Helgarpósturinn - 15.05.1986, Blaðsíða 4

INNLEND YFIRSÝN
Fyrirtæki á borð við
ISAL, Sölumiðstöðina og
öll tryggingafélögin
hafa brugðist vel við
fyrirspurnum Þotuflugs-
manna um hugsanleg
viðskipti.
Nýjasta flugfélagið
Fyrirtækið Þotuflug hf. var stofnað fyrir fá-
um vikum af sex aðilum. Fyrsti farkostur fé-
lagsins kom til landsins í vikunni, tíu sæta
þota af Cessna-gerð. Markmið firmans er að
eigin sögn að þjóna vaxandi þörf þeirra sem
vilja nota tíma sinn í erindagjörðum erlendis
tii fulls og spara sér óþarfa biðtíma og gist-
ingar. Það ætlar að sinna þörfum einstakl-
inga, fyrirtækja, félaga og opinberra aðila á
þessu sviði milliríkjasamgangna.
Hlutaféð í Þotuflugi nemur um 14 milljón-
um króna eða sem svarar fyrstu útborgun í
vélinni, en öll kostar hún 60 milljónir. Það
skiptist nokkuð jafnt á milli hluthafanna sex,
en þeir eru Finnbogi Kjeld, forstjóri Víkur-
skipa, Stefán Sœmundsson, fyrrverandi flug-
stjóri hjá Flugfélagi íslands og síðar tölvuinn-
flytjandi, Valdimar J. Magnússon, sem áður
stýrði Hagtryggingu, Elisíer Jónsson eigandi
Flugstöðvarinnar á Reykjavíkurflugvelli,
Flugstöðin sjálf, sem útvegar flugrekstrar-
leyfið og Eyjólfur Hauksson, sem flogið hefur
fyrir Cargolux á undanförnum árum.
Þetta eru all fjársterkir aðilar. Samt sem
áður fengu þeir enga bankafyrirgreiðslu hér
heima vegna kaupa á þotunni. Lánin voru
því fengin frá Luxemborg, alls að upphæð
1200 þúsund dollurum, með ábyrgð í eigin
eignum hér heima. Það voru Finnbogi og
Stefán sem upphaflega fengu hugmyndina
að þessum rekstri, en Finnboga hefur oft-
sinnis blöskrað hvað hann hefur þurft að
kosta miklu til, þegar hann hefur verið að
skipta um áhafnir á skipum sínum í fjarlæg-
um höfnum. Stefán er hinsvegar peninga-
maðurinn á bak við hugmyndina. Hann hef-
ur um nokkurt skeið rekið tölvufyrirtækið
Hauka ásamt föður sínum, Sæmundi Stefáns-
syni, þeim sama og á Hrísey í Eyjafirði og
aðrar stóreignir.
Framkvæmdastjóri Þotuflugs er Valdimar
J. Magnússon, sem fyrr er nefndur. Að hans
sögn hefur svo mikill tími farið í frágang
kaupsamningsins og öflun fjárins hingað til,
að lítill sem enginn tími hefur gefist til kynn-
ingar á félaginu. Tilfinningin fyrir því hvern-
ig þetta komi til með að ganga, sé ekki enn
fyrir hendi. Hann segist hinsvegar ekki neita
því að þeir Þotuflugsmenn hafi haft sam-
band við ýmsa aðila um hugsanleg viðskipti.
Svörin hafi verið jákvæð. Aðrar heimildir HP
segja þetta vera félög á borð við ÍSAL, SH og
öll tryggingafélögin.
Menn af flugrekstrarsviðinu eru almennt
mjög efins um að þetta fyrirtæki eigi bjarta
framtíð fyrir höndum. Hitt eru þeir sammála
um að sjálfsagt sé að gefa Þotuflugi sjens, til-
koma svona félags sé mjög eðlileg, en . . .
„þar sem þetta hefur gengið vel, eins og til
dæmis vestan hafs, er bara um allt aðrar pen-
ingastærðir að ræða hjá þeim sem helst
þurfa að nota sér svona þjónustu," segir mað-
ur kunnur flugmálum. Annarstaðar frá heyr-
ir HP: „Við minnumst þess þegar Rollsarnir
komu til landsins fyrir fáum árum. Þá þorði
enginn að nota af ótta við að vera brigslað
um flottræfilshátt. Þó svo að þotuflugið gæti
verið hagkvæmt í fáeinum tilvikum, held ég
að þetta sjónarmið verði svolítið ríkj-
andi . . .“
Það eru tekin dæmi sem þetta: „Þeir ætla
að selja flugtímann á 50 þúsund kall (52 þús-
und er það rétta, innskot blm.) og í því fram-
haldi skulum við gefa okkur sex tíma flug,
segjum Reykjavík—Amsterdam—Reykjavík.
