Helgarpósturinn - 19.03.1987, Blaðsíða 16

Kristján Torfason,
bæjarfógeti í Vestmanna-
eyjum, snýr aftur til starfa
þann 1. apríl næstkom-
andi, tæpum tveimur mán-
uðum eftir að hafa verið
fundinn sekur í Hæsta-
rétti um brot í opinberu
starfi. Dómur Hæstaréttar
hefur vakið mikla athygli.
Ekki fyrir það að í honum
var skipaður bæjarfógeti
fundinn sekur um brot í op-
inberu starfi, heldur fyrir
hversu væga refsingu
Kristján hlaut. Þá þykir
það einkennilegt að Jón
Helgason dómsmálaráð-
herra skuli leggja blessun
sína yfir að Kristján hverfi
aftur til starfa með þennan
dóm á bakinu.
DÓMUR HÆSTARÉTTAR
VELDUR ÓÁNÆGJU
Mikill kurr varð í Sakadómi
Reykjavíkur þegar dómur Hæsta-
réttar var birtur. Gunnlaugur
Briem, yfirsakadómari í Reykjavík,
var dómsformaður í undirrétti þeg-
ar mál Kristjáns var tekið þar fyrir.
Asamt Gunnlaugi sátu dóminn þeir
Haraldur Henrysson, sakadómari í
Reykjavík og Asgeir Pétursson, bæj-
arfógeti í Kópavogi. í undirrétti
hafði Kristján verið dæmdur til 5
mánaða fangeisisvistar ásamt Ólafi
Jónssyni, fyrrverandi aðalbókara
bæjarfógetaembættisins í Vest-
mannaeyjum, fyrir brot í opinberu
starfi. Ólafur áfrýjaði ekki dómnum
og hefur nú setið hann af sér. Hins
vegar áfrýjaði Kristján og hefur nú
verið dæmdur í 80 þúsund króna
sekt í Hæstarétti fyrir brot í opin-
beru starfi. Dómur Hæstaréttar
gengur því algerlega í berhögg við
dóm undirréttar. Bæði var Kristján
sýknaður af rangfærslu skjala í
Hæstarétti og refsingin fyrir brot í
opinberu starfi varð miklum mun
vægari en í undirréttinum.
En dómur Hæstaréttar kom einn-
ig starfsmönnum Ríkisendurskoð-
unar á óvart. Það var í kjölfar athug-
unar þeirrar stofnunar á bæjar-
fógetaembættinu í Eyjum að mál
Kristjáns og Ólafs komu í dagsljósið.
Ríkisendurskoðun vann einnig náið
með Rannsóknarlögreglunni að
rannsókn málsins. Starfsmönnum
Ríkisendurskoðunar þykir Kristján
hafa sloppið vel frá ákæru vegna
meðferðar embættisins á innstæðu-
lausum tékkum. Þeir voru bókfærð-
ir sem greiðsla hjá embættinu þegar
tekið var við þeim, þrátt fyrir að
ljóst hafi verið að þeir voru inn-
stæðulausir og ekki leystir út fyrr en
seint og um síðir. Vinna lagðist að
mestu niður hjá Ríkisendurskoðun
daginn eftir að Hæstiréttur birti
dóm sinn.
DOMSMALARAÐU-
NEYTIÐ LAGÐIST GEGN
RANNSÓKN
Nú er ekki óalgengt að dómar
Hæstaréttar falli á allt annan veg en
var í undirrétti. Þekktasta dæmi
þess í seinni tíð er sjálfsagt „okur-
málið". Það veldur því sjaldnast
ókyrrð í sakadómi þegar Hæstirétt-
ur tekur mál öðrum tökum en gert
hafði verið þar.
Það sem veldur sérstöðu máls
Kristjáns Torfasonar eru afskiþti
dómsmálaráduneytisins af málinu
frá upphafi og sú staðreynd að Krist-
ján og Jón Helgason dómsmálaráð-
herra eru systkinabörn.
