Helgarpósturinn - 05.12.1985, Blaðsíða 32

POPP
Rennt inn á krossgötur
CROSSROADS - Magnús Pór
Sigmundsson
Útgefandi: Höfundur
Eftir nokkur hliðarspor á tónlistarferli
sínum er Magnús Þór Sigmundsson kominn
á réttu slóðina að nýju. Platan Crossroads er
fagmennskan uppmáluð hvar sem litið er.
Kannski ekki beint skemmtileg enda tekur
Magnús sig og list sína alvarlega. En
áheyrileg er platan Crossroads og það í besta
lagi.
Það hefur alla tíð verið ljóst, frá því platan
Magnús og Jóhann kom út í gamla daga, að
Magnús Þór Sigmundsson kann að semja
grípandi lög. Með árunum hefur honum
einnig farið mjög fram í textagerð. Hann
yrkir að mestu leyti á ensku. í fljótu bragði
man ég ekki eftir neinum lslendingi sem
ferst það betur úr hendi. Enda var Magnús
búsettur árum saman ytra og hefur því gott
vald á enskri tungu. Greinilegt er að hann
hugsar á ensku en þýðir ekki né heldur
klambrar saman með orðum sem kannski
þýða hér um bil það sama og hann ætlaði að
segja. Berið bara texta Crossroads saman við
annað það sem er að koma út þessa dagana
hér á landi með erlendum textum.
í gamla daga meðan veröldin var ennþá
ung og sæmilega saklaus skein enlægnin út
úr plötum Magnúsar. Dæmi Happiness Is
Just A Ride Away, Still Photographs og
jafnvel Álfarnir líka. Listamaðurinn er
orðinn öllu veraldarvanari núna ef marka
má Crossroads. Textar eru úthverfari en fyrr
og reyndar yfirbragð plötunnar allt.
Voldugar rauðgrautsútsetningar sem
einkenndu Still Photographs og Börn og
daga eru fyrir bí. Sándið er nú hámódern.
Prógrammeraðar tölvur og framarlega
blandaður trommusláttur. Og þrátt fyrir að
gömlu grunnhljóðfærin séu enn til staðar
skemma þau síður en svo fyrir.
Satt að segja var maður orðinn efins um að.
Magnús Þór Sigmundsson ætlaði að hafa sig|
í fullorðinspoppið að nýju. En þó svo að Óli
prik sé orðinn honum ofarlega í huga nú
orðið ætlar hann ekki að sérhæfa sig í
pelapoppi. Það er fagnaðarefni.
SMARTBAND — Smartband
Útgefandi: Smart-art
Smátt er sætt. Plata Smartbands er aðeins
fjögurra laga, umslagið í sama dúr og
Magnús og Jóhann (no. 2), það er hvítt með
Iímmiða. En það er innihaldið sem skiptir
máli, ekki umbúðirnar. Og innihaldið er í
aldeilis fínasta lagi. Skemmtileg lög og
dásamlega öðruvísi en annað það sem er að
koma út um þessar mundir.
Öll lög plötunnar eru eftir Kjartan Ólafs-
son tónskáld. Ekki þekki ég til tónsmíða
hans en hann kann handverkið greinilega
þegar rokk er annars vegar. Textar Illuga
Jökulssonar eru sniðugir.
Meðal hljóðfæraleikara á Smartband-plöt-
unni eru Pétur Grétarsson, Skúli Sverrisson
og Kristján Eldjárn. Þeir standa sig með
prýði. Magnús Ragnarsson syngur og hefði
áreiðanlega mátt finna fagmannlegri söngv-
ara. En þar sem platan er auðheyrilega
einkaflipp valins hóps dugar hann til síns
brúks.
SOKKABANDSÁRIN -
Ásthildur Cesil
Útgefandi: Þor
Ásthildur Cesil Þórðardóttir garðyrkju-
stjóri á ísafirði með meiru hefur ráðist í það
stórvirki að senda frá sér plötu með eigin
lögum og textum. Hún fær flínka stráka í
spilamennskuna og syngur lögin sín sjálf.
