Helgarpósturinn - 05.12.1985, Blaðsíða 27

AD GRAFA
UOKKA
homma sem lifa opið í Reykjavík.
Þeir einskorða sig ekki lengur við
að kynnast í partíum og við skál,
þeir fara að gera meiri kröfu til lífs-
ins. Þeir stofna sinn fyrsta vísi að
samtökum, Iceland Hospitality, sem
var eins konar kontakt-félagsskapur
sem átti sér pósthólf og stuðlaði að
kynnum meðal karlmanna, var aug-
lýstur í erlendum blöðum og starf-
aði um nærri tveggja ára skeið og
var undanfari Samtakanna 78. Síð-
an verður sagan mun sýnilegri."
Slangur er á
undanhaldi
— En hvad fleira bendir áþreifan-
lega til þess að feluleikurinn sé í rén-
un? Er slangur ef til vill á undan-
haldi í ykkar hópi?
Veturliði Guðnason: ,,Ég er ekki
frá því. Þar sem ekki má nefna hlut-
ina sínum réttu nöfnum blómstrar
ákveðin tegund slangurs. Annars er
slangrið tvíbent: annars vegar gælir
það við feluleikinn, hins vegar gerir
það grín að honum. Algengt orðatil-
tæki fyrir að ,,koma úr felum" er t.d.
að ,,koma út úr skápnum". Ut frá
þessu hafa spunnist ýmsir brandar-
ar sem gera grín að feluleiknum,
samanber: Hvað er þetta maður,
svararðu ekki? Skelltirðu skápnum
á tunguna á þér, eða hvað?
Það segir sig sjálft að þegar
hommar og lesbíur sameinast meira
þessu venjulega menningarlífi fer
margt forgörðum í sérstæðum húm-
or sem hefur tengst lífi þeirra. Áður
fyrr var t.d. mikið um að menn
gengju undir dulnefnum sem oft
komu „spontant". Nafnið tengdist
þá persónueinkennum viðkomandi.
Dæmi: Jónína á peysufötunum,
Bella í glugganum, Malla milljón.
Oft var þetta lika leikur sem fólk
innan hópsins lék, það lék sér að því
að tala um einhvern mann undir
kvenmannsnafni og viðstaddir
héldu þá að verið væri að tala um
konu. En á þessum tíma þekktust
lika í rauninni allir sem tóku ein-
hvern þátt í félagslífi homma, frum-
skógarfréttaþjónustan sá um að
breiða nöfn þeirra út.
Jú, eftir því sem feluleikurinn
minnkar hér á landi er slangrið á
undanhaldi. En í stærri hommasam-
félögum erlendis lifir það enn góðu
Iífi. Og íslenskir hommar verða að
ræða um ýmis fyrirbæri í erlendum
hommasamfélögum á slangri af því
að þau fyrirbæri eru ekki til hér-
lendis. Kontakt-auglýsingar í er-
lendum blöðum geta t.d. verið
hreinasta krossgáta."
„Nú getur maður
verið drottning I
friði/#
Dansleikir Samtakanna 78 eru
öllum opnir. Fyrir stuttu var haldinn
grímudansleikur og þangað héldu
tveir blaðamenn HP og skemmtu
sér konunglega í sínu skrautlegasta
pússi þótt það væri fremur litlaust
miðað við klæðnað margra ann-
arra. Rósberg Snœdal sem er 18 ára
og einn af yngstu meðlimum Sam-
takanna vann fyrstu verðlaun fyrir
kjól sem hann hafði saumað á elsk-
huga sinn, en Rósberg hannar og
saumar flest sín föt sjálfur. Hann var
spurður hvort hann hefði merkt
mun eftir aldri innan Samtakanna
hvað snertir skoðanir og reynslu.
„Blessuð vertu, ég hef ekkert
þurft fyrir þessu að hafa. Ég hef
aldrei farið í launkofa með að ég
væri hommi. Ég þekki bara ekki
þennan vælutón sem er í mörgum.