Það eru maximum átta manns með vélinni
sem gerir 37.500 á mann plús uppihald ef
dvalið er lengur en daginn. Þetta er ekki
ódýrara en hjá flugfélögunum sem fyrir eru.
En þarna er forsendan líka sú að sætanýting-
in sé algjör. Verðið hækkar að sama skapi og
farþegum fækkar um borð. Og það þarf eng-
inn að segja mér að Þotuflugsmenn pikki
upp af götunni átta íslenska bissnessmenn
sem eiga leið á sama stað á sama tíma til að
vera þar jafn lengi."
Þetta er að sönnu Akkilesarhæll Þotuflugs-
manna. Þeir vita af honum. Þeir benda hins-
vegar á að kostir síns flugs nýtist ekki best á
áætlunarleiðunum. Og taka dæmi. Algengt
sé að menn skreppi á sýningar í Dússeldorf
í Þýskalandi. Með Flugleiðum eða Arnarflugi
taki ferð þangað fram og til baka ekki undir
fjórum og allt að sex dögum alls; fyrst til Köb-
en eða Amsterdam og svo þaðan á áfanga-
stað með lest, bíl eða flugi — og svo aftur til
baka. Með þotunni taki þetta í mesta lagi
tvisvar sinnum hálfan dag eða svo. „Ég hef
reiknaö það út,“ segir Valdimar J. Magnús-
son, „að menn spara lágmark tíu þúsund við
hvern dag sem ferðin hjá þeim styttist. Allt
eftir Sigmund Erni Rúnarsson
að þrír dagar í dæminu hér á undan gera því
30 þúsund krónur í sparnað. Hluti hans fer í
aukinn kostnað sem fylgir þægindum þotu-
flugsins okkar, en það er ekki mikið. Hag-
kvæmnin er augljós.
Sölumómentið hjá okkur er einmitt tíma-
faktorinn," heldur Valdimar áfram með
slangri. „Við erum hérna að bera saman
strætisvagn og leigubíl. Þotuflugið er í einu
og öllu sniðið að hentugleika viðskiptavinar-
ins.“ Hann segir að þeir ætli að sjá til eftir ár,
hvernig gengið hafi, og ákveða framhaldið í
ljósi þess. Þeir gera sér vonir um 600 flug-
tíma á ári eða sem nemur 80 utanlandsferð-
um og þar með hámark 800 farþega. Þeir
byrja reksturinn á núlli, þar eð útborgunin í
vélina nam hlutafénu, búnir að ráða til sín
fjórar áhafnir til skiptanna, alls átta manns,
auk flugvirkja og fólks á skrifstofuna.
Að margra mati felst ekki mikil áhætta í
þessum rekstri Þotuflugsmanna. Rennileg
þota þeirra, sem er af gerðinni Cessna Cita-
tion II, þykir frábær í endursölu um þessar
mundir. Þetta eintak kemur frá San Fran-
sisco á vesturströnd Bandaríkjanna, lítið not-
að og ákaflega vel með farið. Sá vitnisburður
ásamt því að verð þessara véla er á uppleið
ef eitthvað er, gerir það að verkum að Þotu-
flugsmenn fá alltaf andvirði vélarinnar og ef
til vill gott betur, ef illa fer: „Ég veit vel að
þetta er mikil áhætta," segir Valdimar í lokin.
„Við gerum okkur fulla grein fyrir því, sem
að þessu stöndum. En við erum líka menn
sem leita ekki til hins opinbera ef í nauð-
irnar rekur. Ef einhver tapar á þessu, þá
verður það enginn annar en við sjálfir ...“
Flugfélagsmaður klykkir svo út með þessu:
„Bissnessmenn hafa hingað til kvartað yfir
háum flugfargjöldum milli landa, en verið
sáttir við ferðatíðnina. Ef þetta þotuflug
gengur upp með um og yfir hálfa sætanýt-
ingu eru þeir betur settir en þeir þykjast
vera."
