Helgarpósturinn - 08.10.1987, Blaðsíða 23

LISTAP
Ekki alltaf skemmti-
legt að hiusta
á íslenskukennara
Einar Kárason rithöfundur gefur
út nýja bók fyrir jólin, smásagna-
safn. Hann hefur staöid upp frá rit-
vélinni í bili og er oröinn eitt af
skrautblómunum í nýstofnaöri dœg-
urmáladeild rásar tvö.
— Einar, þú ert að senda frá þér
smásagnasafnið Söng villiandarinn-
ar, er þetta sama villiöndin og var í
leikriti eftir Ibsen?
Nei, þetta er önnur viiliönd.
— Villiöndin sem byssumenn
skjóta uppi á heiðum?
Kannski, já. Þetta er líka villiönd-
in sem var vinsælt dægurlag í Óska-
lögum sjúklinga, og kærkomið
myndefni fyrir frístundamálara.
Annars er þetta bara nafn á einni
sögunni.
— Og nú ert þú farinn að tala í út-
varp?
Eg kláraði bókina í september. Eg
veit það af fyrri reynslu að mér
verður lítið úr verki það sem eftir er
af þeim árum sem ég klára bók. Þeg-
ar ég hef verið í sambærilegri að-
stöðu síðustu tvö skiptin hef ég farið
í járnabindingar.
— Það er nokkurt stökk úr járna-
bindingum í útvarpið?
Jú, þetta er öðruvísi vinna.
Kannski eitthvað nær mínu sviði.
Járnabindingarnar voru líka farnar
að fara í bakið á mér. Ég var kominn
með vott af brjósklosi og það er eig-
inlega samkvæmt læknisráði að ég
fer ekki í þær aftur.
— Eru ekki fleiri söguefni fyrir rit-
höfunda í járnabindingum en í út-
varpinu?
Það á eftir að reyna á það. Mér
sýnist þetta ætla að verða spenn-
andi vinna og andrúmsloftið hérna
er gott.
— En þetta er sumsé ígripavinna?
Ég veit ekki hvað ég verð lengi.
Ég réð mig ekki í nema þrjá mánuði.
í bili hef ég gaman af þessu. Þetta
reynir kannski ekki á svo ósvipaða
hæfileika og þarf til að skrifa bók-
menntir. Maður þarf að geta bullað
og sett eitthvað saman og svo þarf
maður líka að vera sæmilegur
mannþekkjari til að geta rætt við
fólk. Þar fyrir utan er það góð til-
breyting fyrir mig að vera á vinnu-
stað.
— Mig minnir að ég hafi heyrt þig
lýsa því yfir fyrir skömmu að þú
værir ekkert sérstakiega vel máli
farinn?
Ha, gerði ég það. Jú, það^ er
kannski rétt. Ég átti sennilega við að
ég væri ekkert yfirmáta vel talandi
frá sjónarhóli íslenskukennara. Ég á
það til að taka mér í munn málvillur,
sem mér sjálfum finnst ekki nema
eðlilegt mál.
— Er það þess vegna sem þeir
réðu þig í útvarpið?
Ég efast um að þeir hafi vitað af
þessu þegar þeir réðu mig í vinnu.
Það verður bara að koma í ljós hvort
ég er nógu vel máli farinn. Mér
finnst heldur ekki alltaf skemmtileg-
ast að hlusta á íslenskukennara sem
tala vandað mál í útvarp. En ef ég fæ
ábendingar um að ég tali vitlaust á
ég sjálfsagt eftir að taka fullt mark á
þeim.
— Nú hefur rás tvö oft verið þyrn-
ir í augum menningarvita. Það hef-
ur ekki aftrað þér frá því að fara að
vinna þar?
Ég hef reyndar verið áður á rás
tvö, gerði hér þætti með hreinni
popprnúsík. Oft á tíðum hefur mér
sjálfsagt fundist rás tvö ósköp
lummó, en nú eru menn að reyna að
drífa hana upp og þessi dægurmála-
deild sem ég starfa við er liður í
þeirri endurskipulagningu. Það er
ýmislegt hægt að gera. í gær var ég
til dæmis með klukkutímapró-
gramm þar sem ég spilaði lög með
látúnsbörkunum Hauki Morthens
og Alfred Clausen og ræddi svo þess
á milli við bókmenntafræðing um
rússneskar 19du aldar bókmenntir.
— Sérð þú þá einkum um bók-
menntir og menningarmál í dægur-
málaútvarpinu?