Fyrir duginn og þorið ætti hún skilið heiðurs-
merki.
Sum lög Ásthildar eru þokkaleg. Hins veg-
ar heyrist mér rödd hennar ekki passa vel til
rokksöngs. Að minnsta kosti taka undirleik-
„Platan Crossroads er
fagmennskan upp-
máluö hvar sem litið
er. Kannski ekki beint
skemmtileg enda
tekur Magnús sig og
list sína alvarlega".
eftir Ásgeir Tómasson
ararnir á stundum völdin með þeim afleið-
ingum að rödd Ásthildar hverfur næstum.
Burtséð frá því að gallar Sokkabandsár-
anna séu nokkrir er framtakið gott. Sér í lagi
þegar haft er í huga að plötusala er dræm,
allskyns óáran og allt miklu verra en það var
í gamla daga.
ANSWERS WITHOUT
QUESTIONS - Cosa Nostra
Útgefandi: Cosa Nostra
Þessi sex laga plata ber þess fá merki, að
um byrjendaverk ungrar hljómsveitar er að
ræða. Það er raunar aðeins eitt atriði, sem ég
hef yfir að kvarta og það því miður talsvert
stórt. Ekkert laganna er nógu afgerandi til að
vekja áhuga minn sem almenns og hlutlauss
hlustanda. Öll sóma þau sér reyndar ágæt-
lega á plasti, en það vantar eitthvað, sem
grípur mann.
Eftir svona yfirlýsingu kemur það sjálfsagt
eins og skrattinn úr sauðarleggnum að halda
því fram, að þrátt fyrir allt sé Answers With-
out Questions áheyrileg plata. Og það er
hún. Fjórmenningarnir, Máni Svavarsson,
Ólöf Sigurðardóttir, Pétur Hallgrímsson og
Guðmundur Sveinbjörnsson kunna ágæt-
lega til verka. Helst að Ólöf mætti vera dálít-
ið líflegri í röddinni. Hún er ekki sérlega
kraftmikil, en aðeins persónulegri blær hefði
gert mikið fyrir sönginn.
Liðsmenn Cosa Nostra eru allir ungir að ár-
um. Það þarf talsvert áræði til að ráðast í
plötugerð og ennþá meira að gefa hana út
sjálfur. En ef eitthvað er að marka vinsælda-
lista rásar tvö hefur hljómsveitin fólkið með
sér. Vonandi lætur það sér ekki bara nægja
að hringja og gefa Cosa Nostra stig í vin-
sældavali, heldur kaupir líka plötuna An-
swers Without Questions. Það hlýtur að virka
hvetjandi til dáða að sleppa fjárhagslega
með skrekkinn frá sinni fyrstu plötu. Cosa
Nostra er líkleg til afreka í framtíðinni ef
samheldnin endist. Ekki er hægt að ætlast til
meistarastykkis í fyrstu tilraun, en byrjunin
lofar góðu.
BÓKMENNTIR
Evrópa í öldudal?
Saga mannkyns
Ritröð AB
6. bindi
Evrópa við tímamót 1300—1500
eftir Káre Lunden
Snœbjörn Jóhannsson íslenzkaði
Þetta er voldugt rit, 272 bls. í stóru broti,
með skrá um bækur, nöfn og myndir, prent-
að á vandaðan pappír, myndir fjölmargar og
kort, svo sem vera ber, og að mestu í lit. Fjöl-
þjóðaprent er til margra hluta nytsamlegt, og
án þeirrar tækni væri útgáfa þessa ritsafns
án efa ókleif, því slík bók yrði rándýr ef unn-
in væri að öllu leyti fyrir innlendan markað.
