Læknaneminn - 01.01.2017, Side 97

Sk
em
m
tie
fn
i
96
Læknisfræðin þá og nú er um margt ólík og
ýmislegt sem áður var talið nauðsyn er nú barn
síns tíma. Þó eru til hlutir sem standast tímans
tönn. Hér grípum við í hið klassíska rit „Der
Mensch gesund und krank“ eftir dr. Fritz Kahn
sem gefið var út í Zurich árið 1939. Eins og alvita
er var bókin endurútgefin á íslensku í ritstjórn Dr.
Med. Gunnlaugs Claessen undir titlinum „Bókin
um manninn“ árið 1946. Ritstjóra var hug ­
leikið bókaflóðið mikla í inngangsorðum sínum:
,,Ýmsir sakna þess, hve fátt er um fræðileg
rit í bókaflóðinu mikla hér á landi, á móts við
allar skáldsögurnar, ævisögurnar, fornritin,
ljóðmælin og þess háttar bókmenntir. Víða
erlendis eru gefin út alþýðleg tímarit og
bækur í flestöllum greinum vísindanna, ekki
síst náttúrufræði [...] Það er trúa mín, að jafnt
leikum sem lærðum sé gagnlegt að kynna sér
undirstöðuatriðin í líffæra- og
lífeðlisfræði mannsins.‘‘

Um er að ræða yfirgripsmikið rit þar sem kappkostað er að lýsa undrum
mannslíkamans með aðgengilegum og alþýðlegum hætti svo það gagnist
hinum almenna lesanda. Bók þessi tekur til tæplega 900 blaðsíðna og
eru efnistökin fjölbreytt. Einkennandi er frásagnarstíllinn sem byggir
ekki á þurri upptalningu heldur kvikri og lifandi umfjöllun fullri af
eldmóð um spennandi grundvallaratriði læknisfræðinnar. Fjallað er
um frumurnar, beinagrindina, vöðvana, hringrás blóðsins, öndunina,
meltinguna, taugakerfið, húðina, skyn færin og kynferðislífið.
,,Þekkingin um mannslíkamann er ein grein
náttúruvísindanna. Flestir eru hugsandi um
sjálfa sig og heilsu sína. En þekkingin um
gerð líkamans og athafnir er svo fátækleg hjá
almenningi, að menn vita vart, hvað það er,
sem ræður lögum og útliti mannslíkamans.
Fræðslan um manninn hefur einkum beinzt
að því að kynna mönnum eðli og orsakir
sjúkdóma, en síður verið frætt um það, sem
ósjúkt er og mannheilt.‘‘

Þrátt fyrir að þetta sé að mörgu leyti enn góður og gildur texti eru sum
atriði sem þykja stinga í stúf í dag. Hér birtum við nokkrar teiknaðar
myndir með skemmtilegum myndatextum úr bókinni. Vert er að hugsa
sér hvernig horft verður til þeirra rita sem útgefin eru í dag eftir rúm 70
ár eða árið 2088.
Maðurinn myndast úr þremur frumlögum, og úr hverju þeirra vaxa
mörg líffæri. Úr innlaginu vaxa meltingarfærin (1), úr miðlaginu
vex beinagrindin, vöðvar, æðar og blóð (2), en úr útlaginu húðin og
taugakerfið (3).
Mannshjarta. Efst til hægri á myndinni: Þverskurður af hjartanu.
Neðst til vinstri: Smásjárstækkun á hluta af hjartavöðvanum.
Hannes Halldórsson
fimmta árs læknanemi 2016-2017
1946