Mímir - 01.06.1981, Blaðsíða 105

aldrinum 15—37 ára (Þóra Elfa Björnsson
os; Jón úr Vör), og a. m. k. virðist ekki unnt
að greina neinar línur í skáldskapnum eftir
aldri og þjóðfélagsstöðu skáldanna. (Fyrstu
ljóðabækur þeirra Einars Braga og Jóns Ósk-
ars sem Eysteinn telur verulega módernar
koma heldur ekki út fyrr en á seinni helmingi
sjötta áratugsins, Regn í maí 1957 og Nóttin
á herðum okkar 1958, en bað sama ár komu
út margar módernar ljóðabækur aðrar). Er
bá ekki hugmyndin um atómskáldin fimm
bara meiriháttar goðsögn? Til gamans má
soyrja: Hvað eiga bækur eins og t. d. Imbru-
da&ar og Svartálfadans sameiginlegt annað en
útgáfuárið 1951? Hvað réttlætir bað að höf-
undar beirra eru settir undir sama hatt? Svör
við slíkum spurningum er ekki að finna í
bók EÞ. Einnig hefði verið æskilegt að fialla
nokkuð um ýmis vngri skáld bar sem bókin
er ekki einskorðuð við upphaf módernismans
beldur er atómskáldunum fvlgt allt til 1978
(Orvamælir Hannesar Sigfússonar). Með
bessu fæst sú mvnd að ekkert hafi gerst í ís-
lenskum skáldskap síðan fimmmenningarnir
komu til sögunnar, og raunar má lesa það út
úr Jokaorðum bókarinnar að bæði atómskáld-
in og önnur skáld séu enn að vrkia of it sama
far og á bví herrans ári 1951. Er kannski um
að ræða stöðnun í íslenskri lióðagerð? EÞ
segir: „Um afleiðingar og áhrif bragbrevting-
arinnar verður ekki fiölyrt í bessu riti. Áhrif-
in eru í höfuðatriðum augliós og ótvíræð.
Þau má mest marka af því að eftir að atóm-
skáldin brntu módernismanum braut, yrkja
vnvri skáldakvnslóðir ekki lengur í hinum
hefðbundna stíl nema í skopkvæðum. Ungu
skáMin hafa æ síðan notfært sér bað form-
gerðarfrelsi sem atómskáldin innleiddu í
lióðagerðina. Það er siálfsagt mál, þau eru
borin til þess arfs.“ (289). Hvað merkir orð-
ið ,.formgerðarfreIsi“ og hver er andhverfa
bess? Og hvers vegna hefur ekki einhver
bent Eysteini á vmis ung skáld sem vrkja í
þrælbundnu máli, svo sem Megas og Þórarin
Eldjárn?
Einn höfuðgalli á bók Eysteins er þannig
gagnrýnislaus dýrkun á módernismanum og
atómskáldunum. Hann tekur sér stöðu við
hlið þeirra, sér skrif þeirra sem æðstan sann-
leika, ljóðin sem hina sönnu list. Atómskáld-
in eru hetjurnar sem unnið hafa sigur á ofur-
valdi rímhefðarinnar. Hins vegar virðist hann
ekki athuga það að bau hafa skapað sína eig-
in hefð sem nútímaskáld verða að sigrast á.
EÞ stendur með bragbreytingamönnum
og á móti andstæðingum þeirra. Hann leggur
dóma á málstað ,.rímhefðarinnar“, en lætur
nýjungamennina tala sínu máli sjálfa. Bent er
á mótsagnir hiá andstæðingum bragbreyting-
ar (181) en skoðanir hinna teknar sem hinn
stóri sannleikur. Þannig er eins og EÞ hafi
ekki tekist að líta atómskáldin í þeirri sögu-
legu fiarlægð sem nauðsvnleg er til að fá
heildarsýn vfir viðfangsefnið.
Eins og áður hefur komið fram er bók EÞ
ekki „hugmyndafræðileg úttekt á íslenskum
lióðum módernismans“ (10). Höfundi er fyrst
og fremst hugleikið að ,.sýna“ og ,,kanna“
og láta þannig viðfangsefnið skýra sig siálft.
Þannig dregur hann sialdan sjálfstæðar álvkt-
anir, túlkar varla, og það sem verra er; Ies-
andinn er en.gu nær um heimsmynd þá og
hugmvndafræði sem ljóð skáldanna birta og
knúði á um brevtingar. Höfundur leitar ekki
til lióðanna sjálfra heldur bvggir gagnrýnis-
laust á öðrum heimildum, einkum á sjálfs-
túllcun skáldanna.
Flestar þær mótsagnir sem finna má í bók-
inni stafa af gagnrýnislevsi höfundar og
hringlandahætti hans með heimildir, en einnig
því hversu utanveltu viðfangsefnið er, Ijóðin
sjálf. Þau virðast handan og utan við hug-
myndafræði og sögulegan tíma. I þeim eru
engar hliðstæður fundnar við þann breytta
þjóðfélagsveruleika sem þó á að vera undir-
rót móderns skáldskapar. Að okkar mati er
ekki unnt að nálgast kjarna viðfangsefnisins
án þess að taka hugmyndafræði skáldanna
með í reikninginn eins og hún birtist í ljóð-
um þeirra. Ekki hvað síst hlýtur hugmynda-
103