Þeir eldri hafa unnið mikið braut-
ryðjendastarf sem gerir þeim yngri
auðveldara fyrir. Það er ekki lengur
tabú að tala um þessa hluti, heil-
mikil umræða hefur farið fram. Aft-
ur á móti vantar að miklu leyti
Samtökin þá homma sem fluttust á!
sínum tíma til útlanda, þá sem nú
eru á bilinu 35—45 ára. Aftur á móti
starfa þarna gamlir karlar alveg hik-
laust og svo allt niður í fólk á mínum
aldri."
— Telurðu að frjálslegri tíska hafi
hjálpað eitthvað upp á sakirnar?Nú
er hún ekki eins kynbundin og hún
var og karlmönnum leyfist nú ýmis-
legt án þess að vera álitnir stór-
skrýtnir?
„Já, nú ræður maður nokkurn
veginn hvernig maður klæðir sig en
getur samt verið móðins. í dag ertu
móðins ef þú ert í einhverju nýju, án
tillits til þess hvort fötin eru úr ein-
hverju tískuhúsi eða ekki. Ég sauma
t.d. flest mín föt sjálfur. Margar
poppstjörnur hafa líka orðið til að
breyta karlmannatískunni, t.d. Boy
George og David Bowie. Það er ekki
víst að ungt fólk geri sér grein fyrir
því. Nú getur maður verið drottning
í friði, þegar ég er í þannig skapi. Ég
man eftir því þegar ég byrjaði fyrst
að ganga í pilsum á Akureyri þá
vissi fólk ekkert hvernig það ætti að
taka því vegna þess að slíkt hafði
aldrei áður gerst.“
— Pú hefur samt ekki orðið fyrir
neinu aðkasti?
„Nei. Persónulega veit ég bara
ekki hvað aðkast er, ég þarf sko ekki
að væla út af því. Yfirleitt er fólk
mjög yndislegt við mig. Stundum
kallaði fólk á eftir mér á götu á Ak-
ureyri fyrir nokkrum árum en ég
var búinn að gleyma því þegar ég
fluttist til Reykjavíkur. Akureyring-
arnir höfðu vanist þessu: Þetta er
bara hann Rósberg og hann má gera
allt. En svo byrjaði þetta aftur hér.“
— Hverjir eru það helst sem
hrópa á eflir þér?
„Karlmenn innan við tvítugt. Ef
maður fær viðbrögð frá konum þá
eru það konur sem eiga syni á sama
aldri og maður sjálfur. Þær koma til
manns á skemmtistöðum og vilja fá
að tala við mig. Ég man eftir einni
sem argaði á mig: Farðu, farðu! Ég á
son sem er jafngamall þér."
— En hvernig túlkarðu viðbrögð
ungu strákanna?
„Maður ögrar náttúrulega öðrum
strákum, einkum þeim sem eru ekki
með sjálfa sig á hreinu. Fólk sem
hefur tilfinningar sínar á hreinu hef-
ur yfirleitt ekki fordóma gagnvart
þeim sem eru öðruvísi, það pælir
ekkert í þessu vegna þess að það
veit hvar það stendur. En þeir sem
eru óöruggir, svo og laumuhomm-
arnir, láta okkur fara í taugarnar á
sér. Ég man t.d. eftir strák sem arg-
aði alltaf á eftir mér á Akureyri en
svo reyndi hann alltaf við mig þegar
hann var orðinn passlega fullur.
Hann hætti að vísu þegar ég bar það
út að hann væri hommi."
Hversu samstæður
er Kópurinn?
í dagskránni á fimmtudagskvöld-
ið verður varpað fram þeim spurn-
gum hvaða þýðingu Samtökin
hafi fyrir líf homma og lesbía og
eins hvort félagsskapur leysi allan
vanda. Hversu samstæður er þessi
hópur?
Þorvaldur Krislinsson: „Okkur er
mikil nauðsyn á að ræða opnara og
meira um það á hvaða forsendum
við störfum saman því það er ljóst
að hommarnir eru mun fjölmennari
en konurnar. Þeir eiga meiri ítök í
Samtökunum í krafti fjölmennis síns
auk þess sem þeir eru meiri félags-
verur en lesbíurnar. Hópmyndun er
þeim ekki eins eiginleg og gerir að
verkum að þær eiga oft erfitt upp-
dráttar í Samtökunum.