Brundtland reynir að venja mið-
flokkana undan Hægri flokknum
ERLEND YFIRSYN
í annað skipti á fimm árum hafa Gro Har-
lem Brundtland og Káre Willoch skipst á
völdum í Noregi. Eftir næstsíðustu Stórþings-
kosningar varð Brundtland, þá nýbakaður
foringi Verkamannaflokksins, að láta forsæt-
isráðherraembættið af hendi við Willoch.
Undir forustu hans hafði Hægri flokknum
tekist að ná því marki, að slaga upp í Verka-
mannaflokkinn að fylgi og ná þingmeiri-
hluta ásamt bandamönnum sínum í hópi
miðflokkanna.
Eftir kosningaósigurinn 1981 voru þær
raddir háværar, sem spáðu Brundtland lítilli
framtíð í norskum stjórnmálum. Því var
haldið fram að máttarvöld flokksins hefðu
aldrei ætlað sér að tjalda nema til einnar
nætur með því að hefja hana til flokksfor-
ustu, henni væri ætlað að taka á sig fyrirsjá-
anlegar hrakfarir og víkja svo fyrir einhverj-
um meiri bóg.
Hafi svo verið hugsað í forustu Verka-
mannaflokksins í þá daga, er allt annað upp
á teningnum nú. Brundtland sýndi á fyrsta
flokksþinginu sem hún undirbjó, að hún er
einmitt foringinn sem Verkamannaflokkur-
inn þarfnast til að sameina ólík sjónarmið
innan hans í utanríkismálum, kjaramálum
og byggðamálum. í kosningunum í septem-
ber í fyrra sýndi svo Gro Harlem Brundtland
af hverri gráðu stjórnmálamanna hún er
með því að gersigra Káre Willoch á enda-
sprettinum. Hefðu ekki komið til kosninga-
bandalög stjórnarflokkanna, væri Verka-
mannaflokksstjórn með ríflegan méirihluta
á Stórþinginu.
Hægri flokkurinn tapaði verulega og
stjórnarflokkarnir gengu á ný til stjórnar-
samstarfs af megnri ólund. Annað ráðuneyti
Willochs átti meirihluta sinn á þingi undir
stuðningi tveggja þingmanna Framfara-
flokksins, sem Carl nokkur Hagen hefur ver-
ið að fást við að koma á laggirnar hægra
megin við Hægri flokkinn. í síðustu kosning-
um fækkaði þingmönnum Framfaraflokks-
ins um helming niður í tvo.
Hagen hafði heitið því fyrir kosningar, að
fella ekki stjórn borgaraflokkanna, yrði það
til að koma Verkamannaflokknum til valda.
Willoch tók hann á orðinu og lét stjórn sína
haga sér á þingi eins og Framfaraflokkurinn
væri ekki til. Endurnýjaður vöxtur fylgis
Hægri flokksins er undir því kominn að
losna við keppinautinn til hægri, og eftir
kosningaúrslitin í fyrra hékk þingseta Fram-
faraflokksins á hálmstrái.
Hagen sá brátt að svona mátti ekki til
ganga, og við fjárlagaafgreiðslu í vetur setti
hann ríkisstjórninni kosti. Kom þá upp á-
greiningur innan stjórnarinnar. Miðflokkur
og Kristilegi þjóðarflokkurinn vildu með
engu móti eiga formlegar viðræður við Hag-
en, af ótta við að samneyti við hann gæfi
Verkamannaflokknum tækifæri til að reyta
af þeim fylgi vinstra megin.
Éftir þetta stímabrak var ekki nema tíma-
spursmál, hvenær ríkisstjórn Káre Willoch
legði upp laupana. Það gerðist um síðustu
mánaðamót, og enn sýndi fráfarandi forsæt-
isráðherra pólitíska bragðvísi sína. Willoch
kom því svo fyrir, að Framfaraflokkurinn ber
pólitíska ábyrgð á að Verkamannaflokks-
stjórn tekur við af borgaralegri stjórn, og
Brundtland þarf að taka við stjórnartaumum
og erfiðleikum sem ábyrgðinni fylgja fyrr en
hún hefði helst kosið.
