Mímir - 01.06.1981, Blaðsíða 100

öflum sundrungar, upplausnar og dauða var
sigur vís. Þessi svartsýni er, þegar tekið er
mið af afstöðu frumstæðra þjóða til náttúr-
unnar, ekkert annað en ískalt raunsæi. Nátt-
úran var eins og hvert annað hús, hvers staf-
ir fúna; sú regla sem var á henni var ekkert
gefið, engan veginn var á það að trevsta að
sólin kæmi upp aftur að morgni, og það þurfti
að hjálpa vorinu af stað með fórnar- og helgi-
athöfnum. Þessi afstaða virðist, eins og J.
R. R. Tolkien hefur bent á í ritgerð sinni,
„Beowulf; the Critics and the Monsters",
liggja að baki sögunni um Bjólf. En í Bjólfs-
kviðu er staða mannsins í heiminum „trag-
isk“, það eitt að vera maður er harmsögulegt
hlutskipti. Og eins og áður er bent á, þá eru
bað ekki hvað síst þeir óvinir sem Bjólfur
á í höggi við, sem gera tilveru hans hálf-
skuggalega. Um þetta segir Tolkien:
,,‘The Northern Gods', Ker said,15) ‘have an
e^cultant extravagance in their warfare which
makes them more like Titans than Olvmpians;
only they are on the right side, though it is not
the side that wins. The winning side is Chaos
and unreason’ — mvthologically, the monsters
— ’but the gods, who are defeated think that
defeat no refutation'. And in their war men are
their chosen allies, able when heroic to share in
this ‘absolute resistance', perfect because without
hope!“1(i)
Síðan segir Tolkien að Bjólfur sé að beri-
ast við þá sömu óvini og ógnuðu beimsmvnd
heiðninnar, þótt gömlu guðirnir séu borfnir
af sjónarsviðinu og efnið kristnað að nokkru
og óvinirnir tengdir Kain og risum fyrstu
Mósebókar, („Now the heroic figures, . . .
remained and still fought on untill defeat.
For the monsters do not depart, whether the
gods go or come.“)17) þá víkur hann nokkuð
að því að bera saman grtsku og norrænu guð-
ina og segir síðan:
,,It is the strength of the northern mythological
imagination that it faced this problem, put the
monsters in the centre, gave them victory but no
honour, and found a potent but terrible solution
in naked will and courage."18)
Þótt Sigurður Eddukvæðanna teljist björt
hetja, tilheyrir hann, eins og Bjólfur, þeirri
heimsmynd sem hér var lýst. Orlög hans eru
miklu ,,harðari“ en þau sem Akkilles varð
að lúta og hann tekur þeim af miklu meira
æðruleysi. Tilvera hans, eins og Bjólfs, er
algerlega laus við þann gáska sem einkennir
tilveru Akkillesar. Sigurður er samt ekki
fyrst og fremst neinn verndari alþýðunnar,
eða framvörður í liði guða og manna gegn
jötnum og skrímslum eins og Bjólfur, heldur
sjálfhverf hetja eins og Akkilles. Þó verður
ýmislegt í fari Sigurðar best skýrt út frá
þeirri hugmynd, að einhverntíma á þróunar-
ferli sagnanna hafi hann samt haft svipað
hlutverk og Bjólfur, þótt það sé lítt áberandi
í þeim gerðum sem við þekkjum af sögu hans
(sbr.: það sem er áður sagt um lagskiptingu
hetiusagna).
Flin norræna hetjuhugsjón var ,.harðari“
en hin gríska, bví um meira var að tefla og
áherslu þá sem lögð er á lærdóm Sigurðar má
skýra þannig að hjá þeim norrænu mönn-
um sem skópu sögurnar, er valdið yfir nátt-
úrunni nauðsynlegt, galdurinn skiptir sköp-
um um tilveru þeirra, það varð að hiálpa
náttúrunni gegn upplausninni. Og aðferðin
til þess var galdur, eða lærdómur og viska.
En lærdómurinn var fvrst og fremst tengdur
því að hafa vald á umhverfinu, en ekki því
að muna ártöl úr mannkvnssögunni eða ann-
að þessháttar. Og bótt Siaurður sé fvrst og
fremst siálfhverf hetja, þá benda drekavíg
hans og lærdómur til, að hann hafi ekki að-
eins líkst Óðni, heldur að nokkru leyti haft
sama hlutverk og hann og aðrir æsir, að verja
náttúruna gegn ásókn jötna og skrímsla.
Þótt Sigurður vegi Fáfni til fjár, þá á Fáfn-
ir sér enga málsvara meðal guðanna, þvert
á móti er hann og allt hans hyski óvinir guð-
anna (sbr.: frásögn Völsungasögu af uppruna
Niflungagullsins). Aftur á móti á fljótsguð-
inn sem Akkilles berst við sína fulltrúa á
Ólympstindi. Flann er „fóstri Seifs“.19) og
telst sjálfur til guða. Það sama má segja um
98