Sveitarstjórnarmál - 2021, Side 39

af raunkostnaði, eða sem næst því,
við meðhöndlun úrgangsins sem hann
losar sig við, hafi ekki verið innleidd
framleiðendaábyrgð á þeim úrgangi.
Sveitarfélög þurfa því að innheimta gjald
þar sem tekið er mið af magni úrgangs,
gerð, losunartíðni, frágangi úrgangs og
öðrum þáttum sem hafa áhrif á kostnað
við meðhöndlun úrgangs. Þó verður
áfram heimilt að innheimta allt að 25% af
heildarkostnaði sveitarfélags í formi fasts
gjalds. Fyrstu tvö árin frá því að þessar
kröfur koma til framkvæmda, til 1. janúar
2025, má þetta hlutfall vera 50%. Þessar
breytingar innleiða greiðsluregluna með
betri hætti en núverandi fyrirkomulag um
fast gjald þar sem heimili og rekstraraðilar
geta lækkað kostnað sinn með því að
takmarka úrgang er fellur til og flokka
hann vel. Í ljósi þess að förgun úrgangs
með urðun eða brennslu er oft á tíðum
ódýrari farvegur en endurvinnsla hefur
löggjafinn einnig heimilað sveitarfélögum
UMHVERFISMÁL
39
Með mikilli einföldun
má segja að stærstu
breytingarnar sem krefjast
góðs undirbúnings við
innleiðingu er annars
vegar flokkun og
söfnun heimilisúrgangs
í þéttbýli og hins vegar
hvernig innheimta skal
gjald af einstaklingum
og lögaðilum fyrir alla
meðhöndlun úrgangs.
vegar flokkun og söfnun heimilisúrgangs
í þéttbýli og hins vegar hvernig innheimta
skal gjald af einstaklingum og lögaðilum
fyrir alla meðhöndlun úrgangs.
Sérstök söfnun heimilisúrgangs
Frá 1. janúar 2023 munu taka gildi
strangari reglur um sérstaka söfnun
heimilisúrgangs og er almenna reglan sú
að safna skal eftirfarandi úrgangsflokkum
í sér ílát eins og sjá má á töflunni hér að
ofan.
Þó er lagt upp með að hægt sé að
veita undanþágu frá meginreglu um
sérstaka söfnun að uppfylltum nánari
skilyrðum sem ráðherra er heimilt að
setja í reglugerð. Þau skilyrði eru m.a.
að blönduð söfnun tiltekinna tegunda
úrgangs hafi ekki áhrif á möguleika til
endurnýtingar þeirra og að slík söfnun
tryggi sambærileg gæði úrgangs og
fæst með sérsöfnun, að sérstök söfnun
skili ekki betri heildarniðurstöðu fyrir
umhverfið eða að sérstök söfnun sé ekki
tæknilega möguleg eða hafi í för með
sér óhóflegan kostnað. Almenna reglan
verður að hvorki verður heimilt að urða né
senda til brennslu þær úrgangstegundir
sem safnað hefur verið sérstaklega í
nafni endurnotkunar eða endurvinnslu.
Innheimta skal eftir magni
og tegund úrgangs frá hverri
fasteignaeiningu
Það verða einnig miklar breytingar
á innheimtu fyrir söfnun og aðra
meðhöndlun úrgangs. Frá og með 1.
janúar 2023 verður innleidd svokölluð
greiðsluregla sem er ein af meginreglum
umhverfisréttarins. Inntak hennar er
að sá borgi sem mengar eða sem
hefur með höndum umsvif sem hafa
áhrif á umhverfið. Það er því handhafi
úrgangs sem jafnan skal standa straum
að hækka gjaldskrá fyrir förgun svo lengi
sem sú hækkun skili sér til lækkunar
gjaldskrár fyrir t.d. úrgang er fer í
endurvinnslu. Þannig geta sveitarfélög
enn frekar stuðlað að betri flokkun og
jákvæðum umhverfislegum ávinningi.
Skammur tími til stefnu –
undirbúningur þarf að hefjast
strax
Sveitarfélög hafa óumdeilanlega
skamman tíma til að tryggja að sérstök
söfnun úrgangs og gjaldheimta verði í
samræmi við lögin hinn 1. janúar 2023
enda aðeins um 15 mánuðir til stefnu. Í
stefnu umhverfis- og auðlindarráðherra
,,Í átt að hringrásarhagkerfi“ eru tvær
aðgerðir sem sérstaklega eiga að styðja
við innleiðingu þessara breytinga hjá
sveitarfélögum og eru báðar aðgerðirnar
komnar í vinnslu í samstarfi við
sambandið.
Fyrstu skref hjá sveitarfélögum
Sveitarfélög fá því góð verkfæri í
hendurnar til að styðja við innleiðingu
hringrásarhagkerfisins þegar þessum
verkefnum er lokið nú á haustmánuðum
og er lögð áhersla á að þessar
afurðir fái vandaða kynningu fyrir
sveitarfélögum. Fram að þeim tímapunkti
er þó mikilvægt að hefja undirbúning
að innleiðingu breytinganna. Samband
íslenskra sveitarfélaga vill sérstaklega
hvetja sveitarfélögin til þess að auka
samstarf sín á milli um helstu þætti
úrgangsstjórnunar og auka samræmi í
úrgangsmálum.
Tryggja þarf að kjörnir fulltrúar og
starfsfólk hafi svigrúm til að kynna sér
breytingar í málaflokknum og gera ráð
fyrir fjármagni til að hefja undirbúning á
innleiðingu þeirra. Á árinu 2022 munu
sveitarfélög einnig þurfa að endurskoða
þau þrjú lykilstjórntæki er sveitarstjórnir
hafa til að stýra úrgagnsmálum, þ.e.
svæðisáætlun um meðhöndlun úrgangs,
samþykkt um meðhöndlun úrgangs og
gjaldskrá fyrir meðhöndlun úrgangs.
Einnig er mikilvægt að sveitarfélög
haldi vel utan um hvaða kostnað
framleiðendaábyrgð á að ná yfir og
gæta þess að sá ábati sem leiðir af
aukinn framleiðendaábyrgð skili sér til
sveitarfélagsins. Jafnframt er mikilvægt
Sérstök söfnun við
íbúðarhús og hjá
lögaðilum í þéttbýli
Sérsöfnun í
grenndargáma
Sérsöfnun í
nærumhverfi íbúa
Pappír og pappi Málmar Spilliefni
Plast Gler
Lífúrgangur (garða-
úrgangur undanskilinn)
Textíl
Blandaður úrgangur