Mímir - 01.06.1981, Blaðsíða 85

Sýslumannsfrúin í Hjálmholti má ekki til
þess vita að hann sé lokaður inni og járn-
aður, en það verður til þess að hann slepp-
ur úr varðhaldinu (39.—40. kafli). Loks er
honum komið fyrir í Óseyrarnesi, og eru
tvær hugsanlegar ástæður tilfærðar:
Honum [þ. e. sýslumanni] virtist einsætt að hafa
Sigurð innilokaðan og þó í járnum. En það mátti
kona hans eigi vita; hún kenndi svo sárt í brjósti
um hinn ógæfusama mann, sem hún vissi, að
hlaut að líða mjög illa, þó hann ljeti sem minnst
á því bera, og fannst því meiri þörf á að ljetta
byrði hans en þyngja. [. . .] Sumra sögn er líka,
að honum [þ. e. sýslumanni] hafi borizt sá orða-
sveimur, að fósturdóttir hans væri Sigurði of
eftirlát. En hin fyrtalda orsök var nóg. (226)
Jón Helgason hefur grafið upp tvö bréf
frá þessum tíma, skrifuð af einum manni og
send sama kunningja, þar sem því er haldið
fram í tvígang að Sigurður hafi harnað vinnu-
konu sýslumanns (J. H. 1962). Er ekki að
efa að sú sögn hefur komist á kreik. En hvort
munnmælin hafa breytt vinnukonu í fóstur-
dóttur sýslumanns skal ósagt Htið. Hitt er
víst, að þessa sögn er ekki að finna í sögunni,
svo tæplega hefur hún orðið langlíf hver
sem ástæðan nú er.
3. Sipjirður og sjálfstæðisbarningur
íslenskra.
Vist Sigurðar í kóngsins Kaupinhöfn hef-
ur greinilega orðið hápunktur hetjudáða hans,
og bá ekki síst beir atburðir er kostuðu hann
að lokum lífið. I sögunni eru þrjár sagnir sem
öllum her saman um að hann hafi orðið
manni að bana í rasphúsinu. Frásögnin er á
þessa leið:
Ein er sú, að hinir rasphússfangarnir hafi viljað
fá Sigurð í fjelag með sjer til að drepa fangavörð-
inn, er öllum ber saman um, að hafi verið mjög
harður, barið þá, er eigi gátu lokið ákvæðisverki
sínu, en sett þeim þó mikið fyrir. En Sigurður
lauk því ætíð vel, enda barði fangavörður hann
aldrei. Sigurður neitaði að ganga í þenna fjelags-
skap. Hinir frýjuðu honum þá hugar, og kváðu
þess von, að íslendingurinn væri huglaus. Hann
mælti þá: „Meðan fangavörðurinn leggur ekki
illt til mín, legg jeg ekki illt til hans heldur; en
gjöri hann það að fyrra bragði, er hann feigur“.
Peim datt þá ráð í hug, er þeir vissu að hrífa
mundi til að koma Sigurði til að vinna vígið, er
þeir höfðu ei áræði til sjálfir: Peir rægðu hann
við fangavörðinn, svo hann varð fokreiður, æddi
að Sigurði, þar sem hann var við verk sitt, og
sló hann með sprota sínum. En eigi fjekk hann
tíma til að slá nema eitt höggið, því Sigurður
snerist við honum og rak raspinn í gagnaugað,
svo hausinn brotnaði. Önnur sögnin er sú, að
Sigurður sá fangavörðinn berja mann, einn af
föngunum, sem eigi hafði getað gjört fangaverði
til hæfis, en var veikburða og lítilsigldur. Sig-
urður kenndi í brjósti um manninn og tók að
ieggja honum líknaryrði við fangavörðinn. Hann
brást reiður við, því hann gat eigi þolað, að
fangi gjörði sig svo djarfan, að skifta sjer af að-
gjörðum hans; rak hann sprota sinn um þvert
enni Sigurðar, svo að sprakk fyrir og blóðið lag-
aði úr honum. Varð Sigurði þá skapfátt og veitti
fangaverði bana. Priðja sögnin er sú, að fanga-
vörðurinn hafði sett einn af föngunum til verk-
stjóra yfir hina. Sá skipaði einu sinni sem oftar
til verka. Var þá um eitthvert örðugt verk að
tala, sem einhver fanganna átti að gjöra. Sagði
verkstjóri, að rjettast væri að hinn „stóri og
sterki íslendingur" gjörði það. Sigurður hefði
þá spurt, hvar fyrir hann skipaði sjer allt af það
sem verst væri. Hinn anzaði því ekki, en leit
reiðulega til Sigurðar; hljóp svo frá honum ofan
stiga — því þeir voru uppi á lofti, — Sigurður
hljóp eftir honum, og er ofan kom, þreif hann
annari hendi í fötin á brjósti verkstióra og skelldi
honum niður, en með hinni þreif hann brauð-
hníf, sem lá þar, og rak í gegn um hann.
(242—44)
Eins og sjá má ber hér allnokkuð í milli.
Brynjúlfur tortryggir einkum síðasttöldu
sögnina, enda er hún í nokkurri mótsögn við
hinar tvær. Hún er höfð eftir Einari Snorra-
svni sem verið hafði ,,8 ár samtíða þeim Jóni
Geirmundssyni og Kolbeinssonum [félögum
Sigurðar] í festingarerfiði í Kaupmannahöfn“
(244nm). Sögumaður stendur því ekki all-
fjarri atburðum, enda kemur í ljós að sögnin
hans er síst fjær raunveruleikanum en hinar
tvær. Sú fyrsta er höfð eftir almennum munn-
mælum, en sú í miðið eftir Grími Thomsen4)
að því er Brynjúlfur segir sjálfur.
83