Fróðskaparrit - 01.01.1991, Page 129

LEIKAR OG LÆRDAR
133
Um løgtingsviðgerð í 1861 skrivaði Nap.
Nolsøe til Sundhedskollegiet:
»... I sidste Lagthingssession blev Sagen atter ta-
gen under Behandling og gik forsaavidt et Skridt vi-
dere end tidligere, at der bestemtes at ansætte en Di-
striksjordemoder med en aarlig løn af 20 Rdlr., dog
uden at Thinget vilde indlade sig paa Forslaget om
en Taxt for Forretningerne, hvilket saa meget mere
maa beklages, som Jordemødrene i Regelen honore-
res meget daarligt og ere endogsaa betagne Retten til
at gjøre deres Fordringer gjeldende ad Rettervei...«
í 1870-árunum var uppskot til ljósmøðralóg
aftur á tingi, men ringt var at koma til sættis
um, hvør ið skuldi gjalda læru og løn. Løg-
tingsmenn aftraðu seg við at leggja fíggjar-
byrðar á kommunurnar og at áseta gjald, ið
ljósmøður skuldu kunna krevja fyri tænast-
ur sínar. Men í 1878 eydnaðist at samtykkja
lógaruppskot, sum eisini danskir lóggevandi
myndugleikar eftir tilmæli frá amtmanni og
landslækna kundu góðtaka og staðfesta sum
lóg.
Eftir hesi lóg - Lov om Jordemodervæse-
net paa Færøerne af 29. marts 1878 - varð
landið býtt sundur í 25 ljósmøðradømi. Ein
hin størsti vinningurin var reglan um, at ljós-
møður skuldu hava fasta ársløn, 20-60 kr. (í
Havn 80), møguliga (men ikki treytaleysa)
aldursviðbót og eftirløn. Hetta skuldu
kommunurnar gjalda, útreiðslur til læru
skuldi amtið vanliga gjalda.
Frá viðskiftafólki kundi ljósmóðir krevja
»en billig Godtgørelse«, 2-8 kr. varð nevnt
sum leiðbeinandi gjald og 0,50 til 1,00 um
dagin fyri at ganga til seingjarkonu. Hetta
tal varð sett lágt fyri ikki at forða fátækum
at nýta køna ljósmóður og svaraði til tað,
sum tær vanliga høvdu fingið frammanund-
an. Til samanberingar var konufólkaløn fyri
fiskaarbeiði l,50kr. um dagin (skriv lands-
læknans til løgtingið 1875).
Eftir hetta var eitt skifti lættari at fáa
kvinnur at fara á ljósmøðraskúla, enn tað
áður hevði verið. Men sum frá leið, dragnaði
meira millum tað vanliga prís- og lønarlagið
í samfelagnum og ljósmøðralønirnar. í 1906
skrivar landslæknin í ársfrágreiðing síni:
«... Iøvrigt kunde der nu være god Anledning til
pá det indstændigste at henlede opmærksomheden
pá de mere end usle lønningsforhold, som bydes de
færøske jordemødre, idet disse nemlig kun fá en løn
pá 20 a 60 (i Thorshavn 80 kr) árlig og det endda
uden ret til pension, som nár den ydes, desværre kun
er ringe. Det viser sig nu ogsá i de sidste ár, at det
bliver vanskeligere og vanskeligere i det hele taget at
fá vakante pladser besatte og ikke mindre at fá gode
og vel kvalificerede kvinder dertil. Det vil derfor væ-
re báde retfærdigt og nødvendigt snarest muligt at
fá jordemødrenes lønningsforhold i høj grad for-
bedrede; thi deres arbejde her er báde mere anstren-
gende og opslidende end andetsteds.«
í august 1907 skrivar landslæknin »vegna
eina ljósmóður« til amtmannin og biður
gera tinginum vart við lønarviðurskifti ljós-
møðra. Eitt hampiliga stórt umdømi (1200
fólk) kann geva eina ársinntøku upp á 332
kr., og tað er ikki nóg mikið til at føða ein
persón, tíansheldur eina familju. Hann vísir
til, at danskar ljósmøður fáa væl meira, hó-
ast tær hava nógv betri arbeiðsumstøður, og
eisini at øll onnur - »fra den lavestlønnede
Fagarbejder til de højere Dele af Centralad-
ministrationen« hava fingið munandi lønar-
hækkingar.
í 1909-11 vóru 21 ljósmøður; av teimum
høvdu 12 minni enn 100 kr. í nettoinntøku
um árið í miðal, bert 3 meira enn 300 kr.23 I
1919 var byrjanarløn lærara 700 kr. Ting-
mannaløn varð í 1907 sett til 200 kr.
í 1912 varð uppskot til nýggja ljósmøðra-
lóg lagt fyri tingið, men ikki avgreitt. 011 ár-
ini frá 1915 til 1920 var ljósmøðralógin til
viðgerðar í løgtinginum og hjá donskum