Strax í upphafi rannsóknarinnar
tók dómsmálaráðuneytið sérstæða
afstöðu. Þegar Ríkisendurskoðun
sendi ráðuneytinu fyrstu niðurstöður
rannsóknarinnar um afgreiðslu bæj-
arfógetans á ótollafgreiddum vör-
um og vörslu embættisins á inn-
stæðulausum ávísunum frá Ólafi
Jónssyni aðalbókara, skipti ráðu-
neytið málinu í tvennt. Það sendi
málið til Ríkissaksóknara með því
fororði að rannsókn hans skyldi ein-
ungis beinast að þætti Ólafs. Ráðu-
neytið sagði að þáttur Kristjáns i
skýrslu Ríkisendurskoðunar væri
„umfjöllun um málefni stjórnsýslu-
legs eðlis“ og óskaði ekki frekari
rannsóknar á honum.
Það reyndist síðar ómögulegt að
skilja þátt Kristjáns í málinu frá öðr-
um þáttum rannsóknarinnar. Þó
Ólafur hafi gerst stórtækari í brotum
sínunx, hafði hann í fæstum tilvikum
gert annað en það sem Kristján
hafði einnig gert og alltaf með vit-
orði yfirmanns síns.
RÁÐUNEYTIÐ GAT EKKI
KOMIÐ í VEG FYRIR
ÁKÆRU
En afskiptum dómsmálaráðuneyt-
isins af málinu var ekki þar með lok-
ið. A meðan það var í höndum
Rannsóknarlögreglunnar kvörtuðu
starfsmenn þeirrar stofnunar undan
hnýsni ráðuneytisins. Þegar svo Rík-
issaksóknari leitaði álits ráðuneyt-
isins á niðurstöðum rannsóknarinn-
ar áður en hann birti ákæruskjal í
málinu, kom enn sama skoðunin
fram hjá ráðuneytinu; þáttur Krist-
jáns væri „stjórnsýslulegs eðlis".
Þegar hér var komið var orðið
ljóst að Kristján hafði margsinnis
tekið sér fé úr sjóðum bæjarfógeta-
embættisins og gefið út kvittanir
þess vegna um „endurgreiðslu á of-
greiddum þinggjöldum", en slíkt
hafði í engu tilfelli verið um að
ræða. Þá hafði hann afhent frá
embættinu ótollafgreiddar vörur.
Auk þess kom fram í rannsókninni
að Kristján hafði tekið við og bók-
fært innstæðulausar ávísanir frá
gjaldendum og geymt þær í sjóðum
embættisins um lengri eða skemmri
tíma, eins og áður sagði.
Þrátt fyrir afstöðu dómsmálaráðu-
neytisins var ákæra birt bæði á
hendur Ólafi og Kristjáni. Þeir voru
ákærðir fyrir brot í opinberu starfi;
í fyrsta lagi fyrir að hafa tekið sér lán
úr sjóðum embættisins, í öðru lagi
fyrir að hafa ekki framselt inn-
stæðulausar ávísanir í banka og í
þriðja lagi fyrir að afhenda ótollaf-
greiddar vörur.
Þetta ákæruskjal hefur síðan vald-
ið miklum vangaveltum og í raun
má rekja mikið af þeirri gagnrýni,
sem dómar sakadóms og Hæsta-
réttar hafa hlotið, til þess. Sakadómi
fannst fyrsta atriðið of þröngt í
ákærunni og endurskoðendur hjá
Ríkisendurskoðun telja að annað
atriðið beinist að röngum þætti í
meðferð fógetaembættisins í með-
ferð ávísananna. Höfuðatriðið hafi
verið að tékkarnir voru bókfærðir
áður en innstæða var fyrir hendi.
REFSINGIN ÁKVEÐIN
INNAN MARKA
ÁKÆRUATRIÐA
í dómi undirréttar er tekið fram
að samkvæmt verknaðarlýsingu í
ákæruskjali og framburði vitna,
varði brot Kristjáns og Ólafs við
ákvæði í refsilögum um auðgunar-
brot, þó þeir hafi ekki verið ákærðir
fyrir slík brot. Þá kom fram í dómi
undiréttar að Bragi Steinarsson
vararíkissaksóknari sótti málið á
þessum nótum, talaði m.a. um
„einkabanka fógetans".
En þrátt fyrir að dómarar í undir-
rétti hafi talið verknaðarlýsinguna
fjalla um auðgunarbrot, ákváðu þeir
refsingar Kristjáns og Ólafs innan
marka 139. gr. refsilaga um brot í
opinberu starfi. Þeir voru báðir
dæmdir til 5 mánaða fangelsisvistar,
þ.a. 2 mánuði óskilorðsbundna. Eins
og áður sagði áfrýjaði Kristján, en
Ólafur hlítti dómnum. Hann hefur
nú þegar setið hann af sér.