Nei, ég tek allt sem kemur upp á.
Krítík og bókmenntaumfjöllun
verða áfram í þessum hefðbundnari
menningarþáttum á rás eitt. Það
væri heldur ekki eðlilegt ef ég færi
að gefa mig í það að krítísera nýút-
komnar smásögur.
— Er það ekki rétt að þú og Stefán
Jón Hafstein séuð gamlir félagar?
Það er satt. Skólabræður og gaml-
ir vinir. Við ritstýrðum saman skóla-
blaði í Menntaskólanum við Tjörn-
ina.
— Nú sast þú í stjórn bókmennta-
hátíðarinnar margumtöluðu. Ég
heyrði þig aldrei taka þátt í þeirri
umræðu sem spannst út frá reiði-
lestri Guðbergs Bergssonar í Nor-
ræna húsinu, nema hvað þú sást
skellihlæjandi í sjónvarpinu?
Það er nú varla hægt að segja að
þetta hafi verið umræða. Það er
frekar að þarna hafi verið vaktir
upp gamlir draugar, sem aftur virð-
ist hafa glatt ýmsa undirmálsmenn.
Ég er hálfsorgmæddur fyrir Guð-
bergs hönd. Mér finnst hann vera
yfir þetta hafinn. Hann var þarna
orðinn eins og persóna úr einhverri
Grindavíkursögunni. Svo fór salur-
inn að hlæja og líkt og Guðbergur
æstist upp við það; hann fór að
trompa og yfirtrompa sig, sem end-
aði með því að hann sagði mönnum
að halda kjafti og hypja sig. Það er
dálítið slæmt þegar menn láta
stemmninguna hlaupa svona með
sig í gönur.
-EH
VAKA/HELGAFELL gefur
út nú á næstu vikum fjöldann allan
af bókum, fyrir alla aldurshópa.
Meðal þeirra sem koma út fyrir
börn og unglinga er bók eftir leikar-
ann Guömund Ólafsson og hefur
hún hlotið nafnið Klukkuþjófurinn
klóki. Guðmundur á að vísu ekki
langan feril að baki sem barnabóka-
höfundur, en hins vegar athyglis-
verðan. Eins og mönnum er í fersku
minni hlaut hann verðlaun fyrir
fyrstu bók sína, Emil og Skunda, og
vakti sú bók verðskuldaða athygli.
Nú fer Guðmundur semsagt aftur
fram á ritvöllinn með nýja bók. Það
er Grétar Reynisson, leikmynda-
teiknari og listmálari, sem hefur
myndskreytt bókina og munu þær
skreytingar vera allnýstárlegar.
— Vaka/Helgafell gefur út fleiri
bækur út fyrir yngri lesendur. End-
urútgáfa stendur yfir á verkum
Armanns Kr. Einarssonar og að
þessu sinni kemur út bókin Leitin aö
gullskipinu, sem er í hinum marg-
fræga flokki bóka um félagana Óla
og Magga. Ennfremur verða endur-
útgefnar Sögurnar af Bangsímon,
sem Hulda Valtýsdóttir þýddi á sín-
um tíma og nutu mikilla vinsælda.
KVENNAJÓL á skáidsögu-
markaöi. Það er allt útlit fyrir að um
þessi jól verði konur gífurlega áber-
andi á skáldsögumarkaðnum. Við
höfum sagt frá bókum sem Forlagiö
gefur út eftir Svövu Jakobsdóttur,
Nínu Björk Árnadóttur og Auöi
Haralds. Vigdís Grímsdóttir verður
líka með skáldsögu sem „spútnikk-
arnir" í Svörtu á hvítu gefa út og Mál
og menning gefur út skáldsögu eftir
Alfrúnu Gunnlaugsdóttur. Fæstar
eiga þessar konur langan feril að
baki í skáldsagnagerð, þó þær séu
vel þekktar fyrir ritstörf sín. Auður
er þeirra reynslumest á þessum vett-
vangi, hún hefur áður sent frá sér
tvær slíkar sögur, Hvunndagshetj-
una og Lœknamafíuna. Svava og
Alfrún hafa aðeins skrifað eina
skáldsögu hvor, Svava sendi frá sér
Ijeigjandann á ofanverðum sjöunda
áratugnum og Álfrún Þel fyrir
tveimur árum. Þær Vigdís og Nína
Björk hafa hins vegar ekki skrifað
skáldsögur fyrr, Nína er þó þekkt af
leikritum sinum og ljóðum og Vig-
dís hefur áður sent frá sér smá-
sagnasöfnin Eld og regn og Tíu
myndir úr lífi þínu. Við þetta má svo
bæta að nú á næstu dögum er vænt-
anleg frá Máli og menningu Stórbók
þar sem í verða verk eftir týnda og
gleymda kvenrithöfunda, í henni
verða einar 6 skáldsögur auk smá-
sagna.