Auk þess hefur bísexúal fólk þag-
að þunnu hljóði í Samtökunum. Það
er afskaplega grátlegt hvað homm-
ar og lesbíur beita bísexúal fólk oft
ódýrum rökum. Það stafar reyndar
af því að við þurfum sýknt og heilagt
að horfa upp á að fólk misnotar
þetta hugtak, og slíkt er þreytandi
og auðmýkjandi. En það breytir
ekki þeirri staðreynd að bísexúal
fólk er veruleiki og okkur ber
skylda til að starfa með því líka.“
Böðvar Björnsson: „Svona um-
ræða er nauðsynleg í svona samtök-
um og ég veit ekki hvað kann að
leiða af henni. Lesbíur hafa komið
og farið í þessari hreyfingu, þær gef-
ast margar upp á því að starfa og ég
held að margar ástæður séu fyrir
því og sök beggja aðila. Nú hafa þær
um hálfs árs skeið haldið uppi starfi
í samtökunum Islensk-lesbíska. Þær
hittast á Hótel Vík og tengjast á
þann hátt kvennahreyfingunni
meira. Mér finnst það mjög gott því
það er þá meiri von til þess að konur
í kvennahreyfingunni rati á þeirra
vettvang og komist yfir lesbíuótta
sinn. Ég er mjög hlynntur þeirri þró-
un. Hins vegar tel ég að Samtökin
78 eigi að vera félag bæði homma
og lesbía, en við hljótum að verða
að vinna sjálfstætt og samstarfið á
fyrst og fremst að byggjast á sam-
vinnu um aðstöðu eins og t.d. hús-
næði, upplýsingamiðlun í gegnum
síma og blaðaútgáfu, svo og
skemmtanahald. Þar fyrir utan get-
ur hvor hópur að mestu leyti unnið
sjálfstætt."
Elísabet Þorgeirsdóttir og Stella
Hauksdóttir sem báðar eiga sæti í
stjórn Samtakanna 78 tóku undir
þessar skoðanir. „Við þurfum að
berjast á tvenns konar vettvangi,
sem lesbíur og sem konur,” sagði
Elísabet. „Við höfum varla krafta til
að vera virkar bæði i íslensk-lesb-
íska og Samtökunum 78. En okkar
reynsla er sú að lesbíur mæti fremur
niður á Hótel Vík og ég held að við
eigum fremur að beina kröftum
okkar í það starf á næstunni.
Það ríkir enn meiri þögn um lesbí-
ur en homma og þær eru miklu fá-
mennari. Elstu konur sem hafa haft
samband eru um fertugt. Lesbíur
eru verndaðar með þögninni, það
hefur t.d. aldrei þótt neitt athuga-
vert við að tvær konur byggju sam-
an. En við teljum að þær konur sem
eldri eru búi við það mikla sjálfskúg-
un að þær þori engan veginn að
koma úr felum. Karlmennirnir virð-
ast hafa meira þor.“
Stella: „Konurnar koma meira og
fara, þær fara t.d. utan að mennta
sig. Síðan megum við ekki gleyma
því að margar þeirra sjá um börn og
heimili og þurfa því að axla meiri
ábyrgð þar að lútandi en flestir
hommar. Þær lesbíur sem eru í par-
sambandi virðast líka heimakærari,
þær eru rólegri, ekki eins eirðar-
lausar og hommarnir.
Okkur finnst að hommar og lesbí-
ur séu að þróast í ólíkar áttir. Ástæð-
an er sjálfsagt m.a. sú að við höfum
haldið of mikið kjafti. En eftir því
sem lesbíum fjölgar og starfsemi
þeirra eflist eigum við áreiðanlega
auðveldara með að starfa með
hommunum að ofangreindum bar-
áttumálum á jafnréttisgrundvelli."