Á hinn bóginn fylgir ýmiss konar óregla fjöl-
þjóðaútgáfum, t.d. ruglast hin rétta útgáfu-
röð. Þetta er þó svo sem ekki mjög bagalegt,
en sagnfræði er þó fremur en önnur vísindi
bundin ákveðinni reglu í tíma; t.d. er í þessu
bindi vísað í hin fyrri, en þau eru enn ekki
komin út. I fjölþjóðaprenti verður hins vegar
að sæta lagi, prenta með íslenzkum texta þá
bókina sem á hverjum tíma er til útgáfu í
fleiri löndum.
Þetta bindi fjallar um ýmsa þætti úr sögu
Evrópu á síðmiðöldum 1300—1500. Fullur
þriðjungur bókarinnar er hagsögulegs eðlis,
og þar er vikið að fólksfjölda, drepsóttum,
einkum svarta dauða, eyðingu þorpa, akur-
yrkju og kvikfjárrækt. Rækilega er fjallað
um lénskerfið, bæði gósseigendur og undir-
sáta, fjallað um verzlun, iðnað og borgir. Því
næst er stjórnmálasaga, lýst stéttum og þó
einkum hinum æðri, fjallað um styrjaldir og
ríkisvald, stjórnvísi ýmiss konar, án þess
beinlínis sé farið land úr landi. Kirkja og trú-
arbrögð fá sinn skerf, enda voru þessar aldir
tími umbrota og niðurlægingar í sögu páfa-
dóms, og ýmsar trúarhreyfingar skutu rótum
til frambúðar. Loks er fjallað um vísindi og
listir.
Höfundur segir í upphafsorðum, að síð-
miðaldir í Evrópu séu „einmitt besta dæmið
um öldudal sem þekkist í sögunni" (bls. 9),
reyndar ekki að öllu leyti, en t.d. hvað varðar
fólksfjölda og framleiðslu. Fjöldi bænda var
í ánauð, frelsi annarra var skert, og yfir öllu
trónaði yfirstétt, andleg og veraldleg. Skil-
merkilega er lýst þeim kvöðum, sem lagðar
voru á leiguliða, réttleysi þeirra og eymd. ít-
arlegast er lýst enska góssakerfinu, en þó er
víða farið, og ætli merkustu atburðir síðmið-
alda markist ekki einmitt í þessum hluta:
Bændur á Englandi öðluðust frelsi á bak
svarta dauða og þar með var lagður grunnur
að nýrri þjóðfélagsþróun, sem hámarki náði
með iðnbyltingunni. Á meginlandinu voru
breytingar hægari nema e.t.v. í borgríkjun-
um á N-Ítalíu, og með öfugum formerkjum í
Austur-Evrópu, þar sem fremur var hert á
tökunum eftir sigur á Mongólum. Og sé litið
til lengri tíma var góssakerfið einungis af-
numið í Vestur-Evrópu; í einhverri mynd er
það við lýði víðs vegar í A-Evrópu, Asíu,
Afríku og Mið- og Suður-Ameríku, kannski
ekki jafn seigdrepandi, en harðsnúið samt.
Atvinnulífi er lýst með þeim hætti, að litið
er yfir Evrópu sem eina heild, fremur en
rekja þráðinn í einu landi í senn. Vitaskuld
eru atvinnuháttum ekki gerð tæmandi skil,
en með glöggum dæmum, kortum og línurit-
um er sýnt hvernig t.d. kaup og verðlag
breyttist, tekjur gósseigenda, uppskera
o.s.frv. Síðan er dálítill kafli helgaður sögu og
sérkennum hvers lands. Með þessu móti
eftir Sölva Sveinsson
vinnst, að lesendur fá betri heildarsýn yfir at-
vinnulíf álfunnar, kjör fólks og lífshætti.
Verzlunin var enn að mestu bundin við
innhöfin og siglingaleiðir með ströndum
fram, lestaferðir farnar til fjarlægra landa,
stundum yfir fjallháa tollmúra. Kaupmenn
áttu fótum fjör að launa undan reyfurum, og
margur týndi Iífi á þurrum sandi eða í söltum
sjá. Samt sem áður var verzlunin ábatasöm.
