Mímir - 01.06.2023, Blaðsíða 27

25Mímir 53 - Mímishöfuð
Pólitískt gildi listanna
Jafnvel þó þessi röksemdafærsla ætti að nægja til að senda
leiðinlega verkfræðifrændann hugsandi heim þá er samt
hægt að ganga lengra. Á meðan hann einskorðar heimsmynd
sína við hagnað og pólitískt gildi hefur hann sjálfur lítinn
skilning á fyrirbærinu og sömuleiðis á hvaða þættir hafa þar
áhrif. Hugvísindi hafa nefnilega mikið pólitískt afl. Fyrir utan
þá augljósu staðreynd að mestöll pólitík byggir á heimspeki,
hvort sem sú heimspeki sé frelsi, jafnrétti, hvort Hobbes eða
Marx eigi þar helst í hlut, þá má fara lengra aftur í tímann og
benda á Plató. Séu bókmenntirnar skoðaðar sérstaklega er gott
að líta til hugmynda hans um besta mögulega ríkið. Hans
hugmyndir eru líka heldur frumstæðar, byggja á þröngsýnu
pólitísku gildi og skilningi síns menningar og tíma, en þó
má einkum benda til þess að Plató bar mikinn óhug til
listamanna og einkum skálda. Hann vildi ekki að skáld
fengju að iðka sína list í Ríkinu hans, einmitt vegna
þess að þau höfðu of mikið vald, voru of hættuleg, þ.e.
höfðu of mikil áhrif. Áhrifin sem hann var hræddur
við höfðu þó meira að gera með að skáld væru að villa
fyrir almenningi. Hræðslan við áhrifin stendur þó, og
enn í dag eru bækur bannaðar vegna þess. Pólitísk
áhrif skáldsins eru því aldagömul saga og eiga enn við í
dag (Wurth & Rigney, 2006, bls. 319-20).
Við þurfum ekki að hylla Plató, þvert á móti þarf að
standa á móti hans hugmyndum – en þó er hægt að líta til
hans afstöðu til listanna, hún hefur enn raunverulegt vægi.
Þetta á ennþá við í dag. Enn eru bækur bannaðar víðsvegar
um heim. Nasistar hefðu aldrei brennt bækur ef bókmenntir
hefðu engin pólitísk áhrif. Auðvitað þarf það markmið að ná
fram áhrifum með því að nota ræðu og rit af mikilli þekkingu,
en það er einmitt það sem nemendur á Hugvísindasviði læra.
Þannig að næst þegar þessi leiðinlegi verkfræðifrændi þinn
sem kýs Sjálfstæðisflokkinn eða Flokk fólksins kemur til þín
í skírnarveislu nýfæddrar frænku þinnar og gerir þér lífið leitt,
gagnrýndu hann tilbaka.