Þrátt fyrir boðskap um aðhald og fyrirheit
um gætilega fjármálastjórn, blasir við að
þensla hefur verið óhófleg í norsku hagkerfi
undir stjórn Presthus fjármálaráðherra. Þar
að auki reyndist hann seinn og hikandi að
bregðast við afleiðingum af verðhruni á hrá-
olíu, bæði í peningamálum og ríkisfjármál-
um. Við bætist að verkfall stöðvaði olíu-
vinnslu á borpöllunum í Norðursjó vikum
saman og kjarasamningar á almennum
vinnumarkaði urðu á mun hærri nótum en
stjórnin taldi rök fyrir. Verkbann atvinnurek-
enda rann út í sandinn, þegar við blasti
klofningur í Vinnuveitendasambandinu.
Eftir þessa atburði kom stjórnin loks með
tillögur sínar um aðhaldsráðstafanir. Til að
mæta að nokkru brottfalli ríkistekna af olíu-
vinnslu, var gert ráð fyrir hækkun bensín-
skatts. Hann vildi Framfaraflokkurinn með
engu móti fallast á. Verkamannaflokkurinn
gat stutt slíka tekjuöflun, ef fylgdi skatta-
hækkun af hátekjum. Við því sagði Willoch
þvert nei og lét stjórn sína falla.
Brundtland hefði komið betur að stjórnin
tórði fram á haustið, og liðaðist sundur við
fjárlagagerðina. Nú fær stjórn hennar sjálfr-
ar að fást við þann vanda. Málgögn Hægri
flokksins draga ekki dul á, að í þeim herbúð-
um er gert ráð fyrir að minnihlutastjórn
Verkamannaflokksins reynist ofviða að
koma fjárlögum gegnum Stórþingið, Brundt-
land verði að segja af sér eftir misseri og þá
eftir Magnús Torfa Ólafsson
fái borgaraflokkarnir nýtt tækifæri. Stjórn-
skipun er svo háttað í Noregi, að þing má
ekki rjúfa, það verður að sitja kjörtímabilið
út.
Fyrsta meiriháttar ráðstöfun stjórnar
Verkamannaflokksins ber vott um að nýi for-
sætisráðherrann hyggur á lengri stjórnar-
setu en til haustsins. Brundtland afréð að
fella gengi norsku krónunnar _um tólf af
hundraði, en tíma tekur að jákvæður árang-
ur af slíkri aðgerð skili sér, ef hann verður þá
nokkur. Þar á ofan boðar Berge fjármálaráð-
herra strangar aðhaldsaðgerðir með veru-
legri tekjuöflun til að rétta við hag ríkissjóðs.
Af stefnuyfirlýsingu Brundtland er Ijóst, að
forusta Verkamannaflokksins hyggst keppa
af fullri hörku við Hægri flokkinn um hylli
miðflokkanna. Þeir hafa báðir, en sér í lagi
Miðflokkurinn, látið í ljós að vel komi til
greina frekari skattheimta en fráfarandi for-
sætisráðherra tók í mál, sér í lagi verði það
til þess að verkefni í byggðamálum fái ríf-
legri úrlausn en áður.
Sömuleiðis er stefnan í olíumálum líkleg til
að geta laðað miðflokkana til að gefa stjórn
Verkamannaflokksins lengri setugrið en
Willoch reiknaði með að hún fengi, þegar
hann lét sína eigin stjórn steyta á skeri.
Hægri menn hafa stöðugt haldið aftur af til-
hneigingu Kristensens, olíumálaráðherra í
fráfarandi stjórn, að taka upp samráð ef ekki
samvinnu við OPEC, samtök olíufram-
leiðsluríkja.
í stefnuræðu sinni lýsti Brundtland yfir
vilja til fullrar þátttöku Noregs, verði ríkin í
OPEC ásátt um sanngjarnar ráðstafanir til að
halda olíuverði stöðugu. Skammt er að bíða
að fimm olíumálaráðherrar OPEC-ríkja
heimsæki Oslo í ferðalagi sem beinist að því
að fá ríki utan samtakanna til að taka þátt í
takmörkun framleiðslu til að halda olíuverði
uppi.
Undirtektir talsmanna miðflokkanna á
Stórþinginu undir stefnuræðu Brundtland
voru á þann veg, að nýi forsætisráðherrann
má vel við una. Ljóst er að hún ætlar sér ekki
að víkja á ný fyrir merkisbera Hægri flokks-
ins fyrr en í fulla hnefana.
4 HELGARPÖSTURINN