Rakin er að nokkru saga Hansasambandsins
og ítölsku borganna, en að mestu er frásögn-
in bundin við verzlunarhætti yfirleitt; eftir
hverju sóttist fólk, hver var hagnaðurinn,
hvaðan komu vörur o.s.frv. Línurit og upp-
drættir eru til glöggvunar. Hér væri fróðlegt
að fá til samanburðar íslenzkar tölur. Hversu
stór hluti skreiðarinnar frá Björgvin skyldi
t.d. hafa verið dreginn á íslandsmiðum?
Þáttaskil í verzluninni urðu með úthafssigl-
ingum Spánverja, Portúgala, Hollendinga og
Englendinga, en grunnurinn var lagður á
þessu skeiði; burðargeta skipanna jókst að
mun og sjóhæfni þeirra batnaði.
Styrjaldir voru margar háðar á þessu tíma-
bili, t.d. hundrað ára stríðið og rósastríðin.
Raunar er athyglisvert, að allt þetta skeið
voru einhvers staðar styrjaldir eða skærur
og efldu völd konunga og fursta. Skýrust
varð þessi þróun í Englandi og Frakklandi,
en í Austur-Evrópu ber hæst útþenslu
Moskvufurstadæmisins og innrás Tyrkjans. I
ljósi nútímans er eftirtektarvert, hvað fá-
mennur aðall, 0,5—2% eftir atvikum, hafði
mikil völd og var þó sundurþykkur. Kon-
ungsvaldið efldist í skjóli nýrrar hernaðar-
tækni, en aðallinn tók að sér innheimtu kon-
ungstekna og hélt sínum skerf af kökunni, í
bili.
Kirkju og klaustrum er borin ófögur saga,
gjörspilling var ríkjandi, og munkar virðcist
einkum hafa stundað drykkjur og annað bí-
lífi. Mér finnst hallað á þessar stofnanir, því
vitaskuld voru margir munkar snjallir vís-
indamenn, t.d. á sviði landbúnaðar og lækn-
isfræði. En víst er það rétt, að kirkja og klerk-
dómur mökuðu krókinn í skjóli valda yfir
andlegri velferð manna, og margvísleg
óstjórn og siðleysi viðgekkst. Höfundur lýsir
andófi gegn klerkaveldinu, sem sprottið var
af ýmsum rótum. Lúter og Kalvín bíða hins
vegar næstu binda.
I síðustu köflum bókar er fjallað um listir,
endurreisnina, og heimspeki og náttúrúvís-
indi. Að mörgu leyti er heppilegt að lesa
þessa kafla fyrst, því þar er lýst þeim grunni,
sem hástéttirnar byggðu vald sitt á, skóla-
spekinni, hvernig kirkjan varði með orði og
eldi þá heimsmynd, sem hún hafði skapað.
Myndir eru geysimargar í þessari bók,
а. m.k. 2—5 í opnu. Nokkuð ítarlegur texti
fylgir hverri, ýmist sóttur í meginmál að ein-
hverju leyti eða reistur á öðrum heimildum.
Auk þess eru í römmum ýmsar klausur, t.d.
samtímaumsagnir eða ártalaskrá. Þetta leið-
ir stundum athyglina frá meginmáli, en er þó
oftast til glöggvunar. Þýðingin á þessari bók
er víða stirðleg, einkum orðaröð: ,,... telst
samkvæmt nýjustu niðurstöðum mannfjöld-
inn á öllu landinu hafa verið árið 1300 milli
б, 5 og 4,5 milljónir...“ (bls. 20) — eða:
„Hneykslanlegar embættaveitingar eins og
sú með Gueldre . ..“ (bls. 114) — og: „Skýrsl-
ur gerðar af mönnum henni engan veginn
hiiðhollum ...“ (bls. 167). Firenze vil ég kalla
Flórenz, og Genúa finnst mér fallegra en
Genova. Prentvillur fann ég sárafáar.
32 HELGARPÖSTURINN