Mímir - 01.06.1981, Blaðsíða 84

hann þá verið látinn laus og farið þangað, sem
hættan var, og lagað það sem þurfti. Hafi skip-
stjóri sagt, að þeir ætti honum líf að launa og
lofað að biðja honum náðar af konungi. En er á
höfn var komið, hafi skipstjóri gjört mönnum
veizlu, hafi Sigurður þá drukkið um of og orðið
svæsinn og slegið einn af skipsmönnum. Hafi
skipstjóri þá sagt, að eigi mundi tjá að biðja
fyrir ógæfu hans, og hafi eigi orðið af því.
(231)
Þannig er að skilja á munnmælunum að Sig-
urður hafi fengið tækifæri til náðunar svip-
að og Grettir, en ógæfa hans orðið til að
ónýta það. Ekki veit ég hversu algengt það
hefur verið að dæmdum stórglæpamönnum
hafi verið haldin ,,partí“ við komuna til
Hafnar, né heldur um möguleika skipstjóra
til að fá þá náðaða hjá kóngi sínum, en grun-
ar þó að hvort tveggja hafi verið fremur fá-
títt. Um áfengisneysluna er það að segja, að
hún er nefnd fyrr í sögunni í sambandi við
bæjarbraginn á heimili þeirra Gottsveins-
sona:
Það orð lá á, að heimilisbragurinn hefði versnað,
eftir því sem börnin stálpuðust. Var Sigurði
einna mest um það kennt, hann þótti svæsnast-
ur. Það bætti og eigi um, að allir bræðurnir,
nema Tón eldri, hnegðust [svo] til drykkjuskap-
ar, er þeir uxu upp. (64)
Á móti kemur hins vegar að í lýsingu sinni
á Sigurði finnst Þórði sýslumanni af einhverj-
um sökum ástæða til að láta eftirfarandi orð
falla:
Han bruger ingeslags Tobak og giör heller ikke
meget af Brændeviin, som, hvis han drikker det,
ikke ophidser ham, men hellere giör ham meer
stille. (Bréfab. Árn. III, 7, nr. 567).
Þó ekki sé mikið á þessum ummælum að
byggja sýna þau þó að ekki hafa allir verið
á einu máli um vínhneigð Sigurðar eða
svæsni hans undir áhrifum.
Hvað sem öðru líður má af framansögðu
slá því föstu að frásögn Brynjúlfs beri svip
af Grettlu. Þessi dæmi styðja einnig þá til-
gátu að Sigurður hafi í munnmælunum orð-
ið eins konar hetja sem dregið hafi að sér
minni annars staðar að og þá ekki hvað síst
úr goðsögninni um Gretti (sbr. Óskar Hall-
dórsson 1977). Það styður sú staðreynd að
ógæfuhugmyndin er lítt áberandi í sögunni
í heild og finnst varla utan þeirra dæma sem
hér hafa verið tekin. Reyndar má benda á
að Brynjúlfi sjálfum var Grettla allhugleikin
eins og athuganir hans á staðfræði sögunn-
ar bera með sér (Br. J. 1910). Því má ekki
útiloka þann möguleika að hann hafi sjálfur
fágað fyrrgreindar sagnir og þannig vitandi
eða óafvitandi aukið Grettlueinkenni þeirra.
Líklega væri þá áhrifa hans einkum að Jeita
í tilsvörunum. Svo mikið er víst, að hann
hefur ekki farið að spinna upp heilar sagnir
og fella þær inn í söguna. Hitt er alls ekki
hægt að útiloka, að hann hafi meitlað til-
svörin, og líkingin við Grettlu þá orðið enn
meira sláandi en ella. Hafi hann krukkað
eitthvað í umræddar sagnir hefur aðeins orð-
ið á þeim stigsmunur en ekki eðlis. Grettis-
mótívið er að finna í kjarna þeirra ekki síð-
ur en í þeim orðum sem persónum eru lögð
í munn.
Nú er ekki svo að skilja að Sigurður verði
holdtekja Grettismýtunnar. Til þess eru þeir
í mörgu tilliti allt of ólíkar fígúrur. M. a. s.
kraftadella þeirra brýst út á ólíkan hátt.
Grettir vegur mann og annan og iðkar lyft-
ingar þess á milli meðan Sigurður brýtur
hlekki sína og sýnir frækileg stökk, en fyrra
atriðið er stutt heimildum eins og áður var
getið. Því má a. m. k. slá föstu að Sigurður
hafi verið illa haldinn af kraftadellu á töluvert
háu stigi, eða svo er að sjá af vitnisburðin-
um sem hann fékk í fangelsinu og ummæl-
um sýslumanns í sömu veru. Samanburður-
inn við Gretti sýnir hins vegar tilhneigingu
munnmælanna til að forma hann í Grettis-
mótinu.
Eitt höfuðeinkenni útlagamýtunnar, og
þar með Grettis, er að útlaganum verður vel
til kvenna (sbr. Óskar Halldórsson 1977:
634). Ekki er laust við að saga Brynjúlfs
ljái Sigurði þessi einkenni þó í smáu sé.
82