Elísabet: „Minn draumur er sá að
hér verði rekinn opinber hómósex-
úal skemmtistaður, svo að þeir sem
hafa þörf fyrir að skemmta sér
ásamt öðru hómósexúal fólki hafi
fleiri möguleika, að Samtökin séu
ekki eini vettvangurinn til þess,
heldur sé hægt að starfa þar á fag-
legri grundvelli, meira í ætt við starf
þessarar viku.“
Böðvar: „Utanaðkomandi fólk
heldur oft að við séum einn sam-
stæður hópur. Það er ekki rétt. Oft
logar allt í óeirðum. Það er eðlilegt,
hér mætist fólk með ólík lífsvið-
horf.“
rVið berjumst fyrir
sameiginlegum
hagsmunum alls
fólks##
Þorvaldur: „Umræðan á fimmtu-
dagskvöld þjónar líka tilgangi með-
> al homma innbyrðis. Við erum
enginn einn hópur heldur úr öllum
stéttum, og að mörgu leyti ósam-
mála um hvert við erum að fara.
Það væri ofureinföldun að segja að
ágreiningurinn sé einungis á milli
hins pólitíska arms annars vegar og
þeirra sem eingöngu hafa áhuga á
skemmtanahaldi hins vegar. Þetta
eru þær yfirborðsandstæður sem
margir sjá.
Það eru miklu dýpri andstæður á
milli þeirra homma sem fyrst og
fremst vilja berjast á forsendum hins
borgaralega samfélags og leita rétt-
ar síns eftir leiðum þessa samfélags,
og hins vegar þeirra sem setja
spurningarmerki við þjóðfélags-
gerðina eins og hún er og telja að í
utangarðsstöðu hommans búi bylt-
ingarsinnaður styrkur, styrkur til að
líta gagnrýnum augum á alla hluti.“
Böðvar: „Ég vona að þessi vika
smiti út frá sér, að fólk fái áhuga á
sögu okkar og menningu, hún hefur
farið framhjá mörgum meðlimum
: Samtakanna. Okkur hefur alltaf
| vantað fólk til að starfa að félags-
\ málum. Það versta við Samtökin er
Jhvað félagsstarfið lendir á herðum
fárra. í náinni framtíð langar mig til
að leggja meiri áherslu á að skrifa.
Ég hef verið að vasast í of mörgu,
mig vantar fremur hugarró en tíma.
Ég er kominn vel á veg með skáld-
sögu sem ég brenn í skinninu að
klára."
Veturliði: „í raun berjast Samtök-
in 78 fyrir sameiginlegum hags-
munum alls fólks: því að fólk fái að
vera og lifa í samræmi við það sem
það er, að þetta sé ekkert mál! Það
hugtak sem Ameríkanar nota mest
um að „koma úr felum" er „coming
out“. Það þýðir í rauninni að maður
sé í rauninni allt sitt líf að finna nýjar
hliðar á sjálfum sér.“
Þorvaldur: „Þessi menningarvika
er semsé haldin í tvennum tilgangi:
annars vegar til þess að meta stöðu
okkar innbyrðis. Hins vegar bjóðum
við til okkar gestum utan úr bæ til
að átta okkur betur á afstöðu um-
hverfisins til okkar, en um leið vilj-
um við kynna sem flestum það sem
til er af menningu okkar.“
Enn eru ýmsir þrándar í götu
homma og lesbía á Islandi, þótt það
þyki ekki Iengur undur og einsdæmi
eins og sagt var um Ólaf gossara i
Borgarfirðinum. Við ljúkum þessari
umfjöllun á orðum 18 ára homma
en þau voru jafnframt niðurlagsorð
dagskrárinnar sl. mánudagskvöld:
„Við megum ekki vera of gömul
þegar við segjum foreldrunum og
öðrum þetta. Ef þú lýgur lengi verð-
ur lygin að vana og það hefur áhrif
á mann alla ævi, hugsa ég. Því leng-
ur sem maður lifir tvöföldu lífi því
erfiðara er að breyta lífi sínu. Því
miður eru alltof margir að bíða eftir
rétta tækifærinu — sem auðvitað
kemur aldrei nema við látum það
sjálf gerast. En maður þarf samt að
muna að það er jafn slæmt að vera
of ungur þegar maður kemur út úr
skápnum. Fyrst verðum við að
þekkja styrkleika okkar. Ég hugsa
að það sé aðalatriðið."
HELGARPÓSTURINN 27