Fljótlega eftir að þessi dómur var
kveðinn upp ritaði Stefán Már Stef-
ánsson, lagaprófessor, grein í Tíma-
rit lögfrœðinga, þar sem hann gagn-
rýndi dóminn. í grein sinni sagði
Stefán að það væri undirstöðuregla
í íslensku réttarfari að menn væru
dæmdir eftir ákæruskjali. Ef dómar-
ar færu út fyrir þau ákvæði sem til-
greind væru þar, væri um leið kippt
fótunum undan vörn hinna ákærðu.
Þetta taldi Stefán að dómarar í und-
irrétti hefðu gert í máli Kristjáns, er
þeir sögðu brot hans falla undir
auðgunarbrot í niðurstöðum sínum.
Eins og áður sagði var hann einung-
is ákærður fyrir brot í opinberu
starfi.
SNÝR AFTUR TIL STARFA
MEÐ DÓMINN Á
BAKINU
Hæstiréttur tók undir þessi sjónar;
mið Stefáns í niðurstöðum sínum. í
þeim er sérstaklega tekið fram að
dómnum beri ekki að taka afstöðu
til hvort brot Kristjáns hafi verið
auðgunarbrot eða ekki, þar sem
slíkt hafi ekki verið tilgreint í ákæru.
Þá segir í dómi Hæstaréttar að þrátt
fyrir að augljóst sé að Kristján hafi
látið bókfæra innstæðulausar ávís-
anir, og ætla megi að slíkt hafi verið
gert til að blekkja þá sem síðar fóru
yfir bókhaldið, sé ekki hægt að
dæma hann fyrir það, þar sem
ákæran hafi beinst að því að ávísan-
irnar hefðu verið geymdar hjá
embættinu. Slíkt geti ekki talist sak-
næmt.
Ef Kristján hefði verið ákærður
fyrir auðgunarbrot, eins og undir-
réttur virðist hafa talið eðlilegt, og
verið fundinn sekur um slíkt, hefði
refsing hans ákvarðast innan refsi-
marka þeirra lagagreina er um það
fjalla. Við það hefði bæst tvöföldun
refsingar, vegna stöðu hans sem op-
inbers starfsmanns. Refsimörkin
hefðu verið 12 ár fyrir auðgunar-
brot, auk 6 ára fyrir rangfærslu bók-
haldsins vegna innstæðulausu ávís-
ananna.
Kristján var hins vegar ákærður
fyrir brot á 139. gr. refsilaga, en við-
urlög við því eru allt að tveggja ára
fangelsi.
Hæstiréttur dæmdi Kristján í 80
þúsund kr. sekt fyrir brot á þessari
lagagrein. Dómurinn sýknaði hann
af ákærum um meðferð ávísana, en
Jónatan Pórmundsson, lagaprófess-
or, skilaði sératkvæði vegna niður-
stöðu réttarins um það atriði. Hann
taldi Kristján sekan um það og taldi
refsingu hæfilega ákveðna 3 mán-
aða varðhald.
í grein sem Jón Ormur Halldórs-
son skrifar í nýjasta hefti tímaritsins
Heimsmyndar fjallar hann um sið-
ferði í stjórnmálum. Þar skiptir
hann siðferðisbrotum stjórnmála-
manna í þrennt og segir hygli til ætt-
menna mælast verst fyrir af öllu.
Strax eftir að ddmur var kveðinn
upp í Hæstarétti varð ljóst að Krist-
ján Torfason mun snúa aftur til
starfa sem bæjarfógeti í Vestmanna-
eyjum. Það gerist 1. apríl.
Kristján Torfason, bœjarfógeti í Vestmannaeyjum, snýr aftur til
starfa þann
Fógetinn var sektaöur um 80 þúsund krónur fyrir brot í opinberu
starfi í Hœstarétti og hverfur nú aftur til starfa. Adalbókari
embœttisins sat hins vegar á Kvíabryggju fyrir sömu sakir.
Dómsmálaráduneytið hefur reynt ad forda frœnda Jóns
Helgasonar frá ákœru. Nú er dómur Hœstaréttar gagnrýndur,
ekki síst sakir þessa þrýstings ráðuneytisins.
eftir Gunnar Smára Egilsson