þá svo, að sá lét lífið, sem lægri hlut beið. Átti þetta að
hafa skeð í nánd við peningshús þetta frá Krossi, er þá hlaut þetta
ófagra nafn.
Áratugir liðu. Þá kom mér í hug að kanna það, hvort nokkrar
frásagnir kynnu að finnast um þcnnan löngu liðna atburð. Ég taldi
mig fljótlega finna þá slóð, er til hans yrði rakin, og hverfum við
þá tæpar þrjár aldir aftur í tímann, til ársins 1683. -
Árbækur Espólíns segja m. a. frá atburðum þessa árs á þessa
leið: „Segja og sumir að Jón Valdason að austan, er misþyrmt
hafði nábúa sínum á messuleið til bana, væri þar (á alþingi) aftek-
inn.“ Og bætt við innan sviga: „Hann hét heldur Sigvaldi Jónsson.“
Á þessari frásögn er lítt að byggja, svo ónákvæm er hún. En
stutt frásögn Vallaannáls tekur af öll tvímæli um það, hvar atburð-
72
Goðasteinn