Helgarpósturinn - 08.10.1987, Blaðsíða 11

EFTIR GUNNAR SMÁRA EGILSSON MYND HELGI J. HAUKSSON
Valdshlýðinn
hæstiréttur
Urnræða um störf hœstaréttar sést ekki oft opinber-
lega. Það er sjálfsagt fyrst og fremst sprottið af því að
dómarar við hæstarétt hafa neitað að fjalla um störf sín
utan réttarins. En þegar sú gagnrýni sem heyrst hefur á
hæstarétt er dregin saman kemur í ljós ófögur mynd:
Hæstaréttardómarar þiggja laun sín af ríkinu, aðstoða
löggjafarvaldið við samningu laga og gæta hagsmuna
framkvæmdavalds í dómum sínum — oft gegn rétti ein-
staklingsins.
EINLITUR HÓPUR
Meöal þess sem hæstiréttur hefur
verið gagnrýndur fyrir er að dómar-
arnir hafa takmarkaða reynslu af
opinberum málum. Fjórir af þeim
dómurum sem nú sitja í réttinum
eru komnir úr Borgardómi Reykja-
víkur, þrír úr lagadeild háskóia ís-
lands og einn úr almennum Iög-
fræðistörfum. Enginn núverandi
dómara hefur starfsreynslu af saka-
dómi.
Af átta dómurum hæstaréttar eru
fjórir fyrrverandi dómarar við Borg-
ardóm Reykjavíkur. Það eru þeir
Magnús Thoroddsen, forseti réttar-
ins, Bjarni K. Bjarnason, Gudmund-
ur Jónsson og Hrafn Bragason. Auk
þess var Þór Vilhjólmsson borgar-
dómari áður en hann varð kennari
við Háskóla íslands. Auk Þórs hafa
þau Gudrún Erlendsdóttir og
Magnús Þ. Torfason komið til starfa
við réttinn eftir margra ára störf við
lagadeild háskólans. Guömundur
Skaptason er eini dómarinn sem
hefur reynslu af almennum lög-
fræðistörfum, en hann vann áður
einkum við endurskoðunarstörf.
málum af ýmsum toga. Reynsla lög-
manna af dómsmálum er líka um
margt af öðrum toga en dómara.
Lögmenn kynnast viðskiptavinum
sínum, sem oftar en ekki leita til
þeirra með mikilvægustu mál lífs
síns, beint.
Það sem sker þó meira á milli
dómara og lögmanna við almenn
lögfræðistörf er að dómarar eru
opinberir starfsmenn. Þá er komið
að þeim þætti sem Hæstiréttur ís-
lands hefur oftast verið gagnrýndur
fyrir — að hann sé of vilhallur ríkis-
valdinu og setji rétt þess skör ofar
rétti almennra borgara.
Vilmundur Gylfason, sem gagn-
rýndi dómskerfið á sínum tima
meira en nokkur annar hefur gert,
orðaði þetta svo í óbirtri greinar-
gerð um jafnaðarstefnuna og dóms-
mál: ,,Hið valdshlýðna dómskerfi,
sem reynist vera svo í mörgum dóm-
um sínum, hagar sér með öðrum
hætti eins og það heldur aö stjórn-
kerfið vilji að það hagi sér."
MANNRETTINDA-
AKVÆÐIN LÍTIÐ VIRT
I næsta mánuði kemur út bók eftir
Jón Steinar Gunnlaugsson, hæsta-
réttarlögmann þar sem hann gagn-
rýnir hæstarétt fyrir sömu sakir, þó
út frá öðrum forsendum. í bókinni
rekur Jón Steinar sex hæstaréttar-
dóma sem snerta mannréttinda-
ákvæði stjórnarskrárinnar og gagn-
Hœstirettur Islands
í þeirri þögn serri hœstiréttur
hefur slegiö um störf sín
‘ hefur gagnrýni á réttinn
fengiö aö dafna í friöi.
Samkvœmt henni er hœsti-
réttur vilhallur ríkinu í
dómum sínum og brýtur í
þeim gegn rétti einstakl-
■ VASADAGBOK
VIÐHORF UR EINKA-
RÉTTI
í ljósi þessa hafa lögmenn gagn-
rýnt réttinn fyrir viðhorf sem um of
eru mótuð af reynslu af einkamála-
rétti. í sakadómi er beitt mun
„hreinni juristik" við meðferð opin-
berra mála en tíðkast í einkamálum.
í dómum hæstaréttar í opinberum
málum þykir þessi „hreina juristik"
hafa spillst af einkamálaviðhorfi,
sem er loðnara.
Sem dæmi um þetta má nefna að
í svokölluðu Skaptamáli voru allir
lögregluþjónarnir sýknaðir af
ákæruatriðum. Hins vegar komst
dómurinn að þeirri niðurstöðu að
einn lögregluþjónninn hefði átt að
gæta þess að Skapti Jónsson, slasaði
sig ekki aftur í lögreglubílnum.
En þó hæstaréttardómarara virð-
ist frekar vera valdir úr röðum há-
skólamanna og borgardómara en úr
sakadómi hefur það einnig verið
gagnrýnt að hæstaréttardómarar
skuli yfir höfuð vera valdir úr röðum
dómara á öðrum dómstigum.
EINS OG STJÓRNKERFIÐ
VILL
í Bretlandi er til dæmis.hefð fyrir
því að dómarar í æðstu ciómstigun-
um koini úr röðum almennra lög-
manna, með víðtæka reynslu af
Hafðu allar nauðsynlegar
upplýsingar í hendi þér.
í Vasadagbókinni hefur þú aila
hluti á einum stað:
Dagbók, mánaðar- og ársáætlanir,
nöfn símanúmer og heimilisföng,
greiöslukort, minnisblöð og fleira.
Vasadagbókin fellur aldrei úr gildi.
Hún er lausblaðabók og þú skiptir
um þau blöð sem úreldast.
HELGARPÓSTURINN 11