MARGRÉT Jónsdóttir s’ýnir í
F/M-salnum, Garðastræti 6, 9.-25.
október. Hún stundaði nám í Mynd-
lista- og handíöaskóla íslands
1970—1974 og framhaldsnám við
Saint Martins School of Art í Lond-
on 1974—1976. Margrét var einn af
stofnendum GaUerís Suöurgötu 7og
starfaði við það árin 1977—1981.
Hún hefur tekið þátt í fjölda sýninga
bæði hér heima og erlendis og má
þar t.d. nefna sýningar í Noregi, Sví-
þjóð, Danmörku, Finnlandi, Ítalíu,
Englandi, Póllandi og Bandaríkjun-
um. I FIM-salnum sýnir Margrét
olíumálverk, öll máluð á þessu ári.
HELGARPÓSTURINN 23
TONLIST
eftir Atla Heimi Sveinsson
Ungir söngvarar og Sinfónían
Mér hafa borist tvær hljómplöt-
ur með ungum söngvurum: Elínu
Ósk Óskarsdóttur og Páli Jóhann-
essyni. Þetta eru vandaðar plötur
að allri gerð, „digital" eins og nú
tíðkast. (Hér vantar góða íslenska
þýðingu.) Þau hafa bæði verið
töluvert í sviðsljósinu á undan-
förnum árum.
Það er mikill áhugi á söngnámi
hérlendis um þessar mundir. Fólk
flykkist í söngskóla alls konar og
margir ala með sér drauma um
frama á því sviði. En þar eru marg-
ir kallaðir en fáir útvaldir; örfáum
tekst að „meikaða". Einnig er mik-
ill áhugi á kórsöng, og hér eru að
eflast góðir kórar, sem fara síbatn-
andi. Margir kórar veita meðlim-
um sínum góða raddþjálfun og
músíkmennt. Var þar Ingólfur
Guðbrandsson í fararbroddi, og sé
honum þökk.
Ferill Élínar Óskar og Páls er um
margt áþekkur. Bæði læra hér
heima, fyrst úti á landi, fara síðan
í Söngskólann í Reykjavík, og drífa
sig að lokum út til fyrirheitna
landsins; Ítalíu. Bæði hafa þau ver-
ið við nám í Mílanó, raunar hjá
sama kennara, maestro Pier Mir-
anda Ferraro, hver sem það nú er.
Og þau hafa líka bæði unnið til
verðlauna í söngvarasamkeppn-
um, sem mun vera algjör nauðsyn
nútildags. Pöturnar eru líka
áþekkar, á báðum er sami píanó-
undirleikarinn, Ólafur Vignir
Albertsson, en hann er eins konar
arftaki Fritz Weisshappel, sem
um var sagt í gamla daga, að „ann-
aðist undirleikinn af frábærri
smekkvísi".
Mér virðist að plötur þessar séu
nákvæmlega eins saman settar og
fyrri íslenskar söngvaraplötur. A
annarri hliðinni eru íslensk söng-
lög eftir Kaldalóns og kó, á hinni
hliðinni ítalskir slagarar og aríur.
Og það er nauðsynlegt öllum ung-
um söngvurum að hafa plötu með
sjálfum sér í kynningarskyni.
Og hvernig er svo söngurinn?
Bæði hafa þau góða rödd, mikla,
heilbrigða og fallega, sem er af-
stætt hugtak. Þetta er nauðsynlegt
til að geta orðið söngvari, en það
þarf margt fleira til: músíkalítet,
almenna menntun og sitthvað
annað. Það er ekki nóg að hafa
hæfileika, það þarf að læra að
nýta þá. Bæði eiga þau margt eftir
ólært. Röddin er ekki nógu sam-
felld, þau hafa ekki alltaf stjórn á
raddtitringi, sem við köllum
víbrató á fagmáli, framburði er
stundum ábótavant. Svo syngja
iþau nær allt í sama styrkleika,
túlkun er einhæf, þau syngja eins
lag eftir Kaldalóns og ítalska
óperuaríu, hendingamótun er
óskýr, og svo mætti lengi telja.
