Úrval - 01.05.1981, Blaðsíða 21

GETUR AMERÍKA UNNIÐ BÍLASTRÍÐIÐ?
19
fólks hefur atvinnu af honum. Yfír
200 þúsund störf í bílaiðnaðinum
hafa þegar verið lögð niður, mörg
endanlega. Tvisvar sinnum sá fjöldi í
tengdum atvinnugreinum hefur
misst störf sín.
Viðvörun ekki skeytt
Hvað fór úrskeiðis? Næstum allt.
En mesta sök eiga þó bílafram-
leiðendurnir sjálfír. Um það eru allir
sammála, meira að segja þeir sjálfir.
Eftir heimsstyrjöldina síðari, þegar
Ameríkanar keyptu meira af bílum
en afgangurinn af heiminum saman-
lagt, varð Bandaríkjamarkaður
eðlilegt mark bílaiðnaðarins í Evrópu,
sem þá var að rísa úr rústum, og síðar
japanskra bíla. En það var ekki fyrr en
1959, þegar litlir „innrásarbílar”,
með Volkswagen bjölluna í broddi
fylkingar, höfðu náð tíunda hluta af
bílamarkaðnum í Bandaríkjunum, að
þeir Þrír stóru (Ford, GM og Chrysler)
fóru sjálfír að framleiða litla bíla. Sala
á erlendum bílum datt niður í tæp
fimm prósent 1962 en fór síðan að
aukast aftur. Þegar Japanir ruddust
fyrir alvöru inn á markaðinn áratug
síðar kom fram önnur „kynslóð”
innrásarvarna, svo sem Vega frá GM,
Pinto frá Ford og Aspen/Volare frá
Chrysler. Við þetta dró heldur úr sölu
innfluttra bíla um skeið.
En Detroit sýndi lítinn áhuga á
litlum bílum sem gáfu lítinn hagnað
hver um sig. Jafnvel þeir bandarísku
smábílar, sem boðið var upp á, voru
ekki annað en smækkaðar útgáfur af
stærri bílum, oft illa gerðir og
hroðvirknislega hrúgað saman með
14-15 lítra meðaleyðslu af bensíni á
hverja 100 km. Svo sneri Detroit sér
aftur að stóru lúxusbílunum -— sem
gáfu góðan hagnað hver um sig og
voru aðalsmerki Detroit — og létu
innfluttum bílum eftir 15 prósent af
markaðinum.
Svo kom olíukreppan, runnin
undan rifjum araba 1973-’74. Þá varð
eldsneytisskortur og langar biðraðir
við bensínstöðvarnar. Þetta hefði átt
að kveikja viðvörunarljós í mæla-
borðunum í Detroit. En eftir fyrsta
áhyggjukastið, sem olli tíma-
bundinni stórsölu á litlum bílum,,
„snerum við okkur aftur að stóru
bílunum eins og ekkert hefði í
skorist,” segir Philip Caldwell,
stjórnarformaður Ford.
Þessu næst kom stjórnmálakreppan
í íran 1979. í kjölfar hennar kom enn
hækkun á eldsneytisverði og veruleg
hækkun á bensínverði heima
í Bandaríkjunum, en því hafði
með niðurgreiðslum verið hald-
ið í 60-65 sentum gallón-
inu (16-17 sentum lítrinn).
Afleiðingin var sú að á tæpu ári
meira en tvöfaldaðist bensínverðið og
Bandaríkjamenn hurfu á einni nóttu
svo að segja frá stórum bílum og
miðlungs, sem voru 60 prósent af
framleiðslunni í Detroit, og hölluðu
sér að neyslugrönnum smábílum.
Bandarísku verksmiðjurnar sátu uppi
með bensínhákana, jafnvel þótt þær
slægju af þeim allt upp í 500