Þau skyldu ekki gleyma því að
raddþjálfun er aðeins einn (að vísu
mikilvægur) hluti söngnáms. Það
er útbreiddur misskilningur hér-
lendis að þeir sem hafa mikil hljóð
hljóti að vera músíkalskir. Gamall
kennari minn frá tónlistarháskól-
anum í Köln sagði alltaf þegar
hann kom inn í bekkinn: „Góðan
dag, kæru tónlistarmenn og kæru
söngvarar."
En að slepptu öllu gamni: þeim
ætti að vera báðum í lófa lagið að
bæta sig.
Sinfóníuhljómsveitin hóf vetrar-
starf sitt með glæsilegum tónleik-
um í Háskólabíói fimmtudaginn 1.
október síðastliðinn. Húsfyllir var
og mikil stemmning bæði á sviði
og í sal.
Tónleikarnir hófust á söng Elísa-
betar Söderström, sem er ein af
stórstjörnum sönglistarinnar.
Röddin er mikii, fögur og blæ-
brigðarík, og henni er beitt af
kunnáttu, smekk og innilegri tján-
ingarþörf. Söderström söng lög
eftir Sibelius, Grieg og Ture Ragn-
ström, allt mjög fallega. Verður
mér eftirminnilegastur flutningur
hennar á Vorinu, einu fallegasta
lagi Griegs, við ljóð Vinjes. Svo
söng hún líka Bréfatriði Tatjönu úr
Evgení Ónegín eftir Tsjækofskí,
undurfallega. Sinfónían lék með af
stakri prýði undir öruggri stjórn
Franks Shipway.
Það hefur stundum borið við að
Sinfónían væri slöpp eftir sumar-
frí, væri ekki búin að spila sig sam-
an. En nú var öll hljómsveitin í
fínu formi og ætti að geta batnað
enn eftir því sem á líður veturinn.
Eftir hlé var flutt 7. sinfónía
Bruckners. Þetta er langt verk og
mikið, vandasamt og erfitt í flutn-
ingi. Skoðanir manna á Bruckner
eru og hafa löngum verið skiptar.
Sumir álíta hann mikinn snilling,
en aðrir óttalega* langlokumoðs-
makara. Wagner var fyrirmynd
hans og Bruckner útfærði hug-
myndir hans á sinfóníusviðinu,
líkt og Hugo Wolf gerði á sviði
Ijóðasöngsgerðar. Bent hefur ver-
ið á að hljómsveitarnotkun
Bruckners minni á raddskipun
orgelsins, en sjálfur var Bruckner
afburða organleikari. Þá finnst
ýmsum að hinar stóru sinfóníur
hans séu formvana, einhvers konar
orgelspuni, — en fyrir færni sína í
þeirri grein var Bruckner alþekkt-
ur, — án takmarks og tilgangs. Við
það bætist að Bruckner var sífellt
að endurskoða verk sín og eru þau
til í ýmsum gerðum.
Hann var stórfrómur maður,
áhugi hans takmarkaðist við mús-;
ík og Guð. Hann var árum saman
hljómfræðikennari við tónlistar-
háskólann í Vínarborg og meðal
nemenda hans voru Hugo Wolf og
Gustav Mahler. Áhrif hans á Mahl-
er eru mikil og auðsæ, bæði hægi
þátturinn úr þeirri sjöundu og
skertsóið eru til vitnis um það.
Kannski hitti Thomas Mann nagl-
ann á höfuðið í bréfi til Eriku dótt-
ur sinnar árið 1949: „Sjöunda sin-
fónía Bruckners, að hálfu leyti
rugl, að hálfu leyti stórkostleg.
Adorno talaði um „óslípaðan gim-
stein" og Horkheimer hélt því
fram að ef hann væri tónskáld,
myndi hann semja þannig tónlist.“
(Adorno og Horkheimer eru
þekktir heimspekingar og menn-
ingarvitar.)
Skemmst er frá því að segja að
flutningurinn var afbragðsgóður.
Frank Shipway stjórnaði af mikl-
um krafti og öryggi. Hann dró
fram dramatík Bruckners og
skarpar andstæður, dýpt hans og
frómleik. Fjórir Wagner-túbuleik-
arar, sem fengnir voru frá Eng-
landi, puntuðu mikið upp á flutn-
inginn. Og nú er bara að 'halda
áfram af fullum krafti og ráoast í
stærri og metnaðarfyllri verkefni:
Mahler er nær allur eftir, einnig
stórvirki 20. aldar.